جعل هویت با مدگرایی

این روزها در کوچه و خیابان و پارک‌های شهرها و حتی در روستاها هم آدم‌هایی را می‌بینیم که با روزها و ماه‌ها وسال‌های قبل فرق کردند. پسرهایی که موهایشان را سیخ سیخ کردند ، شلوارهایی پوشیده‌اند که پاره و دمپای شلوارها ریش ریش شده‌اند،‌در دل سرما برای آنکه بگویند بعله ما هم هستیم لباسهای تنگ و آستین کوتاه می‌پوشند وشرم آورتر آنکه زیر ابرو می‌گیرند و لب‌هایشان را هم ... واقعا از همه مردها بابت دیدن این صحنه‌های شرم‌آور عذرخواهی می‌کنم وبه حال خانواده‌هایی که اجازه می‌دهند فرزندانشان با چنین شکل و شمایل زنانه‌ای درخیابان و پارک تردد کنند تاسف می‌خورم.
درآن سوی دیگر زنان و دخترکانی کهخود را بزک کرده و درشهر نمایش می‌دهند وهمه اینها را درحالی انجام می‌دهند که وقتی مورد اعتراض مردم با غیرت قرار می‌گیرند ادعا دارندکه تابع مد و تمیزی هستند و بقیه مردم تمیز نیستند. یکی ازاین دختران گریم شده با حجابی که ندارد در پارکی در دل شهر روبرو می‌شوم. او قبل از گفتگو از ترس پلیس امنیت اخلاقی همراه با پسر جوانی که او هم خود را به شکل خروس‌جنگی درآورده است در لابه‌لای درختان مخفی می‌شود و دختر۱۳ سالهدر خصوص دلیل این نوع مد و تیپ زدنش می‌گوید: من هر شب که در ماهواره‌ها مدل خاصی از پوشش را می‌بینم دوست دارم بلافاصله و زودتر از سایر دوستانم آن را بزنم و به خیابان بیایم. من از این وضعیت لذت می‌برم و وقتی زودتر آن نوع مد را می‌پوشم خودم را بزرگتر از سایر دوستانم می‌دانم.
این دختر نوجوان درباره والدینش هم می‌‌گوید:مادرم پزشک و پدرم هم تاجر است آنها فرصت نمی‌کنند خودشان یکدیگر را ببینند تا اینکه بخواهند به من بگویند چه کار کنم یا نکنم؟! اصلا تا به حال درباره اینکه با کی باشم یا نباشم و چی بپوشم و چی بخورم با آنها حرف نزدم . من پولم را ازطریق حساب بانکی از والدینی که نمی‌بینم می‌گیرم وآنها هر ماه پول درخواستی مرا به حساب بانکی‌ام می‌ریزند هر چه هم نیاز داشته باشم با موبایل به آنها می‌گویم و آنها برآورده می‌کنند.
پسر ۱۷ ساله‌ای هم که همراهش بود برای اینکه خودی نشان دهد و جلوی دختر نوجوان کم نیاورد می‌گوید: اصلا چه دلیلی دارد که پدرومادرمان بگویند چه بپوشیم آقا، زمانه عوض شده فکرتان را عوض کنید . این قدر به بچه‌ها گیر ندهید.اصلا به شما چه مربوط است که پدر ومادر این دختر با او چگونه تا می‌کنند.
در همین حال دخترک هم وارد بحث شده و می‌گوید:ما دختران بالاخره باید ازدواج کنیم ، باید برای زندگی آ‌ینده مان شریک مناسبی پیدا کنیم تا تکیه‌گاه‌مان باشد. صحبت‌هایش را قطع کرده و می‌پرسم: فکر می‌کنید این پسر با شما ازدواج کند؟!
دختر نوجوان بالافاصله و با قاطعیت می‌گوید:به من قول داده است و گرنه چه لزومی داشت از میان این همه پسری که با من دوست هستند به او علاقه‌مند شوم.
هنوز صحبت‌هایش تمام نشده بود که پسر نوجوان حرف‌هایش را قطع کرد و او را باخود برد .
در داخل تاکسی هم از زنی که چادر بر سر داشت دلیل استفاده از چادر را پرسیدم و او گفت: چادر مرا از چشمان ناپاک مصون می‌دارد. چادر به من ابهت و آبرو می‌دهد . البته شاید برخی‌ها از چادر برای اهداف خاصی استفاده کنند اما آنها حسابشان با خداست.
از او می‌پرسم که مانتو به اوچنین احساسی را نمی‌دهد ؟می‌گوید: عزت وابهت را خداوند بر اساس ذات و فطرت انسان‌ها به آنها می‌دهد‌. فرقی نمی‌کند که زن چادر داشته باشد یا مانتو،مهم آن است که بداند کیست.
این زن ۲۰ ساله که سرانجام می‌گوید دانشجوست درباره مدگرایی در میان دختران و پسران ایرانی می‌گوید: عده‌ای هستند که کورکورانه از هر آنچه غربی‌ها دور می‌ریزند و فرهنگ غلطی که از آن دور می‌شوند به بهانه مدگرایی وارد ایران می‌کنند. این افراد هیچ هویتی ندارند و هویت و شخصیت خودشان را در نگاه‌های دیگران جستجو می‌کنند لباس‌های آنچنانی می‌پوشند مدل مو می‌زنند، اینها فقط در چشم می‌آیند ولی باطن بس ناپاک دارند. باطنی که اگر رو شود جز سیاهی را نشان نمی‌دهد وگرنه تمیزی و پاک بودن را همه دوست دارند.
● فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی
دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس مجلس شورای اسلامی در باب فرهنگ برهنگی وبرهنگی فرهنگی می‌گوید: انسان بسته به اینکه برای جهان چه معنایی قائل باشد خود را چگونه موجودی بشناسد چه سرنوشتی برای خود تصور کند و سعادت خود را در چه بداند لباس پوشیدنش تفاوت می‌کند.
معتقدیم که اگر در جوامع غربی مذهب وقانون تعیین کننده نوع پوشش نیست نباید تصور کرد که مردم در انتخاب لباس آزادند و لباس آنان از هیچ معیار و ملاکی تبعیت نمی‌‌کند و هیچ بینشی حاکم نیست. لباس انسان نخست تابع فرهنگ جامعه اوست و سپس تابع سلیقه خود او. جامعه غربی با لباسی که بر تن دارد با ما سخن می‌گوید اگر به این سخن گوش دهیم فلسفه غرب را خواهیم شنید.
● بی‌حجابی چگونه به ایران آمد؟
یکی از ثمرات هجوم غرب به ایران همین تغییر لباس و رواج برهنگی در میان قشرهایی از جامعه بوده است و ازآن در رژیم طاغوت تحت عنوان کشف حجاب و در این اواخر رفع حجاب یاد می‌شد و در حقیقت چیزی جز مبارزه با پوشش اسلامی و ترویج لباس غربی نبود. اجرای این برنامه محتاج دو شرط بود نخست یک زمینه فرهنگی و اجتماعی برای پذیرش لباس غربی و دوم یک عامل اجرا که زور داشته باشد وبه اسلام اعتقاد نداشته باشد عامل دوم رضاخان بود . در جامعه ما در سال‌های قبل از ۱۳۱۴ که تغییر لباس را پذیرفتند همان کسانی بودند که فرهنگ غربی را پذیرفته بودند.
● مدهای گاوچرانی
در تاریخ بشر آمده است که انسان از وقتی ریسندگی و بافندگی را آغاز کرد به لباس‌های ساده قناعت نکرد و از پارچه‌هایی که می‌بافت سعی می‌کرد پوشش زیبایی برای خود درست کند به نظر می‌رسد که مدگرایی از نوعی حس افراطی بشر و برترجویی و جلب نظردیگران و دوری از تکراری بودن امور حاصل می‌شود این حس در همه افراد وجود دارد و حد متعادل آن بسیار پسندیده و موجب آراستگی ظاهر و باطن وگفتار می‌شود ولی اگر از حد اعتدال خود خارج شودمی‌تواند موجب سردرگمی شود.
نباید فراموش کرد اغلب مدهایی که در کشور ما هست با آداب و رسوم‌ ملی و مذهبی‌ ما متناسب نیست و تمام آنها برداشت وکپی‌برداری غلطی از کشورهای غربی است. در ایران بسیاری ازجوانان و حتی فرهیختگان به اصطلاح مدگرا از مدهای اوباش اروپا و آمریکا تقلید می‌کنند. به‌عنوان مثال : تیپ گاوچران‌های آمریکایی تیپ درجه یک و باکلاس در ایران می‌شود و یا مدل موی فلان حزب وگروه آلمان یا اروپا تیپ دانشجوی ایرانی می‌شود که این کارها نه عقلانی است ونه با آ‌داب ،دین و فرهنگ ما سازگاری دارد.
● مد چیست؟
تن آدمی شریف است به جان آدمیت
نه همین لباس زیباست نشان آدمیت
واژه مد در لغت به معنای سلیقه، اسلوب، روش و شیوه و ... به کار می‌رود و در اصطلاح عبارت است از روش و طریقه‌ای موقتی که براساس ذوق و سلیقه افراد یک جامعه و سبک زندگی از جمله شکل لباس پوشیدن، نوع آداب پذیرایی و معاشرت و تزئین و معماری خانه و ... را تنظیم می‌نماید. مد به تغییر سلیقه ناگهانی و مکرر همه یا بعضی از افراد یک جامعه اطلاق می‌شود و منجر به گرایش به انجام رفتاری خاص یا مصرف کالای بخصوصی یا در پیش گرفتن سبکی خاص در زندگی می‌شود. حس زیبایی یکی از ویژگی‌های مخصوص انسان است که ریشه در فطرت او دارد و به اقتضای این امر از دیدن هرگونه زیبایی لذت می‌برد. خودآرایی و زینت به عنوان بخشی از حس زیبایی نه تنها آثار بسیاری در روح و روان فرد دارد بلکه موجب تعالی و رشد افراد جامعه نیز می‌شود، در مقابل پرهیز از خودآرایی و پریشانی و ژولیدگی چون با خواست فطری انسان در تعارض است به تدریج اثرات منفی بر روان او به جای می‌گذارد که افسردگی روحی و عدم تعادل روانی یکی از آنهاست. از آنجا که امور در نهایت به سلامت زندگی فرد و نظام اجتماعی زیان‌های جبران ناپذیری متوجه می‌سازد به همین دلیل در احکام اسلامی به شیوه‌های مختلف با این‌گونه رفتارها مقابله شده است.
● روانشناسی مدگرایی
معصومه غلامزاده میر،کارشناس روانشناسی در گفتگو با ما به بررسی مدگرایی پرداخت و گفت: بیشتر دخترانی که از پوشش‌های خاص استفاده می‌کنند در نهاد خانواده دچار مشکل هستند و ارتباط گرم و عاطفی با اعضای خانواده ندارند بنابراین به دلیل عدم ارضای روانی از سوی اعضای خانواده به سمت اجتماع سوق پیدا می‌کنند. خانواده به عنوان زیربنایی‌ترین و ریشه‌ای‌ترین نهاد تاثیرگذار در نوجوانان تاثیرات مهم و موثری می‌تواند داشته باشد بنابراین وجود اختلاف در خانواده‌های آشفته که روابط ناصحیح بین اعضا را ناخواسته در نوجوان درونی می‌کنند گرایش به ناهنجاری‌ها در بستر اجتماع نمود بیشتری پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: پدیده گرایش دختران هم به استفاده از پوشش‌های تنگ و بدن‌نما حرکتی برای ارضاء حس خودنمایی و جلب توجه دیگران است که زمینه‌ساز انحرافات اجتماعی و بزهکاری شده است.
این روانشناس اضافه می‌کند: زیبایی در هر جامعه و هر دورانی مورد توجه مردم است و خوب یا بد آن را نمی‌توان انکار کرد که همواره یکی از امتیازات افراد به شمار می‌رود. تا اینجا نه تنها هیچ مشکلی وجود ندارد بلکه اهمیت ندادن منطقی به آن بخصوص در میان جوانان نگران کننده هم است زیرا تجربه نشان داده است که آن دسته از جوانانی که به زیبایی و آراستگی خود اهمیت نمی‌دهند در معرض انواع بیماری‌های روحی و روانی چون افسردگی قرار دارند و علاوه بر آن بیشتر در معرض خطرات اجتماعی و انحرافات قرار می‌گیرند اما این مسئله زمانی نگران کننده می‌شود و حتی در بسیار موارد شکل بیماری به خود می‌گیرد که از حالت عادی خود خارج شده و تمام فکر و ذهن یک فرد را به خود معطوف می‌کند به نحوی که در بسیاری از مواقع باعث بروز انواع بیماری و ناهنجاری می‌شود، برای مثال کسانی که بیش از اندازه به زیبایی خود اهمیت می‌دهند یا دچار اعتماد به نفس کاذب می‌شوند یا اینکه اعتماد به نفس خود را به شکل کامل از دست می‌دهند که هر دو حالت بسیار خطرناک است.خانم غلامزاده میر می‌گوید: از طرفی توجه به این معضل سبب می‌شود تا مهمترین و پراهمیت‌ترین مسئله زندگی جوانان این مسئله شود و آنان را از بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی باز دارد و حتی نتیجه کلیه فعالیت‌های اقتصادی خودشان را صرف مدگرایی کنند. وی درباره علت گرایش افراطی جوانان به مدگرایی می‌گوید: این مسئله دلایل گوناگونی دارد اگر چه جوانان در تمام دنیا به این‌گونه معیارها توجه دارند اما جوانانی که در جوامع درحال گذر زندگی می‌کنند بیشتر در معرض این مسئله قرار دارند، به طوری که استفاده از بسیاری از مارک‌های معروف به اندازه‌ای که در این کشورها خریدار دارد در خود کشورهای تولید کننده اگر با این قیمت‌ها عرضه شود خریدار ندارد برای مثال در ایران ممکن است جوانی که در سطح زندگی متوسط و حتی متوسط رو به پایین قرار دارد مایل باشد که خود را با جدیدترین معیارهای مد و زیبایی منطبق سازد و در این راه از هیچ کوششی حتی تحت فشار گذاشتن خود یا خانواده‌اش هم دریغ نمی‌کند.این روانشناس ادامه می‌دهد: از طرفی افرادی که از اعتماد به نفس کمتری برخوردارند و علاوه بر آن هیچ مزیت فکری و عقیدتی ندارند سعی می‌کنند که بسیاری از ضعف‌های خود را با پوشیدن لباس‌ها و جواهرات گران‌قیمت و مد روز پنهان کنند و بدین وسیله خود را در معرض تحسین‌های دیگران قرار دهند.
● جعل هویت
دکتر حسینی جامعه‌شناس اجتماعی نیز براساس نوشته‌های یک جامعه‌شناس خارجی به نام “بوردیو” می‌گوید: مصرف در دوران جدید روندی است که در آن خریدار کالا از طریق به نمایش گذاشتن کالاهای خریداری شده به طور فعالی مشغول تلاش برای خلق و حفظ یک حس “هویت” است. به عبارت دیگر برخی افراد هویت چه کسی بودن خویش را امروزه از طریق آنچه که مصرف می‌کنند، تولید می‌نمایند و یا بهتر بگوییم “جعل هویت” می‌کنند. آیین قدم‌زنی یا پرسه‌زنی در حاشیه خیابان‌ها، محصول همین سرایت مراکز خرید به همه جاست.
وی می‌افزاید: شرایط جدید که می‌توان آن را در پرسه‌زنی در خیابان‌های بزرگ و پاساژ‌ها و مغازه‌ها به خوبی دید، هویت‌های جدید ساختگی است که خود را در قالب مصرف و مد نشان می‌دهد این افراد در یک طبقه اقتصادی و یا اجتماعی منزلتی ندارند.
این جامعه‌شناس با اظهار تاسف از پدیده مدگرایی و جعل هویت در میان برخی جوانان ایرانی می‌گوید:‌این قبیل افراد که در پشت مدگرایی هویت جعلی خودشان را پنهان می‌کنند به گونه‌ای رفتار می‌کنند که طبقه اجتماعی و اقتصادی آنان به سادگی قابل تشخیص نیست مگر آنکه به شناسنامه آنان مراجعه کنیم و تازه اگر هم شناسنامه‌اشان جعلی نباشد. در واقع آنها با لباس و آرایش پوچی که دارند فقط هویت خودشان را گم نمی‌کنند بلکه طبقه اجتماعی و فرهنگ خودشان را هم پنهان می‌کنند تاخود را کس دیگری جلوه دهند، شخصیت دیگری که آرزو دارند داشته باشند.وی می‌افزاید: افراد مدگر و جاعل هویت فقط در برهه خاصی از زندگی‌شان می‌توانند با نوع پوشش و آرایشی که دارند خود و شخصیت‌شان را پنهان کنند و بعد از ازدواج و تشکیل زندگی، خود واقعی و شخصیت حقیقی آنها نمود پیدا می‌کند.از سوی دیگر دکتر مصطفی اقلیما آسیب‌شناس اجتماعی نیز گرایش دختران به لباس‌های نامتعارف را به زیر بنای فرهنگی جامعه و نوع نگاه جامعه به زنان و دختران مرتبط می‌داند و می‌گوید: در جامعه‌ای که ارزش افراد به وضع ظاهر آنان شود دختران و زنان که از خصوصیت آنان نیاز به آ‌راستگی و خودنمایی و زیبا بودن و جلب توجه مخالف است مجبور به استفاده از پوشش‌های خاص می‌شوند.
اقلیما در مورد معضلات اجتماعی و آسیب‌های روحی و روانی استفاده از پوشش‌های نابهنجار می‌گوید: بسیاری از دختران در این لباس‌ها احساس راحتی نمی‌کنند اما به اجبار جامعه که آنها را در این چارچوب می‌‌پسندد،‌ مجبور به استفاده از این نوع پوشش‌ها می‌شوند و این خود موجب القای این حس می‌گردد که آنان آلت دست دیگران بوده و از خود هویت مستقلی ندارند، بنابراین دچار ناراحتی‌های روحی و عقده‌های روانی نسبت به جامعه و مردان می‌شوند. بسیاری از دختران برای اینکه بتوانند از پوشش‌های مد روز استفاده کنند رژیم‌های سخت غذایی می‌گیرند تا اندام مناسبی داشته باشند و در نتیجه دچار مشکلات جسمی و سوءتغذیه می‌گردند.
● سخن آخر
مد روز هرچه باشد، شلوار دمپا گشاد یا چسبان، مانتوی کوتاه یا چاک‌دار و کفش‌های گوناگون و غیره، بالاخره تغییر می‌کند اما باید شخصیتی داشت که تغییر نکند زیرا با تغییر شخصیت از نظر افراد جامعه هم طرد می‌شوید. مهم نیست که چه نوع لباسی می‌پوشید، آنچه که اهمیت دارد باطن شماست. اینکه چگونه فکر می‌کنید و چه رفتاری دارید. پس باید تلاش کنید خودتان باشید. خود بودن زیاد هم سخت نیست و از آنجایی که دراین گزارش قصد نصیحت کردن نداریم همان طور که متوجه شدید به سراغ مسئولان نرفتیم بلکه از گفتگو با کارشناسان نوشتیم آنهایی که در بطن جامعه هستند و با من و شما هر روز سر وکار دارند. نظرات آنها منطقی و قابل‌توجه است. بیایید مدگرا نباشیم ،مدل مورد نظر فروشندگان نباشیم، بلکه الگوی اخلاقی و رفتاری برای دیگران باشیم.
مد، تابلوی تبلیغاتی یک فرهنگ و خرده‌ فرهنگ است، پس زمام فکر و عقل خود را در اختیار صاحب فرهنگی مدها قرار ندهیم. کار منطقی آن است که پیش از پیروی کورکورانه از مدها، به شناخت کافی درباره آنها دست ‌یابیم، در غیر این صورت حرکتی انفعالی و بی‌پایه و تقلیدی کورکورانه شکل خواهد گرفت.

گزارش از: همت الله شکری اطاقسرا

منبع : روزنامه رسالت