خودآموزهای عصر دیجیتال

چرا استفاده از کامپیوتر به سادگی استفاده از یک دستگاه برشته کننده نان (که همان اسم غربی اش توستر در میان مردم مصطلح تر است) نیست. چه می شد اگر می توانستیم یک کاغذ سفید را به کامپیوتر بدهیم و با فشردن یک دکمه یا کشیدن یک اهرم از آن طرف متنی را بگیریم که بیش از حد برشته نشده باشد و آماده نوش جان کردن باشد.
کامپیوترها نه تنها روز به روز آسان تر نمی شوند بلکه به پیچیدگی آنها افزوده می شود. تا جایی که یک فرد معمولی با سواد معمولی مرعوب پیچیدگی و دشواری آن می شود. روز به روز این هیولا کوچکتر اما قدرتمند تر می شود و فائق آمدن بر دشواری های آن سخت تر می شود. شاید ایده آل ترین و بهترین راه برای چیره شدن بر این مشکل یک معلم خصوصی باشد چون معلم خصوصی براساس توانایی ها و استعدادهای شما گام های تدریسش را تنظیم می کند و به تدریج به شما می آموزد. اما گرفتن معلم خصوصی برای آموختن هر یک از نرم افزارهای مورد نیاز در کامپیوتر بسیار گران و پرهزینه خواهد بود. از سویی شرکت در کلاس ها در موسسه های خصوصی یک ایراد بزرگ و غیرقابل چشم پوشی دارد و آن این است که در یک کلاس دانش آموزان با توانایی ها و سطح درک و فهم کاملاً متفاوت شرکت می کنند. اگر شما به اصطلاح تیز باشید و درس ها را خوب فرابگیرید از کم کاری سایر شاگردان و از تاخیر در پیشرفت رنج خواهید برد و اگر سطح توانایی ها و قابلیت هایتان خیلی بالا نباشد و از عهده همگامی و پیشرفت هماهنگ با سایر همکلاسی ها برنیایید و موجب تاخیر در پیشرفت کلاس باشید سرخورده و ناامید می شوید و حتی ممکن است از خیر ادامه فراگیری آن نرم افزار مورد نیازتان بگذرید.
کتاب هایی نیز چاپ شده اند که جنبه خودآموز دارند و هر کس می تواند گام های پیشرفتش را خودش تعیین کند و پیشرفت در کارش به هیچ وجه وابسته به کسی نیست و سرعت آموختن درس ها را خود فرد می تواند تنظیم کند. اما اشکال کار کتاب های خودآموز این است که به خاطر محدودیت هایی که دارد مثل این می ماند که از یک کلاس درس عکسبرداری شده باشد و با آن عکس ها بخواهند نشان بدهند که در آن کلاس چه اتفاقی افتاده است. به عبارت دیگر در خودآموز نمی توان همه آنچه اتفاق می افتد جست وجو کرد و همه سئوالات پاسخ نمی گیرند. به هر حال هر جا که دچار ایراد و اشکال است باید یک فرد حاذق و مسلط باشد که اشکالات و ایرادات را رفع کند و نمی توان این جنبه را از کتاب های خودآموز انتظار داشت. ممکن است سی دی ها یا دی وی دی های خودآموز ایده آل به نظر برسند چون آموزش ها در آن به جای متن و عکس، تصاویر ویدئویی همراه با صدا هستند. حسن آن هم این است که فرد می تواند هر لحظه که خواست دکمه مکث آن را بزند یا آن که هر چند بار که خواست فیلم را به عقب برگرداند، یا آن که اگر توضیح واضحات بود فرد می تواند آن بخش را رد کند و نکته مهمتر این است که دیگر مثل کلاس های آموزشی، فرد یادگیرنده در عذاب نخواهد بود می تواند در اتاق مطالعه یا نشیمن به تماشای آن فیلم آموزشی بپردازد.
شاید تصور جان دبلیو شرر Scherer هم همین بوده که توانسته یک کار موفق ارائه کند. او سی دی هایی به نام «استاد ویدئویی» یا Video Professor تولید کرد و ۵ میلیون نسخه از آن را تاکنون فروخته است. او دیسک های آموزشی خود را از طریق مجله های هواپیمایی تبلیغ کرد و کارش گرفت. نحوه تبلیغ بسیار مهم است. شاید شما ندانید که در حال حاضر انواعی از سی دی ها و دی وی دی های آموزشی بسیاری از سیستم های عامل از جمله ویندوز مکینتاش و نرم افزار های کاربردی مثل فوتوشاپ و اکسل Excel (فتوشاپ برای ویرایش حرفه ای عکس و اکسل برنامه پیشرفته مخصوص تهیه جداول و نمودار های مختلف) عرضه شده اند. حتی سی دی هایی به بازار عرضه شده که به کاربر نحوه تدوین و ویرایش فیلم و ایجاد شبکه کامپیوتری در یک مرکز بزرگ را آموزش می دهد. تبلیغ فیلم های ویدئویی آموزشی به ویژه آموزش نرم افزار های کامپیوتری مورد نیاز مردم هنوز یک روال منسجم پیدا نکرده است. شاید فرد باید به فروشگاه های مختلف سر بزند تا به طور اتفاقی به خودآموز ویدئویی مورد نیازش دست پیدا کند. ایراد بزرگ تر این است که به عنوان مثال برای آموزش ویندوز انواعی از سی دی ها با مارک های مختلف در بازار موجود است که بدون امتحان کردن آن نمی توان تشخیص داد که تا چه اندازه حرفه ای و مفید تولید شده اند.
به علاوه رویکرد هر یک از این مارک ها با مارک دیگر به قدری متفاوت است که تشخیص اینکه آیا می تواند نیاز های فرد را برآورده کند آسان نیست. به عنوان مثال Master ASAP یک سی دی آموزشی با قیمت ۲۳ دلار عرضه کرده که هزار پاراگراف درباره ویندوز و هزار پاراگراف دیگر در مورد نرم افزار آفیس دارد. هر پاراگراف مثل یک اسلاید در نرم افزار پاور پوینت می ماند. متن آن به صورت قرائت شده ضبط شده و فرد با فشردن یک دکمه می تواند آن متن را بشنود هر یک از جملات یا کلمات آن پاراگراف طوری طراحی شده که در صورت نیاز فرد می تواند روی آن کلیک کند تا یک برنامه به اجرا درآید. در آن برنامه یک فیلم به نمایش درمی آید که به توضیح می پردازد اما هرگز نمی توانید انتظار داشته باشید که این توضیحات کامل باشد. به عنوان مثال این برنامه آموزشی به بیننده می گوید: برای تغییر وضوح صفحه نمایش به نوار باریک Screen Resolution بروید و آن را به وضع دلخواه درآورید. اما اصلاً این وضوح صفحه نمایش چه هست و بهترین حالتش کدام است، خدا می داند. در ادامه این سی دی آموزشی هوشمند می گوید برای تنظیمات پیشرفته تر بخش advanced (پیشرفته) را کلیک کنید. باید به این شرلوک هولمز های با آی کیوی بالا دست مریزاد گفت.
ایده آل ترین وضعیت این است که این سی دی ها مثل معلم خصوصی و معلمان سرخانه جواب تمام سئوالات را داشته باشند و اشکالات و ایراد های آموزش گیرنده را رفع کنند. برای همین هم بسیاری از کمپانی هایی که در زمینه آموزش فعالیت می کنند به مقوله interactivity روی آورده اند. همان طور که از نام آن پیدا است این آموزش نوعی رابطه متقابل است سی دی طوری طراحی شده است که کاربر عملیاتی که سی دی می خواهد انجام دهد و اگر درست عمل کرد سی دی مراحل بعدی را به اجرا درمی آورد. به این ترتیب کاربر به طور عملی و به تدریج پیشرفت می کند. اما این وضعیت هم آن طور که در ابتدا به نظر می رسد خارق العاده و عالی نیست و آن نتایجی که سازندگان آن در ذهن دارند به وجود نمی آورد. در یکی از این سی دی های آموزشی به اصطلاح اینتراکتیو کاربر این گونه راهنمایی می شود: سی دی آموزشی: به بخش Detail View بروید در آنجا تمام فایل ها به صورت عکس های بندانگشتی به نمایش درآمده اند.
کاربر فرامین این سی دی را به اجرا می گذارد و می بیند که فهرستی از فایل ها مقابل چشمانش ظاهر می شوند. کاملاً پیداست هنگامی که طراحان این سی دی در حال تهیه این سی دی بودند تنظیمات کامپیوترشان در وضعیتی بوده که به جای فهرست فایل ها را به شکل عکس های بندانگشتی نمایش می داده است. همین موضوع می تواند کاربر را گمراه کند. یا آنکه سی دی آموزشی می گوید: «حافظ صفحه نمایش» یا در اصطلاح اسکرین سیور برای این منظور تعبیه شده تا باعث حفاظت صفحه نمایش شما و مانع از سوختن لامپ های آن شود، در حالی که صفحه نمایش کاربر ممکن است از نوع کریستال مایع یا همان LCD باشد که در آن صورت دیگر نقش «حافظ صفحه نمایش» جلوگیری از سوختن لامپ ها یا ترانزیستورها نیست، هدف اصلی کاهش مصرف برق و نمایش تصاویر چشم نواز است. یا آنکه سی دی آموزشی در توضیح اکسپلورر _ یکی از نرم افزارهای اصلی سیستم عامل ویندوز که امکان گشت و گذار و بهره برداری از اینترنت را فراهم می کند _ می گوید: «اکسپلورر یکی از دو مرورگری است که دسترسی به اینترنت را ممکن می کند. مرورگر دیگر نت اسکیپ نویگیتور نام دارد.» در حالی که اکنون دیگر کاربری در اینترنت وجود ندارد که از وجود سایر مرورگرهای معروف مثل Opera، Mozilla، Fierfox و Aol (یا همان آمریکا آن لاین) اطلاع نداشته باشد. تا جایی که حتماً می توان گفت اگر شما ۲۳ دلاری که بابت سی دی MasterASAP پرداخته اید به یک معلم خصوصی بدهید که فقط ۶ دقیقه به شما آموزش بدهد بیشتر می آموزید. موضوع اصلاً ارزان و گران بودن این سی دی ها نیست چون سی دی های ویندوز آکادمی _ که به مک آکادمی هم معروف است و برای اطلاعات بیشتر می توانید به آدرس macademy.com مراجعه کنید _ ۲۴۰ دلار است یعنی به ازای هر سی دی ۴۰ دلار، اما با وجود آنکه گران تر است لزوماً بهتر نیست. شاید حتی تلفظ رابرت ثل (Robert Thell) به جای آنکه مضحک و جذاب باشد گمراه کننده و غلط انداز است به عنوان مثال او مایکروسافت را Mikersoft [مایکرسافت]، اینترنت را Innernet [اینرنت] و تصاویر دیجیتالی را پیچرز pitchers [منظور از pictures پیکچرز است] تلفظ می کند. حتی تصویربرداران تیم طراحی این سی دی به خود زحمت مجدد نداده اند و هیچ صحنه ای را تکراری تصویربرداری نکرده اند بنابراین اگر هنگام تماشای تصاویر ویدئویی این سی دی نمایشی با توپوق ها و لکنت های غیرقابل چشم پوشی مجری مواجه شدید نباید تعجب کنید چون به هر حال قرار نیست مجری های این برنامه های آموزشی از بالاترین استانداردهای مجری گری رسانه های بزرگ پیروی کنند. برای اجرای این سی دی ها هم باید کامپیوترتان جدید باشد، اگر رم آن کمتر از ۲۵۶ باشد نباید توقع داشته باشید که این سی دی ها به اجرا درآیند.
ضمن اینکه اشتباه های فاحش هم در این نرم افزارها وجود دارد به عنوان مثال همین آقای ثل که ذکر خیرش چند خط بالاتر بود به جای کلمه مکان نما یا cursor از کلمه موس (موشواره یا mouse) استفاده می کند. اگر به عنوان مثال به جای مکان نما بگوید موس را به روی view ببرید شاید کاربر دچار اشتباه نشود اما اگر بگوید «با این برنامه شما می توانید شکل موس را تغییر دهید» اما منظورش مکان نما باشد ببینید که چه فاجعه ای رخ داده است.اما اگر حقیقتاً بخواهید به پتانسیل ها و امکانات سی دی ها در امر آموزش پی ببرید بد نیست به سی دی های آموزشی Net-Campus نگاهی بیندازید یا حداقل به آدرس آن مراجعه کنیدpctraining.com a۱ مراجعه کنید. سی دی های این مجموعه آموزشی ۸۰ دلار است.
حسن این سی دی های آموزشی این است که برخلاف رقبایش تصاویر ویدئویی از صفحه نمایش کامپیوتر گرفته نشده بلکه به شکل کاملاً حرفه ای و به روش فیلمبرداری حرفه ای صورت گرفته است. تمام جملاتی که توسط آموزگار در این سی دی تلفظ می شود با پویا نمایی های سه بعدی و بسیار واضح به نمایش درمی آید. در وب سایت این موسسه نمونه هایی جهت امتحان کاربر قرار دارد تا پیش از خریداری سی دی های آن به جزئیات آن آشنا شود و اگر مطابق خواسته هایش بود سی دی آن را خریداری کند (به اصطلاح دمو Demo دارد.) Demo هم که می دانید فرم کوچک شده demonstration است که فقط به جنبه نمایشی اشاره دارد اما سی دی اصلی قابلیت های ویژه ای دارد که در وب سایت و در بخش نمایش به نمایش در نیامده است.
اما اشکال اصلی این سی دی ها این است که به جای آن که مخاطبان آن خلایق و افراد عادی باشند بیشتر برای کارشناسان فنی حوزه کامپیوتر و اینترنت تعبیه شده اند چون در آن رجستری ویندوز، نحوه پیکر بندی و تنظیم پروتکل های IP/TCP و غیره آموزش داده شده است! اگر انتظار دارید که این سی دی به شما بیاموزد که چطور با کامپیوتر تان فکس بفرستید، یا آن که چگونه جلوی تبلیغات ناخواسته یا مزاحم را بگیرید بهتر است فراموش کنید!اما آنچه اکنون بیشتر از سایر سی دی های آموزشی در ایالات متحده گل کرده و مردم آن را به عنوان یک سی دی آموزشی مفید به رسمیت می شناسند همان «استاد ویدئویی» است که در ابتدای همین گزارش به آن اشاره شد. برای آن که بدانید این سی دی چه ویژگی هایی دارد به سایت Videoprofessor.com مراجعه کنید. نمونه هایی از سی دی واقعی در این سایت وجود دارد و می توانید با آن از طریق اینترنت آشنا شوید. مطالبی که در این سی دی گنجانده شده بسیار سنجیده انتخاب شده است.این سی دی به رغم ویژگی ها و قابلیت های منحصر به فردش اشکالاتی نیز دارد. به عنوان مثال به خاطر محدودیت های فیلمبرداری ویدئویی مجبور شده اند ظاهر ویندوز اکس پی را به ظاهر ویندوز های پیشین یا به اصطلاح Classic View باز گردانند در حالی که بسیاری از کاربران ترجیح می دهند ویندوز اکس پی را با ظاهر اصلی اش فرابگیرند. اشکال دوم آن این است که به جای آن که کاربر خطاب قرار گیرد، این سی دی آموزشی فردی به نام سوزان را خطاب قرار می دهد مگر آن که باعث عصبانیت شما شود و دکمه Suzanne. Shut Down را فشار دهید! اگرچه در مورد سیستم های عاملی مثل ویندوز یا برنامه هایی مثل فتوشاپ یا کورل دراو همراه برنامه بخشی به نام Help دارند که بسیار سودمند و ثمربخش است اما می توان گفت در آینده نزدیک سی دی های آموزشی با رفع اشکالات فعلی خود قادر خواهند بود در کنار سایر روش های آموزشی موثر واقع شوند.

نویسنده: فرزاد دانش

منبع : شبکه فن آوری اطلاعات ایران