روند اسرارآمیز سالخوردگی

● سالمندی آخر خط نیست
آیا روزی بشر اكسیر جوانی به دست خواهد آورد؟ همه ما یك تكه آهن زنگ زده، مواد غذایی فاسد شده و موارد مشابه آن را دیده‌ایم.
دلیل اصلی این فساد و تلاشی، تركیب شدن این مواد با اكسیژن است. در این باره دانشمندان به تحقیقات گسترده‌ای دست زده‌اند تا رابطه‌ای میان شباهت این فساد با سالخوردگی انسان پیدا كنند. هر ارگانیزم، هرچند پیچیده، به سوی سالخوردگی و مرگ پیش می‌رود. با وجود توجه روزافزونی كه نسبت به موضوع سالخوردگی وجود دارد، این روند هنوز وجه اسرارآمیز خود را حفظ كرده است. یك نظریه جالب در این باره، تئوری «پیری و ارتباط آن با رادیكال‌های آزاد» یا Free Radical Theory of Aging است.
در این نظریه، پدیده پیری به فرسوده‌شدن یك مكانیزم غیرجاندار مانند اتومبیل، تشبیه شده است. اتومبیل‌ها هم در اثر استفاده مكرر و ضربه‌ها و عوامل دیگر فرسوده می‌شوند اما آنچه موجودات زنده را متفاوت می‌كند، وجود سیستم‌های مرمت‌كننده داخلی است كه آسیب‌های كوچك را درمان می‌كند اما آسیب‌های شیمیایی خاصی وجود دارند كه در بدن ما به وجود می‌آیند و قابل مرمت هم نیستند. بدن ما، در طی فعالیت گوارشی، موادی به نام رادیكال آزاد تولید می‌كند. در واقع اینها قطعاتی از مولكول‌ها بوده كه ذاتا ناپایدار و انفعالی هستند. رادیكال‌های آزاد معمولا محصول ثانویه سوخت ناقص مواد غذایی هستند كه بی‌شباهت به دود حاصل از سوخت ناقص اتومبیل نیست. تئوری رادیكال آزاد و سالخوردگی، به محققین اجازه می‌دهد تا جنبه‌های مختلف و موازی هر مورد را در نظر گیرند. برای مثال، اگر یك اتومبیل به طور معمول با سرعت ۶۰ كیلومتر در ساعت رانده شود، دیرتر از اتومبیلی كه مدام با سرعت ۱۲۰ حركت می‌كند مستهلك می‌شود و شاید طول عمر آن به میزان اكسیژنی كه تا قبل از فرسودگی كامل می‌سوزاند، بستگی داشته باشد.
● آهن آزاد یك گلوله سرگردان است
در روند سالخوردگی، تغییرات ایجاد شده در فعل و انفعالات بدن هم خود عاملی برای تولید رادیكال آزاد می‌شوند. هنگامی كه پا به سن می‌گذاریم بدن ما به اندوختن آهن می‌پردازد. در طی ده‌ها سال، آهن به عنوان یك عنصر بسیار حیاتی و برای داشتن بدن قوی و خون سالم عامل اساسی به شمار می‌آمد. متاسفانه در جامعه پزشكی، بسیاری از افراد تصور می‌كنند كه «اگر مقدار كمی از چیزی مفید باشد، حتما مقدار بیشتر آن بهتر خواهد بود.» بسیاری از ما با قطره آهن و مواد غذایی غنی شده با آهن تغذیه شده‌ایم و شاهد مصرف قرص‌های آهن توسط پدر و مادر بزرگ‌های خود بوده‌ایم. از دیدگاه بیوشیمی، آهن آزاد مانند یك گلوله سرگردان عمل می‌كند و قادر است واكنش‌های مخرب بسیاری را، به‌خصوص در غشای سلولی تسریع كند تا زمانی كه بدن سلامت است، آهن اضافه به طور سالمی ذخیره می‌شود. یكی از دلایلی كه زنان قبل از رسیدن به سن یائسگی دچار بیماری‌های قلبی حاصل از كم خونی (ischemic heart disease) نمی‌شوند، كم بودن ذخیره آهن در بدنشان است. پس از یائسگی، زنان نیز به اندازه مردان در خطر مبتلا شدن به بیماری‌های قلبی ناشی از كم‌خونی خواهند بود.
● تندرستی را همیشه حفظ كنید
آرزوی تندرستی و سلامتی در دوران سالخوردگی- آرزوی همگان است. تقویت بدن به‌وسیله مواد غذایی حیاتی یكی از شرط‌های مهم برای حفظ تندرستی و سلامتی در دوران سالخوردگی است. كشف ارتباط مستقیم عنصر Dimethylaminoethanol) DMAE) با پیری یكی از عمده‌ترین دستاوردهای پزشكی ضد سالخوردگیست. DMAE عنصریست طبیعی و غیرقابل اجتناب برای ادامه زندگی انسان. در دوران جوانی، بدن مقدار زیادی از این عنصر را به‌طور اتوماتیك تولید می‌كند.
اما با افزایش سن تولید این عنصر شدیدا كاهش می‌یابد و عوارض غیرقابل پیش‌بینی را با خود به همراه می‌آورد.
كار DMAE عبارتست از مراقبت از سلول‌های بدن در مقابل خطرات خارجی. DMAE همچنین به افزایش انعطاف و استحكام پوسته بسیار حساس و ظریف سلول‌ها كمك می‌كند.
كمبود DMAE ناشی از سالخوردگی می‌تواند باعث زخمی شدن و آسیب به سلول‌ها وكوتاهی عمر آنها و موجب چروكیدگی پوست گردد.
همین‌طور در نتیجه كمبود DMAE سلول‌های چربی جانشین سلول‌های ماهیچه می‌شوند. بدین ترتیب بیش از هرچیز سلول‌های عصبی از كمبود DMAE متاثر شده و كاهش قدرت تمركز و حافظه و مشكل فراموشی واژگان را به‌وجود می‌آورند.
بر اساس این یافته‌های دانشمندان یك نوع دارو می‌تواند، آسیب‌پذیری و از بین رفتن سلول‌ها در سنین پیری را كاهش دهد. این دارو تركیبی است از ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی و همین‌طور عنصر DMAE.
این دارو Vita -Gerin-Geistlich نامگذاری شده و بدون نسخه قابل خریداری می‌باشد. آزمایش‌های اخیر حاكی از آن هستند كه استفاده از كپسول‌های DMAE به افزایش عمر سلول‌های بدن می‌انجامد.
از سوی دیگر محققان اعلام كردند انجام ورزش‌های سبك و مداوم با استفاده از ابزارهای مقاومتی، بر قدرت و عملكرد ماهیچه‌ها در سنین پیری تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
به اعتقاد دانشمندان بهره‌گیری از ورزش‌های سبك و قدرتی در كنار نرمش‌های هوازی به طور مداوم علاوه بر افزایش قدرت ماهیچه‌ها و عملكرد فیزیكی بدن فرد را از ناتوانی‌های شایع در دوران كهنسالی نجات می‌بخشد. این نتایج حاصل تحقیقات انجام شده روی ۲۸ زن و ۶۵ مرد ۷۸ ساله است كه حدود ۲۰ هفته نیز به طول انجامید. طی این تحقیقات و بررسی‌ها افراد به طور متوسط بین ۳ تا ۷ وعده ورزش‌های مقاومتی انجام می‌دادند كه در انتها مشخص شد صرف نظر از میزان این تمرینات مداوم بودن آن تاثیر بسزایی در افزایش قدرت فرد در دوران كهنسالی دارد.
● داروها و دوران سالمندی
افراد سالمند بیشترین درصد جمعیتی هستند كه دارو مصرف می‌كنند و به دلیل ابتلا به ناراحتی‌های مختلف و چندگانه، از داروهای گوناگون به طور همزمان استفاده می‌كنند. این افراد در مرحله متابولیسم داروها مشكل داشته و اغلب دچار تداخل عمل داروها بر یكدیگر می‌شوند كه در برخی موارد نیز ممكن است موجب مسمومیت شود و یا اثرات سوء جانبی به دنبال داشته باشد. همچنین داروها بر روی جذب مواد مغذی و مصرف آنها توسط بدن تاثیر دارند كه به اختصار در زیر به آنها اشاره می‌شود:
۱) داروهای ضدچربی خون : برای پایین آوردن كلسترول خون تجویز می‌شوند. علاوه بر كاهش جذب چربی‌ها از جذب ویتامین‌های محلول در چربی، آهن و اسید فولیك نیز جلوگیری می‌كنند.
۲) ملین‌ها : علاوه بر اینكه از جذب ویتامین‌های محلول در چربی ( A,D,E,K ) جلوگیری می‌كنند، باعث كاهش جذب سدیم، پتاسیم و كلسیم شده و از حجم مایعات بدن نیز می‌كاهند.
۳) آنتی اسیدها: برای درمان ترشح بیش از حد اسیدمعده تجویز می‌شوند، در صورتی كه به صورت مستمر مورد مصرف قرار بگیرند، باعث سوء جذب ویتامین B۱۲، آهن و فسفر می‌شوند.
۴) داروهای مدر : موجب افزایش دفع پتاسیم و منیزیم در ادرار و در نتیجه كاهش این مواد معدنی در خون می‌شوند.
۵) داروهای ضد تشنج: میزان اسید فولیك و ویتامین B۱۲ را كاهش می‌دهند.
۶) كورتیكو استروئیدها: علاوه بر افزایش مصرف ویتامین D و دفع ادراری ویتامین C و روی ( Zinc )، موجب افزایش میزان مورد نیاز ویتامین B۶ نیز می‌گردند.
با توجه به مطالب مطرح شده فوق این نكته مشخص می‌شود كه رژیم غذایی افراد سالمند، در صورت رعایت توصیه‌های كلی مربوط به این سنین و استفاده از مقادیر توصیه شده مواد مغذی، قادر به حفظ سلامتی آنها خواهد بود. در پایان ضمن برشمردن موارد فوق و توصیه و تاكید به انجام آنها، مواردی را در قالب توصیه‌های تغذیه‌ای برای سالمندان ارائه می‌شود.
۱) یكی از اختلالات گوارشی دوره سالمندی، یبوست است. به‌جای مصرف داروهای ملین، مصرف میوه‌هایی مانند آلو، گلابی، زردآلو، انواع پوره، این میوه‌ها و غلات سبوس‌دار را در صورتی كه مشكل نفخ ندارند در برنامه غذایی خود قرار دهند.
۲) در صورتی كه فرد سالمند دچار بی‌خوابی باشد، باید از مصرف چای و قهوه قبل از خواب خودداری كند و ترجیحاً یك لیوان شیر جایگزین آن نماید.
۳) مصرف انواع شیرینی و چربی ( از قبیل مارگارین، ‌كره، گوشت‌های پرچرب و فرآورده‌های لبنی پرچرب ) باید در حد اعتدال بوده و در صورت ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت و چاقی مصرف آنها محدود شود.
۴) به منظور تحریك اشتها قبل از غذا، بین ۳۰ دقیقه یا یك ساعت پیاده روی ملایم توصیه می‌شود.
۵) در صورتی كه فرد سالمند دچار ناراحتی‌های دهان و دندان باشد، باید غذای مصرفی به‌صورت پوره یا خرد شده و یا سوپ تهیه گردد.
۶) مصرف غذاهای سرخ شده، پرنمك یا سس‌های سنگین برای سالاد توصیه نمی‌شود.
۷) هنگام مصرف داروهای تجویز شده، اثر تداخلی آنها با مواد مغذی در نظر گرفته شود كه این امر نیاز به مشورت با متخصصان تغذیه دارد.

منبع : روزنامه تهران امروز