خود اتکایی در تولید محصولات راهبردی

یکی از مهم‌ترین اهداف دولت نهم نیل به خود اتکایی در تولید محصولات کشاورزی راهبردی به منظور جلوگیری از وابستگی غذایی به خارج از کشور، تأمین نیاز داخلی و کسب درآمد ارزی درصورت صادرات است.
به همین منظور نیز اقدامات اساسی از سوی مسئولان ذی‌ربط در این رابطه صورت گرفته است، هر چند که بعضا این اقدامات از سوی پاره‌ای از دست‌اندرکاران بخش کشاورزی به‌دلیل اختصاص یافتن اراضی کشاورزی به کشت اقلام خاص و در نتیجه کاهش تولید برخی اقلام دیگر و به‌دنبال آن افزایش قیمت اقلام نادر به موازات کاهش عرضه نسبت به تقاضا، مورد انتقاد قرار گرفته است.
با این حال دولت کماکان با وجود انتقادهای موجود روند نیل به خود اتکایی را ادامه می‌دهد، چنانچه امسال برای چهارمین سال پیاپی در تولید گندم به خود اتکایی رسیده‌ایم و تا رسیدن به خود اتکایی در تولید جو نیز فاصله‌ای نداریم.
این در حالی است که روند نیل به خود اتکایی در تولید برنج و دانه‌های روغنی نیز کماکان ادامه دارد. با این حال ناگفته نماند که روند وارداتی برخی اقلام نیز همچنان به قوت خود باقی است.
بر اساس آمار موجود با وجود تولید ۱۰۰ میلیون تن محصول کشاورزی در کشور، طی ۷ ماه نخست امسال ۵ میلیون و ۶۳۶ هزار تن انواع محصولات کشاورزی به داخل وارد شده است.
آخرین آمار جمع‌بندی شده وزارت جهاد کشاورزی، حاکی از آن است که کل تولید محصولات گوناگون در سال ۱۳۸۵ به مرز ۹۸ میلیون و ۲۰۰ هزار تن یعنی نزدیک به ۱۰۰ میلیون تن رسیده است، با این وجود بر اساس گزارش رسمی گمرک در ۷ ماه نخست امسال ۵ میلیون و ۶۳۶ هزار و ۲۰۰ تن انواع محصولات کشاورزی به ارزش ۲ میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار به کشور وارد شده است.
بر اساس آخرین آمار گمرک، طی فروردین تا مهر ماه امسال معادل یک میلیون و ۹/۸۳۹ هزار تن ذرت دانه‌ای برای مصرف مرغداری‌ها به داخل وارد شده است که با توجه به رشد ۵/۲۳ درصدی واردات ذرت فله دانه‌ای و رشد ۳/۳۲ درصدی ذرت بسته‌بندی در سال‌جاری نسبت به سال قبل و نیز تولید داخلی ذرت دانه‌ای، به‌نظر می‌رسد، مرغداران نباید مشکلی در تأمین ذرت مورد نیاز مرغداری‌ها داشته باشند.
نکته قابل توجه آن است که عده‌ای این قبیل واردات را به‌دلیل رفع کمبودها برای تولید محصولات پروتئینی مفید می‌دانند و بر این باورند که افزایش واردات محصولات کشاورزی که در پی افزایش درآمدهای نفتی صورت می‌گیرد، با ذخیره‌سازی کالاهای اساسی از جمله قندوشکر، برنج، روغن، ذرت و کنجاله، زمینه‌ساز افزایش ضریب ایمنی تأمین غذا خواهد بود.
معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی درخصوص تولید ذرت به‌عنوان غذای اصلی طیور در دولت نهم می‌گوید: تولید ذرت در این دوران از رشدی معادل ۴۱/۲۶ درصد برخوردار بوده است.
به گفته محمد‌رضا جهانسوز، در حالی که تولید ذرت در سال ۱۳۸۳ به مرز ۹/۱ میلیون تن رسیده بود، این روند با افزایش همراه بود و در پایان سال ۱۳۸۵ به مرز ۴/۲ میلیون تن می‌رسد که نشان از افزایش ۲۶ درصدی دارد.
وی در زمینه نیل به خود اتکایی در تولید ذرت به همشهری گفت: نیاز صنعت طیور کشور به ذرت دانه‌ای سالانه ۳ میلیون و ۷۵۰ هزار تن است.
این در حالی است که هم‌اکنون میزان تولید به مرز ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن رسیده است. از این رو نیازمند واردات حدود ۶/۱ میلیون تنی این محصول در سال هستیم. وی پیش‌بینی می‌کند میزان تولید ذرت دانه‌ای طی امسال از مرز ۴/۲ میلیون تن فراتر رود که به این ترتیب تا پایان برنامه چهارم توسعه در تولید ذرت خوداتکا شویم.
● خود‌اتکایی در تولید برنج
گزارش گمرک طی ۷ ماهه اول امسال حاکی از آن است که معادل ۹/۵۶۴ هزار تن برنج سفید به ارزش ۴/۲۱۸ میلیون دلار با قیمت هر کیلوگرم ۴۰ سنت معادل ۳۷۲ تومان به داخل وارد شده است.
این واردات در شرایطی صورت گرفته است که بنا به گفته دبیر انجمن برنج ایران، حداکثر میزان نیاز کشور به واردات برنج تا نیل به خود اتکایی در تولید این محصول سالی ۵۰۰ هزار تن است.
مدیر کل دفتر برنج و حبوبات وزارت جهاد کشاورزی در این باره می‌گوید:‌ رسیدن به خود اتکایی در تولید برنج با سطح کشت کنونی تا پایان برنامه چهارم امکان‌پذیر است.
به گفته بهمن ناصحی، طرح ۳ ساله خود اتکایی برنج از سال ۱۳۸۵ شروع شده است و تا پایان سال ۱۳۸۸ «پایان برنامه چهارم» ضریب خود اتکایی در تولید برنج به ۱۰۲ درصد خواهد رسید.
وی با اشاره به اینکه در سال گذشته حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تن برنج سفید در کشور تولید شده است، به همشهری گفت: برنامه وزارت جهاد کشاورزی، افزایش عملکرد در واحد سطح از یک سو و اصلاح مصرف برنج از سوی دیگر است.
ناصحی، با بیان این که آمار رسمی سال ۱۳۸۵ هنوز جمع‌بندی نشده است، اظهار می‌کند: بر اساس برآورد سال گذشته ۳ میلیون و ۱۵۰ هزار تن شلتوک ارقام پر محصول و محلی برنج در کشور تولید شده است. مدیر کل برنج و حبوبات، می‌گوید:‌ براساس پیش‌بینی تولید و نیاز کشور طبق مصرف بهینه ۱۰۰ گرم برای هر نفر در روز یا ۵/۳۶ کیلوگرم در سال، حداکثر نیاز به واردات برنج ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تن در سال است.
● تولید بیش از نیاز گندم در داخل
این طور به‌نظر می‌رسد که بخش کشاورزی در تولید گندم به توفیق مطلوب دست یافته باشد. در این زمینه وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: تولید گندم در ایران به مرز ۱۵ میلیون تن رسیده است.
به گفته محمدرضا اسکندری، تولید محصولات کشاورزی ایران هم اکنون به بیش از ۱۰۰ میلیون تن در سال افزایش یافته است، آن هم در شرایطی که طی ۵ سال گذشته کشور سالانه نیازمند واردات ۵ میلیون تن گندم به داخل بود.
این در حالی است که با تولید ۱۵ میلیون تن گندم در سال، صادرات این محصول از ایران آغاز شده است.
● ورود ۶۲۸ هزار تن کنجاله سویا
طبق آمار گمرک ۳/۶۲۸ هزار تن کنجاله سویا برای خوراک دام به ارزش ۸/۱۸۳ میلیون دلار به داخل وارد شده است که ارزش هر کیلوگرم سویای وارداتی ۳۰ سنت معادل ۲۹۷ تومان بوده است.
این در حالی است که با توجه به کاشت اراضی کشت سویا، گاوداران با مشکلاتی مواجه شده‌اند چنانچه هم‌اکنون قیمت ذرت و کنجاله وارداتی افزایش یافته به نحوی که با احتساب هزینه‌های حمل تا شهرستان‌ها، نرخ این نهاده‌ها به حدود ۳۰۰ تومان افزایش یافته است.
از آنجایی که کمبود علوفه دام باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود، لذا قیمت هر کیلوگرم علوفه معادل یک لیتر شیر خام شده و صنعت دامپروری را از صرفه اقتصادی انداخته است. مدیرکل پنبه و دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی در این باره می‌گوید: ‌تنها ۱۳/۷۹ درصد کنجاله مورد نیاز صنعت طیور دامپروری کشور در داخل تولید می‌شود.
علیرضا مهاجر بسطامی، بر این باور است که نیاز صنعت دامپروری کشور به کنجاله سویا سالانه یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن است که از این مقدار از محل تولید سویای داخلی ۲۰۰ هزار تن تولید می‌شود که معادل ۷۹/۱۳ درصد است.
وی می‌افزاید: بقیه ۸۷ درصد نیاز کنجاله از واردات دانه سویای خارجی یا کنجاله تأمین می‌شود که بستگی به ارزانی قیمت، دانه یا کنجاله وارد می‌شود.
وی در عین حال اظهار می‌کند: کاشت سویا در کشور در سال‌جاری در حال انجام است، علاوه بر سویا گلرنگ و آفتابگردان هم کشت می‌شود و دانه روغنی کلزا به مقدار ۳۲۰ هزار تن تولید و برداشت شده است.
وی درخصوص قیمت خرید دانه روغنی کلزا هم می‌گوید: ۳ سال است که به این قیمت مبلغی اضافه نشده است که این عامل یکی از دلایل عمده افزایش نیافتن سطح کشت کلزا به مقدار دلخواه در ۳ سال اخیر است.
مهاجر می‌گوید: سطح کشت به میزان دلخواه و مورد انتظار نرسیده است، اما با این حال تولید کلزا از رقم ۱۰۵ هزار تن سال ۸۳ به حدود ۳۲۰ هزار تن در سال ۸۶ افزایش یافته است. همچنین سطح کشت کلزا از ۱۲۰ هزار هکتار در این مدت به ۲۰۰ هزار هکتار رسیده است ولی تا سطح مورد انتظار فاصله دارند.
● افزایش ضریب امنیت غذایی
بر اساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده در سند توسعه بخش کشاورزی در برنامه ۵ ساله چهارم توسعه در سال پایانی برنامه «۱۳۸۸» تولید محصولات کشاورزی به مرز ۱۱۲ میلیون تن افزایش می‌یابد.
هم‌اکنون ایران در بخش کشاورزی یکی از ۵ کشور جهان است که در تولید بیش از ۲۰ محصول کشاورزی جزو ۱۰ تولیدکننده عمده دنیا محسوب می‌شود، به نحوی که در محصول پسته، انار، خرما، زیره، زعفران و زرشک مقام اول جهانی را دارا ست، اما در نیل به خود اتکایی در تولید محصولات راهبردی کماکان در حال برنامه‌ریزی از سوی مسئولان هستیم.

افروز پورهاشمی

منبع : روزنامه همشهری