بررسی اضطراب و مهار فشارهای روانی

همه ما در برهه ای از زمان، زبانمان بند آمده، ضربان قلبمان افزایش یافته، برانگیخته شده ایم یا به بیانی واضح تر احساس اضطراب كرده ایم. شیوع و رواج این اختلال در مقاطع مختلف تحصیلی یعنی از زمانی كه كودك هفت ساله ای در مدرسه، برای مادر بی تابی می كند تا زمانی كه به عنوان یك دانشجو آماده ارائه یك كنفرانس می شود، به چشم می خورد.
● اضطراب یعنی چه؟
همان طوری كه می دانید هیجانها، بیشتر واكنش هایی زیست شناختی هستند كه بدن را برای عمل خاصی مثل دویدن یا جنگیدن به تحرك واداشته و توسط دستگاه عصبی خودمختار عمل می كنند. اضطراب نیز نوعی هیجان است، هیجانی با تظاهرات جسمانی چون تعرق، تپش قلب، خشك شدن دهان، رنگ پریدگی و... كه بر اثر ترشح هورمون های آدرنالین و نور اپی نفرین از غده فوق كلیوی به وجود می آیند.
● چه هنگام مضطرب می شویم؟
اضطراب در واقع، پاسخی طبیعی به یك موقعیت غیرطبیعی است. اگرچه گاهی اوقات هم فرد در تعریف موقعیت غیرطبیعی دچار اشكال و گمراهی می شود؛ مانند زمانی كه افكار غیرمنطقی در مورد شركت در جلسه امتحان یا تمیزی دستهایش دارد كه این موارد را می توان با روان درمانی و مشاوره از بین برده یا تقلیل داد.طلاق، مشاجرات خانوادگی و مشكل با خانه یا مدرسه، همه و همه می توانند منجر به اضطراب شوند.فشاری كه اضطراب در تروما یا ضربات روحی، روانی ناشی از یك واقعه ناگوار بر فرد تحمیل می شود، گاهی به قدری شدید خواهد بود كه ممكن است فرد را ماهها یا سالها به خود مشغول كند.
برخی مواقع نشانه های خارجی آشكاری از جراحت فیزیكی وجود ندارد اما خسارات هیجانی جدی، ایجاد می شود. برای افرادی كه موقعیتی آسیب زا را تجربه كرده اند، بروز واكنش های شدید هیجانی، طبیعی است. شناخت پاسخ های طبیعی به این وقایع ناهنجار می تواند شما را در كنار آمدن مؤثر با احساسات، تفكرات و رفتارتان و قرار گرفتن در مسیر بهبودی یاری نماید.
● پس از یك حادثه
ضربه روانی و عدم پذیرش، پاسخ هایی است كه به حوادث ناگوار، به ویژه كمی بعد از وقوع داده می شود. هم شك و هم انكار هر دو واكنش های حفاظتی طبیعی به شمار می آیند. شك نوعی ناآرامی ناگهانی و غالباً شدید از حالات هیجانی است كه ممكن است شما را دچار گیجی و بهت كند. انكار یعنی این كه شما در مورد یك واقعه بسیار فشارزا، آگاهی تان را از دست بدهید و یا كاملاً تجربه آن را منكر شوید. ممكن است به طور موقتی، احساس بی حسی یا قطع رابطه با دنیای واقعی نمایید. پس از فروكش كردن ضربه روحی اولیه، واكنش از فردی به فرد دیگر متغیر است. معمولاً واكنش های هیجانی به حالت عادی بازمی گردد. یادآوری حادثه ای چون زمین لرزه یا صدای آژیر خطر حتی پس از یك ماه و یك سال می تواند باعث نگرانی و آشفتگی از آن تجربه هولناك شود. این نگرانی ها می تواند با ترس از این كه مبادا آن وقایع دوباره تكرار شوند، همراه باشد.
● تفاوت پاسخ افراد به موقعیت های استرس زا
دانستن این نكته مهم است كه در تجارب ناگوار و هولناك، الگوی استانداردی از واكنش نسبت به استرس وجود ندارد.
برخی افراد فوراً و برخی دیگر با درنگ - گاهی اوقات پس از ماهها و حتی سالها- سازگاری حاصل می كنند. واكنش ها نیز می توانند در طول زمان تغییر كنند. برخی افراد كه از یك حادثه ناگوار رنج برده اند، ابتدا نیروی فراوانی برای كمك به سازگاری شان با آن واقعه دارند اما با گذشت زمان دچار نومیدی و افسردگی می شوند.
● چگونه باید به خود و خانواده كمك كنیم؟
در اینجا تعدادی از مراحل كه می توانید از آنها برای حفظ حالت هیجانی طبیعی استفاده كرده و كنترل خود را در قبال عوامل آسیب زا حفظ كنید، آورده شده است:
▪ به خود، زمان ایجاد سازگاری بدهید. انتظار این را داشته باشید كه گذشتن از این زمان، دشوار خواهد بود. سوگواری كنید و در برابرتغییرات هیجانی صبور باشید.
▪ از دیگران درخواست كنید كه شما را حمایت كرده، بپذیرند ، به حرف هایتان گوش فرا دهند و احساس همدلی داشته باشند. ولی به خاطر داشته باشید كه سیستم ویژه حمایتی شما ممكن است به دلیل درگیر بودن اطرافیان با این حادثه، كارایی لازم را نداشته باشد.
▪ درباره تجربه تان به هر ترتیبی كه راحت هستید، صحبت كنید. مثلاً با اعضای خانواده یا دوستان نزدیك یا نوشتن در دفترچه یادداشت.
▪ دنبال گروه های حمایتی ویژه ای بگردید كه اغلب در دسترس هستند و توسط كسانی ایجاد می شوند كه خود دچار حوادثی شده یا مورد تجاوز قرار گرفته اند، ایجاد می شوند. این گروه ها می توانند برای افرادی كه سیستم های حمایت شخصی محدودی دارند، مفید باشند.
▪ سعی در یافتن گروه هایی كنید كه برای منظور خاص شما دارای برنامه های آموزشی و تجربی تخصصی هستند.
▪ انجام فعالیت های سالم، توانایی كنار آمدن شما را با استرس های شدید بالا می برد. غذاهای متعادل خورده و به اندازه كافی استراحت كنید. اگر دچار مشكلات مربوط به خواب هستید، می توانید برخی از تكنیك های ایجاد آرامش را فرا بگیرید. از مصرف مخدرات و دارو اجتناب كنید.
▪ فعالیت های روزمره جدیدی مانند غذا خوردن در زمان مشخص و دنبال كردن یك برنامه تمرینی را برای خود وضع كرده یا ساماندهی مجدد كنید. مقداری از زمان روزانه تان را برای پرداختن به فعالیت های فرحبخش و مورد علاقه خود كنار بگذارید.
▪ از تصمیم های عمده در زندگی از قبیل تغییر خط مشی یا كار خود تا حد امكان اجتناب كنید زیرا این قبیل تصمیمات بسیار استرس زا هستند.
▪ در مورد نتایج حاصل از آن حادثه، به كسب تجربه بپردازید.
● چگونه می توانیم نیازهای ویژه كودكان را تأمین كنیم؟
اضطراب شدید و ترس كه اغلب ما را به سمت ناكامی های بزرگ یا سایر موقعیت های ضربه زا هدایت می نماید، می تواند برای كودكان نیز ایجاد شود. در برخی ممكن است رفتارهای كودكانه ای چون مكیدن انگشت یا شب ادراری مجدداً بروز كند. بچه ها ممكن است زیاد كابوس ببینند و از تنها خوابیدن بترسند و این مسئله می تواند در مدرسه خود را نمایان سازد. سایر تغییرات در الگوهای رفتاری می تواند شامل بدخلقی های پی در پی یا گوشه گیری باشد. موارد زیر، اموری هستند كه والدین می توانند كودكانشان را در قبال آنها محافظت كرده و نتایج هیجانی ضربه را كاهش دهند.
▪ زمان بیشتری را با كودكان گذرانده و به آنها اجازه دهید در ماههای پس از حادثه بیشتر به شما وابسته شوند. برای مثال به آنها اجازه دهید بیشتر از همیشه با شما باشند. توجه فیزیكی برای این قبیل كودكان بسیار تسكین دهنده است.
▪ بازی هایی برای كمك به كاهش تنش آنها ایجاد نمایید. كودكان كم سن و سال تر ممكن است راحت تر عقاید و احساساتشان را در رابطه با یك حادثه به خصوص از طریق فعالیتهای غیركلامی چون نقاشی كردن بروز دهند.
▪ در مورد كودكان بزرگتر، تشویق به صحبت كردن درباره افكار و احساساتشان با شما و همدیگر، مفید است. این كار به كاهش بهت و گیجی و اضطراب آنها در رابطه با آن حادثه ناگوار كمك می نماید. پاسخ به پرسشهای آنها با واژه هایی كه برایشان قابل فهم باشد، باعث می شود كه در مورد نقش حمایتی شما و كاهش ترس ها و نگرانی هایشان احساس قوت قلب نمایند.
▪ ایجاد یك برنامه ریزی زمان بندی شده منظم برای فعالیت هایی از قبیل خوردن، بازی كردن و رفتن به رختخواب، به آنها در حفظ یك احساس امنیت و عادی بودن اوضاع، كمك می كند.
● چه زمانی باید درخواست كمك های تخصصی نماییم؟
برخی افراد قادر به كنار آمدن با حوادث طبیعی یا سایر تجارب آسیب زای هیجانی یا جسمی به صورتی مؤثر و با استفاده از سیستم های حمایتی خود هستند. با این حال یافتن مشكلاتی جدی كه در زندگی روزمره ما تداخل ایجاد نمایند، مسئله غیرمعمولی نیست. برای مثال برخی ممكن است احساس عصبی بودن یا غمگینی شدید نمایند كه بر فعالیت های شغلی و روابط بین فردیشان اثر مخرب داشته باشد.
افرادی كه واكنش های زنجیره وارشان عملكرد روزانه آنها را مختل كرده است، باید توسط متخصص بهداشت روانی تحت مشاوره قرار بگیرند. روان شناسان و سایر متخصصان مجاز بهداشت روانی، افراد را برای بروز پاسخ های طبیعی به استرس های شدید، آموزش و یاری می دهند.
این متخصصین به افرادی كه تحت تأثیر یك واقعه تلخ قرار گرفته اند، كمك می نمایند تا راه های مؤثری برای باز كردن گره هیجانی شان بیابند.در مورد كودكان، فوران های هیجانی پرخاشگرانه و پی در پی، مشكل جدی در مدرسه، اشتغال فكری به حوادث ناگوار و سایر نشانه های اضطراب های سنگین یا دشواری های هیجانی، همگی نیاز به كمك های تخصصی را گوشزد می نمایند. یك متخصص بهداشت روانی شایسته، می تواند به كودكان و والدین آنها كمك كند تا احساسات و رفتارهایی را كه در اثر یك واقعه تلخ و ناگوار ایجاد می شوند، بشناسند.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم