ورزش و گردشگری

براساس برنامه چهارم توسعه، كشور ایران باید تا پایان سال ۱۳۸۸ سالانه میزبان حداقل ۵ میلیون گردشگر باشد، رقمی كه باید تا پایان سال ۲۰۲۴ به رقمی معادل ۲۰ میلیون نفر در سال برسد و در این میان نمی توان از سهم و جایگاه ورزش و برگزاری تورنمنت های ورزشی به سادگی گذشت.
كافی است به درآمدهای نجومی كه پس از برگزاری هر تورنمنت بین المللی نصیب كشورهای میزبان می شود، نگاه دوباره داشته باشیم تا بیشتر پی به اهمیت این موضوع ببریم. به عنوان مثال می توان به برگزاری جام جهانی ۲۰۰۶ در آلمان اشاره كرد.
با برپایی رقابت های جام جهانی ۲۰۰۶ در آلمان، میلیون ها توریست و هوادار راهی این كشور شدند كه این امر سودی حدود ۲‎/۸۶ میلیارد یورو نصیب مردم این كشور كرد. گفته می شود تأثیرات مثبت اقتصادی این میزبانی تا سال ۲۰۰۸ به طور ناخالص حدود ۳‎/۸۸ میلیارد یورو برآورد شده است. اگر هزینه ای كه دولت آلمان برای این بازی ها متقبل شده را از این مبلغ كسر كنیم باز هم به این نتیجه خواهیم رسید كه میزبانی جام هجدهم برای آلمان موفقیتی اقتصادی به حساب می آید، البته این رقم تنها در بخش گردشگری برای ژرمن ها محقق شده است و هنوز آمار مربوط به رونق صنایع و تجارت در این كشور به واسطه برگزاری رقابت های جام جهانی ۲۰۰۶ منتشر نشده است و كارشناسان اقتصادی این كشور ارقام اعجاب آوری را برای این بخش ها تخمین می زنند.
این در شرایطی است كه درآمد كشورهای پیشرفته جهان از محل توریسم ورزشی سالانه چیزی بیش از ۲۰ میلیارد دلار است و كشور ما با وجود همه جاذبه های توریستی و اكوتوریستی و قرار گرفتن در میان ۵ كشور اول جهان از نظر داشتن آثار باستانی و میراث فرهنگی چندین هزار ساله، بهره چندانی از توریسم ورزشی نبرده و نمی برد.
● ارقام نجومی
در این باره بد نیست به مثالی كه سیدعلی موسوی نایب رئیس انجمن ورزشی آیكیدوی ایران می زند نیز توجه كنیم. او در مقاله ای كه به روزنامه ارسال كرده است می نویسد: «امروزه در صنعت گردشگری، توریسم ورزشی دارای اهمیت ویژه ای است و در كشورهای پیشرفته بهره شایانی از این امر می برند و برای آن برنامه ریزی می نمایند.
به طور مثال در منطقه یوركشایر در انگلستان برای المپیك سال ۲۰۱۲ كه در آن كشور برگزار می شود پیش بینی شده است مبلغ ۶۰۰ میلیون پوند سود نصیب انگلیسی ها می شود. از جمله منابع درآمدی كه می توان به آن اشاره كرد آگهی های شركت ها در بازی های المپیك است. چنانكه برای نمونه بانك باركلی كه یك بانك بریتانیایی است ركورد جدیدی را برای به دست آوردن تبلیغات ورزشی پرداخت كرده است. این بانك مبلغ ۴۰۰ میلیون دلار هزینه كرده است تا برای ۲۰ سال نام خود را بر روی تابلوی استادیوم ورزشی آره نا به ثبت برساند».
و این مثال ها البته مشتی است نمونه خروار، به تازگی دولت های چین و یونان درباره همكاری در عرصه گردشگری در چارچوب رقابت های المپیك ۲۰۰۸ پكن به توافق رسیدند. به نوشته روزنامه «ورزش چین»، «شائوچی وی» رئیس اداره گردشگری چین و «فانی بالی پترالیا» وزیر جهانگردی یونان در این باره قراردادی در پكن به امضا رساندند.
براساس این توافق میزبان المپیك آتن در سال ۲۰۰۴ میلادی، تجربیات خود در بخش گردشگری را در اختیار پكن میزبان المپیك ۲۰۰۸ می گذارد. آمار نشان می دهد در سال ۲۰۰۴ میلادی ۱۸ میلیون جهانگرد خارجی به یونان سفر كردند كه در مقایسه با سال ۲۰۰۳ میلادی یك افزایش ۱۵ درصدی داشته است.
همچنین درآمد ارزی یونان از قبال سفر گردشگران خارج به این كشور در سال ۲۰۰۴ میلادی به ۱۳ میلیارد یورو رسید و ۱۴ درصد فزونی گرفت. این در شرایطی است كه گردشگری صنعت زیربنایی یونان محسوب می شود و بخش عمده ای از درآمد دولت این كشور را تأمین می كند.
● اهمیت توریسم ورزشی
برای درك اهمیت توریسم ورزشی بهتر است مثالی بزنیم. فرض كنیم قرار است یك تورنمنت بین المللی ورزشی در ایران برگزار شود. اگر قرار باشد در این تورنمنت ۱۶ تیم شركت داشته باشند و برای هر تیم تنها ۱۰ هزار نفر تماشاچی راهی ایران شوند بیش از ۱۵۰ هزار نفر وارد ایران می شوند تا بازی های این تورنمنت فرضی را از نزدیك تماشا كنند.
آنها با ورودشان به ایران اگر روزی تنها ۱۰۰ دلار هزینه كنند و مدت این تورنمنت فرضی ۳۰ روز باشد، چیزی بیش از ۴۵۰ میلیون دلار درآمد نصیب كشورمان خواهد شد و این البته تنها بخش كوچكی از درآمدهای اقتصادی ناشی از یك تورنمنت بین المللی ساده و كوچك خواهد بود و تأثیرات دیگر این ماجرا خودش هفت من مثنوی می طلبد.
در این باره رئیس آكادمی ملی المپیك می گوید: «گردشگری ورزشی در حال حاضر یكی از بخش های مهم ورزش محسوب می شود. در رویدادهای جذاب، مردم با فرهنگ و قابلیت های كشورهای میزبان آشنا می شوند و این موضوع می تواند به طور خاص در كشورهای اسلامی هم دنبال شود». سیدامیر حسینی معتقد است: «كشورهای مسلمان می توانند با برگزاری و تعریف برنامه های ورزشی مشترك، قابلیت های خود را در سراسر دنیا معرفی كرده و در نهایت گردشگری خود را رونق دهند».
دبیركل فدراسیون بین المللی ورزش های زورخانه ای می گوید: «در اواخر قرن ۱۹ گسترش رویدادهای ورزشی زمینه رشد توریسم را بویژه در كشورهای غربی فراهم كرد. اكنون نیز كشورهای اسلامی می توانند با استفاده از این قابلیت، گردشگران را به خود جلب كنند». او ادامه می دهد: «مسابقات ورزشی این چنینی می تواند به رونق اقتصادی و تبادل فرهنگ ها منجر شود و برای مردم محلی نیز مفید خواهد بود».
با این همه توسعه توریسم ورزشی در ایران اما و اگرهایی دارد كه پرداختن به آنها ضروری است. یكی از این اما و اگرها نداشتن برنامه استراتژیك برای گردشگری و گردشگری ورزشی در ایران است كه موجب شده در ایران بسیاری تعریفی معین و مشخص از گردشگری ورزشی با توجه به قابلیت هایش نداشته باشند. دكتر حمید قاسمی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد، با تأكید بر اهمیت تدوین طرح جامع گردشگری ورزشی یكی از موارد رشدنیافتگی این بخش در میان فدراسیون ها را نبود برنامه جامع می داند و می گوید: «نداشتن سیاست واحد برای پیشبرد گردشگری ورزشی در كشور سبب شده است بخش های مختلف ورزشی تك بعدی و منفرد برنامه های خود را پیش ببرند».
او همچنین تعاریف گردشگری ورزشی را برآمده از فرهنگ هر كشور عنوان می كند و می افزاید: «نداشتن فرهنگ و برنامه ریزی استراتژیك برای گردشگری و گردشگری ورزشی سبب شده است ایران تعریفی از گردشگری ورزشی خود با توجه به قابلیت هایش نداشته باشد.» قاسمی با اعلام این كه گردشگری در ۲ دهه آینده صنعت اول جهان خواهد بود، می گوید: «ایران نتوانسته از قابلیت های گردشگری خود برای رشد فرهنگ و اقتصاد خود بهره ببرد».
البته مسئولان و دست اندركاران امر ورزش در سال های اخیر پی به اهمیت این موضوع برده اند و در همین راستا كمیته بین المللی المپیك (ICO) و سازمان جهانی جهانگردی، كنفرانس های بین المللی را برای تجزیه و تحلیل مسائل مربوط به توریسم ورزشی در خلال بازی های المپیك برگزار و برای اخذ تفاهم نامه مشترك میان دو سازمان تلاش می كنند. به تازگی هم سند همكاری متقابلی میان كمیته ملی المپیك ایران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در راستای توسعه پایدار گردشگری ورزشی منعقد شده است و البته كمیسیونی در كمیته ملی المپیك ایران تشكیل شده كه در این رابطه عمل می كند.
توریسم ورزشی در برخی از كشورهای جهان چنان دارای اهمیت است كه در برخی از آنها فعالیت های مربوط به توریسم و ورزش در قالب یك وزارتخانه ویژه به نام Sport Tourism امور مربوطه را برنامه ریزی و اجرا می كند. همچنین سازمان ملل از سال۲۰۰۱ تاكنون سال های جهانی برنامه خود را با عنوان سال جهانی توریسم- اكوتوریسم و سال ورزش نامگذاری و معرفی نموده است. حال با در نظر گرفتن مطالب عنوان شده و با مطالعه سیاست های عمومی (كلان) می توانیم بسیاری از موضوعات مهم را مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار دهیم.
موضوعاتی كه مورد علاقه و توجه بسیاری از گروه های بانوان است. از بخش توریسم سازمان ها و دانشجویان جهانگردی گرفته تا آن دسته از پژوهشگرانی كه در زمینه مربوطه و حتی به ظاهر غیرمربوط به جهانگردی تحقیق می كنند. (اقتصاد، جغرافیا، تاریخ، جامعه شناسی و...)این موضوعات مهم عبارتند از: طبیعت سیاسی فرایند سیاست گذاری توریسم- مشاركت مردم در برنامه ریزی و سیاست گذاری توریسم- منابع قدرت در سیاست گذاری توریسم- شیوه و نوع انتخاب مدیران دولتی در محیط های سیاسی- اثر بخشی سیاست های ترویسم. بنا بر عقیده بسیاری از كارشناسان صنعت گردشگری، توریسم دانشی چندرشته ای است كه اگر بدون انسجام تجزیه وتحلیل سیاسی دقیق، توسعه و تكامل یابد قطعاً كامل نمی گردد. یكی از این رشته ها توریسم ورزشی و یا به بیانی دیگر گردشگری ورزشی است.
موضوعی تلفیق شده از دو صنعت جذاب ورزش و گردشگری، صنعتی كه بسیاری از كشورهای دنیا سرمایه گذاری های كلان را برای توسعه آن انجام می دهند چرا كه اثرات ورزش و جهانگردی بر اقتصاد كشورها تأثیرگذار است. بنابراین با وجود اختلاف ظاهری ورزش و گردشگری باید به قرابت بیش از پیش این دو مقوله به یكدیگر اذعان داشت زیرا با توجه به ۳ عنصر مهم توریسم یعنی «جاذبه های فرهنگی، طبیعی و ورزشی» كه به عبارتی سه موتور توسعه پایدار محسوب می شوند رشد قابل توجه توریسم در ۵۰ سال گذشته یكی از مهم ترین پدیده های اقتصادی و اجتماعی در قرن بیستم بوده است.
از سوی دیگر فرار انسان ها از زندگی ماشینی و تمایل به انجام فعالیت های ورزشی و تفریحی در طبیعت بستر مناسبی را برای سرمایه گذاری در صنعت توریسم فراهم آورده زیرا براساس برآورد سازمان جهانی جهانگردی ۱۲ میلیارد دلار درآمد حاصل از همین موضوع بوده است. بنابراین قرن ۲۱ قرن برداشتن گام های طلایی برای حفاظت از طبیعت معنویت و سلامت است و در این راستا جوامع انسانی و همچنین بانوان نقش بسیار سازنده ای به سوی آینده خواهند داشت.
● توریسم ورزشی چیست و توریست ورزشی كیست؟
مشاركت در حركت های مختلف ورزشی فعال و یا غیرفعال و طریق سازماندهی عوامل اقتصادی- تجارتی از كشور مبدأ به كشور مقصد و سفرهای پیش آمده در این میان را توریسم ورزشی می نامند. توریست ورزشی شخصی است كه توسط یك تور ورزشی از رشته ورزشی مورد دلخواه به عنوان تماشاچی همانند بازی های آسیایی، جهانی، بازی های المپیك و یا بازی های ویژه بانوان بازدید نماینده و یا تمایل دارند در رویدادهای ورزشی مشاركت نمایند. توریست های ورزشی می توانند براساس اهداف ورزشی به ۳ طبقه تقسیم شوند.
الف) مشاركت كنندگان در رویداها (ورزشكاران).
ب) تماشاچیان ورزشی
ج) عاشقان ورزشی
مشاركت كنندگان ورزشی به آن دسته از اشخاص گفته می شود كه هدف از سفر آنها مشاركت در رویدادهای ورزشی سازماندهی شده باشد (رقابتی یا غیررقابتی) . تماشاچیان آن دسته از افرادی هستند كه هدف از سفر برای آنها حضور در رویدادهای ورزشی است.
عاشقانه ورزشی آن دسته از اشخاص هستند كه هدف از سفر برای آنها حضور در رویدادهای ورزشی است كه خود تداركات آن را مهیا ساخته اند. با توجه به منابع موجود در كشور می توان راه را برای توسعه این صنعت گشود و همچنین با توجه به رشد جمعیت برای غنی سازی اوقات فراغت بانوان و خانواده ها، برنامه ریزی های بسیار انجام داد زیرا ایران با گستردگی خاك خود امتیازات طبیعی و ورزشی بی شماری دارد و قادر است برای جذب گردشگران ورزشی مطرح باشد.
در این میان آنچه كه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، جاذبه های گردشگری بی شمار كشور ایران است كه به گواهی همه كارشناسان گردشگری داخلی و خارجی كشور ما را در ردیف ۱۰ كشور پرجاذبه دنیا قرار داده است و برگزاری تورنمنت های رده بالای جهانی می تواند كاركرد بسیار مؤثری در شناخته شدن هر چه بیشتر این جاذبه ها داشته باشد. در این باره دبیر كمیته راهبردی گردشگری ورزشی كشور با اشاره به محور قرار گرفتن ایران در كمیته بین المللی گردشگری ورزشی می گوید: «برای جلب نظر كشورهای دنیا به توریسم كشورمان، ضروری است به صورت حرفه ای وارد این مقوله شویم كه تشكیل كمیته بین المللی ورزشی و در كنار آن برپایی همایش های بین المللی زمینه تعاملات بیشتری را در عرضه بین الملل برای كشور و صنعت گردشگری ما به ارمغان خواهد آورد.»
دكتر اسرافیل شفیع زاده، مدرس دانشگاه و عضو هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی كشور و رئیس هیأت مدیره شركت یاسمین پارسه كه در زمینه جذب گردشگران بین المللی فعال است نیز درباره پتانسیل های موجود در كشور ما برای توریسم ورزشی می گوید: «قاعدتاً در مورد توریسم ورزشی، ما امكانات زیادی به شكل طبیعی در اختیار داریم. وقتی ما راجع به توریسم ورزشی صحبت می كنیم نگاه همه ما متوجه پیست های اسكی است كه می تواند زمینه خوبی برای توسعه فعالیت های ورزشی زمستانی باشد. یا نوعاً فعالیت هایی كه تأكیدش بر استفاده از منابع آبی است.
مانند ورزش قایقرانی، چنین پتانسیل هایی در كشور ما وجود دارد و همین طور فعالیت هایی كه به شكل سازمان یافته در قالب فعالیت های ورزشی در رودخانه ها و آب راه ها می تواند شكل بگیرد. این ها همه فرصت های خوبی در اختیار می گذارد كه در فصول مختلف از این پتانسیل ها می توان بهره های بیشتری گرفت. می توانیم این موضوع را در نظر بگیریم كه بسیاری از تیم های ورزشی مانند تیم های فوتبال، اردوهای خودشان را در فصول مختلف در كشورهای مختلفی برگزار می كنند.
مثلاً ایران به دلیل تنوع آب و هوایی، می تواند این امكان را در اختیار بسیاری از تیم های آسیایی و اروپایی قرار دهد تا آنها بتوانند اردوهایشان را در ایران برگزار كنند. مشروط بر این كه از نظر زیرساخت ها سرمایه گذاری های مناسب صورت بگیرد و به نوعی زمینه جذب این تیم ها فراهم شود.
شما می دانید در تركیه سرمایه گذاری های بسیار خوبی در زمینه ایجاد اردوهای ورزشی صورت گرفته و تركیه مقصد مهمی برای ایجاد اردوهای تیم های ورزشی محسوب می شود. طبیعی است كه در كشور ما هم چنانچه مدنظر است از پتانسیل های موجود در حوزه توریسم ورزشی بهره گیری شود. قاعدتاً باید شرایط و فضای مناسب برای آن فراهم شود.
رئیس كمیته ملی المپیك نیز در باره توریسم ورزشی می گوید: «ورزش زمینه بسیار خوب و مناسبی برای جذب و توسعه توریسم است.» دكتر قراخانلو ادامه می دهد: «اهمیت توریسم در منطقه و جهان مسأله بسیار مهمی است و ما اكنون شاهد تبلیغات وسیع كشورهای آسیایی كوچك و منطقه برای جذب توریسم هستیم. ما نیز با توجه به منابع و ارزش های كشور خود در زمینه جذب توریسم باید گام های بسیاری برداریم.»
او معتقد است: «ما در كمیته ملی المپیك با تشكیل كمیسیونی به نام توریسم ورزش این مسأله را به جدیت پیگیری می كنیم و با هماهنگی های لازم و تأكیدات سازمان تربیت بدنی بر این مهم سعی داریم كه با تشكیل كمیته هایی در فدراسیون های ورزشی در جذب توریسم ورزشی قدم برداریم.» رئیس كمیته ملی المپیك در ادامه خاطرنشان می كند: «ما باید میهمانان ورزشكاران خارجی را كه برای مسابقه ها به ایران می آیند تبدیل به توریسم ورزشی كنیم و همچنین به ورزشكاران خود الزام كنیم تا در مسابقه ها برون مرزی ضمن آشنایی با آداب و سنن آن كشور ها، فرهنگ خود را معرفی نمایند.»
بد نیست این نوشته را با بخش دیگری از مقاله ارسالی سیدعلی موسوی قمی نایب رئیس انجمن ورزشی آیكیدوی ایران به پایان ببریم. او با تشریح فواید برگزاری تورنمنت های بزرگ بین المللی برای كشورهای میزبان به نكته جالبی درباره ایران اشاره می كند. می نویسد: « توجه به امكانات و زیرساخت های موجود در هر كشور از نكات مهم و كلیدی است كه هرگز نباید مورد غفلت واقع شود. در كشور پهناور ما نیز در كنار هزاران نوع جاذبه جهانگردی و تاریخی كه وجود دارد و موجب افتخار ایران و ایرانی است، از لحاظ پتانسیل های لازم جهت راه اندازی فعالیت های مختلف ورزشی در سطح ایده آل و مطلوبی قرار داریم. به نحوی كه متأثر از ظرایف متنوع اقلیمی، توانایی راه اندازی و ایجاد سایت های بسیار عظیم و مجهز ورزشی در كشور و در نقاط مختلف وجود دارد.
ولی عملكرد ضعیف برخی ازمدیران سازمان تربیت بدنی نشان دهنده آن است كه ما در اجرای مواردی از برنامه های ورزشی بسیار نامطلوب عمل كرده ایم و حتی در مواردی برنامه ریزی نداشته و نداریم كه مدیریت ورزش كلان كشور باید به این امر توجه وافری نماید.»
به هر حال برگزاری تورنمنت های ورزشی آن هم در سطوح بالای بین المللی و تحولات عظیم و مثبت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی كه برای كشور میزبان به ارمغان می آورد، به قدری برای كشورهای توسعه یافته و مترقی اهمیت دارد كه بسیاری از دولتمردان این كشورها برای به دست آوردن میزبانی رقابت هایی همچون المپیك، جام جهانی و مسابقات منطقه ای و قاره ای به انواع راه ها و روش ها متوسل می شوند. تا جایی كه حتی حاضرند از راه های غیر قانونی نیز برای رسیدن به این موفقیت استفاده نمایند.

معصومه وروانی

منبع : روزنامه ایران