ظهور بیماری ایــــــــدز

در ۱۹۸۱، هشت مورد وخیم ابتلا به بیماری سارکوم کاپوسی (Kapos Sarcoma) که نوعی سرطان بدخیم عروقی است، در میان مردان همجنس‌گرای نیویورک گزارش شد. این نوع سرطان نادر است و معمولا سالمندان را گرفتار می‌کند. همزمان با این رویداد، شمار مبتلایان به نوعی عفونت نادر ریوی نیز در نیویورک و کالیفرنیا افزایش یافت.
مسئولان بهداشت و درمان آمریکا در آن زمان علت شیوع ناگهانی این دو بیماری را نمی‌دانستند، اما امروزه این دو واقعه پزشکی مصادف با تولد بیماری ایدز در زندگی بشری در نظر گرفته می‌شود. طی یک سال، این بیماری ناشناخته گسترش یافت و در سال ۱۹۸۲، AIDS)Aquirled Syndrome Immune Detlciency) به معنی سندروم نقص ایمنی اکتسابی نام گرفت. رفته‌‌رفته،‌ این بیماری نه فقط همجنس‌گرایان، بلکه گروه‌های مختلفی از مردم را مبتلا کرد. بیماران هموفیلی و معتادان گروه‌های بعدی بودند.
دراین سال‌ها،‌ بیماری جدیدی در فقیرترین قاره جهان به معضلی جدی تبدیل شد. این بیماری را آفریقایی‌ها در زبان بومی اسلیم(SLIM) به معنی مرگ در نتیجه تحلیل تدریجی بدن می‌نامیدند، به دنبال تحقیقات بیشتر مشخص شد که این بیماری همان ایدز است. در ۱۹۸۴، تلاش دانشمندان ومحققان برای کشف علت بیماری کشنده ایدز به نتیجه رسید.
گروهی تحقیقاتی به سرپرستی رابرت گالو ادعا کرد که عامل این بیماری را شناسایی کرده است. البته این گفته به شدت با اعتراض محققان فرانسوی که ماه‌ها قبل ویروس HIV را شناسایی کرده بودند روبرو شد. بر اساس آخرین تحقیقات بر روی ویژگی‌های ژنتیکی ویروس HIV ، این ویروس از ترکیب دو ویروس مختلف در شامپانزه به وجود آمده است. ویروس HIV از دیدگاه علم ویروس‌شناسی به گروهی از ویروس‌ها تعلق دارد که در میمون‌ها بیماری‌زا هستند. یافته ژنتیکی مذکور این نظریه را که ایدز طی یک قرن گذشته در جنگل‌های غرب آفریقا ظهور کرده است تائید می‌کند.
به اعتقاد دانشمندان انسان برای اولین بار درنیمه اول قرن گذشته در نتیجه شکار و تغذیه گوشت شامپانزه،‌سنتی که هنوز در آفریقا ادامه دارد، به این ویروس آلوده شده است. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که انتقال ویروس بیش از یک بار اتفاق افتاده است، زیرا انوع متفاوتی از این ویروس باعث بروز بیماری ایدز در انسان می‌شود. جالب آنکه هر چند نخستین مورد ابتلا به ایدز در سال ۱۹۸۱ در آمریکا گزارش شده است، شواهد نشان می‌دهد که اولین قربانی ایدز در این کشور یک جوان سیا‌ه‌پوست بوده که در ۱۹۶۹ درگذشته است.
در توجیه کشف همزمان این بیماری در دو نقطه جغرافیایی گفته می‌شود که افزایش تعداد سفرهای بین‌المللی پس از دهه ۱۹۶۰،‌به گسترش ویروس HIV در نقاط جهان کمک کرده است.
ادوارد هوپر، خبرنگار انگلیسی،‌ در کتاب خود با عنوان رودخانه نظریه جالبی را درباره نحوه انتقال این ویروس از شامپانزه به انسان مطرح کرده است. به ادعای هوپر،‌ در اواخر دهه ۱۹۵۰،‌برای تولید نخستین نمونه‌ها از واکسن خوراکی فلج‌اطفال، ۴۰۰ شامپانزه شکار شده‌اند واستفاده از کلیه شامپانزه‌های آلوده به ویروس HIV برای تولید واکسن، ویروس را به دستکم یک میلیون نفر از اهالی کنگو، ‌رواندا و بوروندی منتقل کرده است. بر اساس شواهد موجود، محل‌های ۲۸ پروژه تولید واکسن با مکان‌‌هایی که اولین موارد آلودگی به ویروس HIV ثبت شده همپوشانی داشته است.
● ایدز، سرما خوردگی ساده تا مرگ
اگر فرد بالغی دو علامت اصلی بیماری ایدز را همراه با یکی از نشانه‌های فرعی داشته باشد، به شرطی که برای نقص سیستم ایمنی بدنش علت مشخصی مانند سوءتغذیه شدید و سایر علل شناخته شده وجود نداشته باشد، مبتلا به ایدز است.
علائم اصلی این بیماری شامل کاهش وزن بیشتر از ده درصد و اسهال مزمن بیش از یک ماه است. نشانه‌های فرعی آن سرفه پایدار به مدت بیش از یک ماه و عفونت پوستی همراه با خارش وتبخال‌های زونایی است. مجموعه این علائم در نتیجه نقص سیستم ایمنی بدن انسان و رشد عفونت‌های فرصت‌طلب ایجاد می‌شوند.یک متخصص بیماری‌های عفونی وگرمسیری چگونگی استقرار بیماری ایدز در بدن انسان را شرح می‌دهد. به گفته وی، سه تا شش هفته پس از ورود ویروس به بدن علائم سرماخوردگی معمولی به صورت تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی،‌درد مفاصل و عضلات،‌سردرد، ضعف و بی‌حالی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن،‌تهوع و استفراغ،‌اسهال وگاه ضایعات جلدی بروز می‌کند.
این دوره بدون درمان پس از گذشت یک تا سه هفته خود به خود بهبود پیدا می‌کند. خطرناک‌ترین مرحله بیماری دوره بدون علامت HIV است. ویروس هشت تا ده سال بدون ایجاد هیچ علامت بالینی مشخصی در بدن شخص باقی می‌‌ماند. شخص به ظاهر سالم در این دوره بیماری را به سایرین منتقل می‌کند. بسیاری از افراد آلوده به ویروس HIV بدون اطلاع از آلودگی خود در دوره بدون علامت،‌تعداد زیادی از افراد در معرض خطر را آلوده می‌کنند.
در این مرحله،‌تشخیص تنها از طریق بررسی‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود.در مرحله آخر، بیماری ایدز با عوارضی مانند اسهال بیش از یک ماه،‌تب طولانی، کاهش وزن بیشتر از ده درصد، تعریق شبانه، خستگی و بی‌حالی، بزرگی غدد لنفاوی و عوارض عصبی چهره اصلی خود را نشان می‌دهد. در مرحله نهایی، این ویروس مرگبار به تماشای قربانی خود می‌نشیند و فردی که دچار ضعف سیستم ایمنی شده با یک عفونت ساده می‌میرد. عوامل متعددی باعث تسریع بروز مرحله فعال بیماری ایدز می‌شود، از جمله:برخی ‌عفونت‌های میکروبی و ویروسی، تغذیه بد،‌استفاده از مواد مخدر و الکل و استرس زیاد.
● راه‌های انتقال، در هاله‌ای از ابهام و شرم
راه‌های انتقال ویروس HIV در چهار گروه اصلی جای می‌گیرند:
۱) تماس جنسی مشکوک، همه افراد، مرد و زن، پیر وجوان،‌ثروتمند و فقیر، بر اثر تماس جنسی با فرد آلوده به ویروس HIV ممکن است آلوده شوند. این روش انتقال ویروس ۸۰ درصد از موارد آلودگی در سراسر دنیا را به خود اختصاص داده است. نکته مهم آنکه ابتلا به سایر عفونت‌های دستگاه تناسلی، بویژه زخم‌هایی در این نواحی، خطر انتقال ویروس HIV در هر بار تماس جنسی را با ضریبی معادل ده تا صد برابر افزایش می‌دهد.
۲) مادر ‌آلوده- مادران آلوده به ویروس HIV در صورت باردار شدن ممکن است، طی بارداری، هنگام زایمان یا بعد از زایمان، بویژه از طریق شیردادن،‌ویروس را به کودک خود منتقل کنند. مادرانی که بعد از زایمان به ویروس ایدز آلوده می‌شوند نیز، با احتمال ۳۰ درصد، از طریق شیردهی عفونت را به کودک خود انتقال می‌دهند. در حدود ۸ درصداز موارد انتقال ویروس HIV در سراسر جهان از طریق مادر آلوده به کودک است.به زنان آلوده به HIV توصیه می‌شود که باردار نشوند و در صورت بارداری به آن خاتمه دهند. مصرف داروهای ضد ویروس به میزان زیادی از ابتلای جنین پیشگیری می‌کند و زن HIV مثبت باردار باید به روش سزارین زایمان کند و از تغذیه نوزاد با شیر خود خودداری کند.
۳) خون و فرآورده‌های خونی آلوده - در حدود چهار درصد از حاملان ویروس در جهان، به علت دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده به این ویروس، به ایدز مبتلا شده‌اند. البته هم‌اکنون، با کنترل دقیق نمونه‌های خون، انتقال از این روش به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
۴) استفاده مشترک از لوازم تیز و برنده - وسایلی که در سطح بدن خراش یا سوراخ ایجاد می‌کنند، از قبیل ابزار حجامت و خالکوبی و ختنه وطب‌سوزنی و تیغ سلمانی، مسواک، وسایل سوراخ کردن گوش، تجهیزات دندانپزشکی، سرنگ و سرسوزن، ماشین اصلاح و اپی‌لیدی، اگر بدون ضدعفونی کامل مشترکا استفاده شوند،‌ممکن است ویروس HIV را منتقل کنند. طبق آمارهای جهانی، ۱۲ درصد از موارد انتقال ویروس HIV از این طریق است.
هر وسیله‌ای که به خون فردآلوده آغشته شود، در صورت تماس با زخم ومایعات بدن فرددیگر، ممکن است آلوده کننده باشد.اما در اغلب روابط سالم اجتماعی احتمال انتقال ویروس HIV وجود ندارد یا نزدیک به صفر است. دکتر یگانه توضیح می‌دهد: “برای انتقال ویروس HIV از طریق مایعات بدن یک فرد به فردی دیگر،‌باید در هر سانتی‌متر مکعب آن حداقل ده عدد ویروس فعال وجود داشته باشد. مقدار ویروس در بزاق دهان واشک بسیار کم است، به علاوه آنزیم‌های موجود در این مایعات ویروس را نابود می‌کند. بنابراین، بزاق نمی‌تواند در انتقال ایدز نقش داشته باشد، اما اگر تماس از راه دهان باعث خونریزی شود، امکان انتقال وجود دارد.”
خوردن غذای آغشته به خون آلوده به ویروس HIV،‌ نیش حشرات بخصوص نیش پشه، تماس‌های معمولی مانند دست دادن و در آغوش گرفتن و بوسیدن، سرفه وعطسه، استفاده از رختخواب مشترک،‌استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، استفاده از تلفن عمومی،‌ استخر و توالت عمومی،‌دست زدن به دستگیره وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس یا تاکسی بیماری ایدز را منتقل نمی‌کند.
بهترین راه ضدعفونی کردن وسایل پزشکی استفاده از اتوکلاو است. الکل ۷۰ درجه نیز برای ضدعفونی کردن به کار می‌رود. اشیا باید به مدت ۱۵ دقیقه در الکل باقی بمانند. اما برای وسایل جراحی این روش ضدعفونی کافی نیست و حتما باید اتوکلاو استفاده شود.
ویروس HIV نسبت به حرارت بسیار حساس است و در برابر نور خورشید غیر فعال می‌شود. گزارش‌های مختصری در مورد پایداری این ویروس در لخته خون به مدت شش روز وجود دارد.
● اپیدمی ایدز
بر اساس تازه‌ترین آمار سازمان ملل متحد درباره گسترش بیماری ایدز در جهان،‌هم اکنون نزدیک به ۳۸ میلیون نفر به ویروس HIV آلوده‌اند. این ویروس از زمان کشف تا کنون بیش از ۲۰ میلیون قربانی داده است. همچنین این تحقیق نشان می‌دهد که بیماری ایدز به سرعت در تمامی مناطق جهان در حال گسترش است. فقط در سال گذشته میلادی، نزدیک به پنج میلیون نفر به بیماری ایدز مبتلا شده‌اند.
میزان شیوع بیماری ایدز در مناطق جهان متفاوت است. ساکنان برخی از کشورها بیش از کشورهای دیگر به ایدز مبتلا شده‌اند و در سطح یک کشور، حتی بین استان‌ها تفاوت وجود دارد.اما سازمان ملل تعداد افراد آلوده به ویروس ایدز در قاره آسیا را در حدود۴/۷ میلیون نفر اعلام کرده است.
اعتقاد بر این است که در حدود نیم میلیون نفر از جمعیت قاره کهن در سال گذشته به علت ابتلا به ایدز جان خود را از دست داده‌اند و ۱/۱ میلیون نفر به ویروس آن آلوده شده‌اند. در میان مبتلایان سال گذشته، ۳% درصد از زنان و۴% درصد از مردان در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال قرار دارند. جالب آنکه میزان آلودگی مردم به ویروس HIV در دو کشور پرجمعیت جهان یعنی چین و هند بسیار کم است.در ایران،‌بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعداد افراد آلوده به HIV، تا ابتدای تیر ۱۳۸۳، ۷۱۰۸ نفربوده است. از این تعداد،۶۷۶۱‌ نفر(۱/۹۵ درصد) مرد و ۳۴۷ نفر (۹/۴ درصد) زن‌اند.
از تعداد ۶۷۶۱ نفر، ۱۱ پسر و ۱۳ دختر زیر ۴ سال (در مجموع ۵% درصد کل افراد آلوده) همچنین ۱۵ مرد و ۴ زن بالای ۶۵ سال (به ترتیب ۳% و ۴ / ۱ درصد) به این ویروس آلوده‌اند. بر اساس همین نمونه‌گیری، بیشترین موارد آلودگی به HIV در رده سنی ۲۵ تا ۳۴ سال است. به نحوی که ۱۹۱۳ مرد آلوده و مبتلا (۳/۴۲ درصد) و ۹۴ زن آلوده و مبتلا به ایدز (۶/۳۳ درصد) در این رده سنی گزارش شده‌اند.
بر طبق گزارش وزارت بهداشت، درمان و‌ آموزش پزشکی، بیشترین راه انتقال این بیماری در کشور اعتیاد تزریقی است که ۴۱۰۷ نفر (۸/۵۷ درصد) از این طریق مبتلا شده‌اند. پس از آن، ۲۲۹۲ نفر (۲/۳۲ درصد) به شیوه‌های نامشخص،۴۷۶‌ نفر (۷/۶ درصد) از راه جنسی و ۲۰۱ نفر (۸/۲ درصد) از طریق خون و فرآورده‌های خونی به این بیماری مبتلا شده‌اند. در ۳۲ مورد (۵/۰ درصد) نیز انتقال از طریق مادر بوده است. وزارت بهداشت تعداد موارد فوت شده بر اثر بیماری ایدز را تاکنون ۷۷۱ نفر اعلام کرده است که از این جمعیت، ۷۴۱ نفر مرد و ۳۰ نفر زن بوده‌اند.

موسسه اطلاع‌رسانی توسعه فناوری زیستی

منبع : روزنامه رسالت