روشهای درمان چاقی چیست؟

امروزه روشهای بسیار زیادی برای درمان این بیماری خطرناك ارائه شده است كه موثرترین‘ مقبولترین ‘ علمی ترین و سالم ترین آنها در ذیل توضیح داده می شود.
الف) رژیم درمانی:
شایعترین روش برای كم كردن وزن رژیم درمانی است. رژیم های مختلف ارائه شده است كه در نوع خود دارای مزایا و معایب خاص خودشان هستند.
مشهورترین آنها رژیم های گیاهخواری‘ رژیم اتكینز‘ رژیم اورینش و رژیم اندروویل است كه خلاصه ای از انها توصیح داده می شوند. در رژیم گیاهخواری كه خود به چند گروه تقسیم می شود افراد از مصرف محصولات حیوانی خودداری می كنند در این نوع رژیم بعضی از افراد حتی از محصولات غیر زنده حیوانات چون تخم مرغ استفاده نمی كنند با توجه به اینكه بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز بدن در محصولات حیوانی است و عدم دریافت آنها ممكن است عوارض مهلكی ایجاد كنند.
امروزه این نوع رژیم ها بایستی همراه با مكمل های مختلف غذایی باشد بطور مثال آهن موجود در گیاهان از جمله اسفناج از نوع غیر قابل جذب برای بدن بوده درصورتی كه آهن قابل جذب برای بدن از نوع آهن موجود در پرتئینهای حیوانی از جمله گوشت قرمز است بنابراین درصورت عدم دریافت مكمل های آهن ممكن است عوارضی چون ریزش مو و كم خونی ها ایجاد شود.
در رژیم پروفسور اتكینز كه در چهار مرحله انجام می شود مصرف كربوهیدارتها تقریباٌ در حد صفر است و مصرف چربی ها و پروتئینها آزاد است در این نوع رژیم مصرف هرگونه مواد قندی از جمله نان‘ برنج‘ شیرینی و قند ممنوع است كه البته در ابتدا روش موفقی به نظر می رسد ولی با توجه به اینكه مصرف بالای مواد غذایی پرچرب عوارض بسیار زیادی از جمله مشكلات قلبی – عروقی‘ فشار خون و مسائل مربوط به گرفتگی عروق خونی را به همراه دارد امروزه منسوخ شده است جالب است كه گفته می شود پروفسور اتكینز به علت عوارض رژیم غذایی خودش جان خود را از دست داده است.
در رژیم غذایی دكتر اورنیش مصرف سبزیجات و مواد غذایی كم چرب توصیه می شود و در این سبك از رژیم غذایی گفته شده كه حبوبات‘ میوه جات‘ غلات و سبزیجات را می توان به هر مقدار كه خواست خورد. رژیم غذایی دكتر اندروویل توصیه به كم خوری و ورزش است در این سبك رژیم توصیه شده از كربوهیدراتها یا مواد قندی می توان صرفاٌ از غلات‘ لوبیا‘ جو‘ و بمقدار كم برنج مصرف كرد از چربی ها از نوع تك اشباع مثل زیتون‘ ماهی و دانه های روغنی و از پروتئین ها مواد پروتئین گیاهی ازجمله حبوبات و سویا بایستی مصرف شود در این سبك رژیمی مصرفی شیر ممنوع است.
در انتها بایستی ذكر كنم كه امروزه سالمترین نوع رژیم غذایی استفاده از هر پنج گروه مواد غذایی یعنی كربوهیدراتها‘ چربی ها‘ پرئتئین ها‘ املاح معدنی و ویتامین ها در مقادیر تعیین شده توسط پزشك تغذیه است چراكه بدن ما به همه انواع مواد غذایی نیاز دارند و حذف یك ماده غذایی ممكن است در درازمدت سبب عوارض خطرناكی شود.
ب) رفتار درمانی:
امروزه تغییر و اصلاح رفتارهای غلط تغذیه ای در صف اول درمان چاقی قراردارد همانطوری كه در بحث علل محیطی چاقی ذكر شد زندگی ماشینی سبب افزایش چشمگیر چاقی در سطح جهان شده است و تغییر رفتارهای غذایی و تطابق آن با تكنولوژی پیشرفته باعث بی تحركی همراه با مصرف بالای مواد پرانرژی شده كه درنهایت معضل چاقی را ایجاد كرده است .
▪ نمونه ای از تغییر در رفتارهای بدغذایی برای درمان چاقی ذكر می گردد:
۱) از خوردن غذا جلوی تلویزیون‘ رادیو و كامپیوتر بپرهیزید چرا كه حواستان پرت شده و میزان غذایی را كه می خورید خیلی بیشتر از مورد نیازتان خواهد بود.
۲) تند غذا نخورید چراكه قبل از احساس سیری مواد غذایی بیشتری را در داخل معده انباشته می خورید خوردن آهسته غذا سبب می شود كه قند خون در حین خوردن بالارفته و مركز اشتها مهار شود.
۳) از پله بجای آسانسور یا پله برقی استفاده كنید.
۴) ریموت كنترل دستگاههای الكترونیكی ( دستگاههای كنترل از راه دور) را از دوروبرخود جمع كنید و برای روشن و خاموش كردن دستگاههای الكترونیكی حركت كنید.
۵) اتوموبیل خود را كمی دورتر از مقصد پارك كنیدو مقداری از راه راپیاده روی كنید.
۶) از بشقاب های كوچك برای غذا استفاده كنید چرا كه بشقاب بزرگ حجم غذای بیشتری را می گیرد و شما برای جلوگیری از اسراف مجبور خواهید بود بیشتر از حد مورد نیاز غذا بخورید.
۷) هنگامی كه گرسنه هستید به خرید نرویدچون ممكن است تنقلات و شیرینی جات بیشتری خریداری كنید.
۸) سعی كنید وقتی خرید می روید پول زیاد با خود نبرید چراكه مواد غذایی بیشتری خرید می كنید و چه بسا كه مواد خریداری شده ضروری هم نباشد. به كارمندان توصیه می كنم اواسط و اواخر ماه برای خرید بروند چرا كه در اوایل ماه كه حقوق دریافت كرده اند ممكن است خرید زیادی داشته باشند.
۹) اگر به رستوران می روید سعی كنید یك غذا را برای دونفر سفارش دهید.
۱۰) اگر برای شام میهمان دارید در انتهای شب غذاهای باقیمانده را به میهمانان بدهید تا با خود ببرند چراكه ماندن آنها باعث می شود شما بیشتر از معمول بخورید تا مواد غذایی باقیمانده فاسد نشوند.
ج) ورزش:
یكی از موثرترین روشها برای كم كردن وزن داشتن رژیم غذایی توام با یك فعالیت مناسب ورزشی است.
تحقیقات نشان داده رژیم غذایی همراه با ورزش تاثیر بیشتری نسبت به انجام تك تك آنهاست ورزش سبب می شود كه قسمتهای مختلف بدن با توجه به فعالیتی كه انجام می دهند بطور متناسب لاغر شوند توصیه به ورزشهای ایروبیك می شود چراكه در این نوع ورزش دوخاصیت شدت و سرعت كم باعث می شود سوخت غالب برای تولید انرژی چربی ها باشند افزایش شدت و سرعت ورزش باعث می شود سهم كربوهیدرات ها در تولید انرژی بالا رود چراكه كربوهیدراتها اكسیژن كمتری برای آزاد شدن انرژیشان نیاز دارند و سریعتر انرژی آزاد كنند كه بتوانند جبران سرعت بالای ورزشی را داشته باشند.
برای كم كردن وزن ورزشهای استقامتی پیشنهاد می شود كه راحت ترین‘ در دسترس ترین و كم هزینه ترین ورزشها پیاده روی است بشرط اینكه پیوستگی آن حفظ شود یعنی رفتن به خرید‘ نگاه كردن ویترین و هرنوع توقف از تاثیر آن می كاهد.
د) درمان دارویی:
تعداد و انواع داروهای لاغری كه دركتب مرجع تغذیه معرفی شده اند انگشت شمار بوده و كلاٌ به دو دسته اصلی و البته چند زیر گروه فرعی تقسیم می شوند.
گروه اول داروهای ضد اشتها هستند كه با تحریك تولید هورمونهای سروتونین و سایر كاته كولامین ها باعث مهار مركز اشتها می شوند این داروها عوارضی چون افزایش فشار خون‘ افزایش ضربانات قلبی‘ اضطراب و درنهایت درصورت مصرف بی رویه سبب سكته های قلبی یا مغزی می شوند.
گروه دوم داروهایی هستند كه باعث جلوگیری از جذب چربی از دستگاه گوارش می شوند این داروها تاثیری در جذب كربوهیدراتها ندارند و فقط جذب ۳۰% از چربی های مصرف شده را مهار می كنند.
عوارض این داروها اسهال چرب و كمبود ویتامین های محلول در چربی چون ویتامین E,D,Aو K است كه هركدام درنوع خود سبب عوارض خطرناكی در بدن می شوند از داروهای گروه اول اورلیستات یا زنیكال و از گروه دوم سبیوترامین را می توان نام برد.
دسته دیگری از داروهای ضد چاقی وجود دارد كه با افزایش حجم در معده سبب پرشدن معده و احساس سیری می شود این داروها كه به آگار آگار موسوم هستند پس از مصرف در معده باز شده و معده را پر می كنند و جایی برای مواد غذایی باقی نمی ماند. مصرف داروهای لاغری بایستی زیر نظر پزشك تغذیه و همراه رژیم مناسب غذایی باشد چراكه به تنهایی تاثیر مهمی را ایفا نخواهد كرد.
ه) جراحی:
جراحی بعنوان آخرین قدم برای درمان چاقی به شمار می رود. اعمال جراجی درچاقی به دو گروه تقسیم می شود.
گروه اول جراحی هایی است كه منجر به درمان بیماری چاقی می شود.
گروه دوم اقداماتی است كه در جهت زیبایی بكار می رود. اقدامات جراحی مربوط به گروه اول شامل دستكاری در مسیر دستگاه گوارش و محدود كردن حجم معده و یا كوتاه كردن مسیر جذب مواد غذایی است كه باعث كم رسیدن مواد مصرفی به بدن می شود از این نوع جراحی می توان از,Gastroplasty Bypass Banded- Roux-En-y gastric bypass,Gastric نام برد.
گروه دوم از اقدامات جراحی مربوط به زیبایی فرد چاق است كه در دو شكل انجام می شود كه در هردوشكل چربی اضافی انباشته شده در قسمتهای مختلف بدن از جمله شكم‘ تخلیه شده كه البته جزو درمان چاقی محسوب نمی شود.
تخلیه چربی یا بطریق abdominoplaty صورت می گیرد كه با تیغ جراحی شكم باز می شود و چربی ها خارج می گردد و یا به روش Liposaction است كه با تجهیزات مخصوص چربی از شكم بصورت مكش خارج می شود.
روشهای جراحی دیگری هم برای درمان چاقی پیشنهاد شده است كه از جمله آنها جراحی فك بیمار و ثابت كردن آن است كه در نتیجه آن فرد چاق دهانش به اندازه كافی باز نشود و نتواند از حجم زیاد غذاها استفاده كند به این روش محدود كردن فك های صورت (Jav Wiring) و عمل مذكورMaxillomandibular Fixation می نامند.
درآخر توصیه می شود سالمترین و علمی ترین و البته موثرترین روش در كاهش وزن داشتن رژیم غذایی مناسب همراه با فعالیت بدنی و تغییر در رفتارهای غلط تغذیه ای است تبلیغات وسیعی در زمینه داروهای مختلف لاغری ‘ كمربندهای لاغری‘ چسب های لاغری و هزاران مورد دیگر می شود ولی همگی این روشها قابل تامل و بررسی است چراكه در كتب علمی و مرجع تغذیه این روشها مورد تائید نیست و ممكن است عوارض خطرناكی را بدنبال داشته باشد.

دکتر آمری نیا مشاور تغذیه و رژیم درمانی

منبع : ایران مانیا