جای خالی مخابرات در میان غول های جهانی

اگر در گذشته قدرت هر کشور براساس ذخایر نفتی، گازی، معدنی یا میزان تصرفاتش سنجیده می‌شد اما امروزه به مدد پیشرفت روزافزون تکنولوژی استفاده از فناوری‌های نوین عامل قدرت هر کشور به حساب می‌آید.
فناوری اطلاعات امروزه در اکثر کشورهای جهان مورد استفاده قرارمی‌گیرد و دولت‌ها سعی می‌کنند با افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش بیشترین سود را نصیب خود کنند تا از عرصه جهانی توسعه عقب نمانند به طوری که هر کشور بتواند در این میدان بیشترین سود را نصیب خود کند برنده میدان خواهد بود. گفته می‌شود در ‌حال‌حاضر یکی از صنایع پرسود در جهان، صنعت مخابرات است.
براساس آخرین بررسی‌های صورت گرفته توسط مجله فورچون، صنعت مخابرات از نظر سرعت رشد رتبه پنجم را در جهان به خود اختصاص داده و در نقاط مختلف جهان به یکی از پولساز‌ترین صنایع مبدل شده است.
گزارش سال ۲۰۰۸ مجله فورچون نشان می‌دهد این صنعت از لحاظ سرعت رشد در سال جاری میلادی پس از صنایعی همچون بانکداری، نفت، اتومبیل‌سازی و موادغذایی در رتبه پنجم قرارگرفته است.
همچنین صنعت مخابرات از نظر سودآوری نیز در میان ۵۰۰ حرفه و شغل مختلف رتبه ۱۲ را در اختیار دارد.
نکته جالب توجه دیگران آن است که ۲۲ شرکت مخابراتی در میان ۵۰۰ شرکت برتر جهان از نظر درآمد و کسب سود قراردارند و نکته جالب‌تر از آن اینکه طبق روال همیشه نام ایران نه تنها در بین ۵۰۰ کشور بلکه در بین کشورهای منطقه نیز دیده نمی‌شود.
● جای خالی ایران
براساس بررسی‌های صورت گرفته در حال حاضر۲۲ شرکت مخابراتی در جهان در میان ۵۰۰ شرکت برتر جهان از نظر درآمد و کسب سود قرار دارند که در میان این شرکت‌ها غول مخابراتی آمریکا موسوم به AT&T با ۱۱۸‌میلیارد و ۹۲۸‌میلیون دلار درآمد رتبه ۲۹ را در میان ۵۰۰ شرکت برتر جهان و رتبه اول رادر میان غول‌های مخابراتی جهان در اختیار دارد.
رتبه دوم این فهرست را نیز شرکت آمریکایی Verizon Wireless در اختیار دارد. این شرکت که رتبه ۵۳ را در میان ۵۰۰ شرکت تجاری برتر جهان در اختیار دارد به ترتیب درآمد و سودی معادل ‌۹۳‌میلیارد و ۷۵۵‌میلیون و پنج‌میلیارد و ۵۲۱‌میلیون دلار به خود اختصاص داده است.
ژاپنی‌ها نیز رتبه سوم این فهرست بلند بالا را در اختیار خود گرفته‌اند. شرکت مخابراتی تلگراف و تلفن نیپون رتبه ۵۴ را در میان ۵۰۰ شرکت تجاری بزرگ جهان کسب کرده و سودان در سال ۲۰۰۷ معادل پنج‌میلیارد و ۵۶۲‌میلیون دلار بوده است. در این فهرست آلمان‌ها با شرکت دویچه تله‌کام، اسپانیایی‌ها با تله فونیکا و فرانسوی‌ها با فرانس تله‌کام در رتبه‌های چهارم، پنجم و ششم هستند. همچنین وودافون انگلستان، چاینا موبایل چین و تله‌کام ایتالیای کشور ایتالیا رتبه‌های هفتم تا نهم را در اختیار دارند. همچنین در این ارزیابی نام شرکت‌های مخابراتی خاورمیانه مانند شرکت عربستانی تله‌کام نیز دیده می‌شود که رتبه نخست را در منطقه در اختیار دارد. بعد از تله‌کام عربستان شرکت‌های اتصالات، اراسکام مصر، زین کویت، ماکسیس مالزی و تله کام مصر قرار دارند و این در حالی است که شرکت مخابرات ایران و اپراتورهای فعال تلفن‌همراه کشورمان با وجود پتانسیل‌های فراوان و بازار بالقوه موجود در ایران جایی در این فهرست ندارند.
عباس پورخصالیان، کارشناس این حوزه در خصوص اینکه چرا نام شرکت مخابرات ایران در این لیست دیده نمی‌شود، می‌گوید: «علت اصلی اینکه نام ایران در اکثر ارزیابی‌های صورت گرفته در حوزه فناوری‌های نوین دیده نمی‌شود این است که شرکت‌های مربوطه و مخصوصا در این مورد شرکت مخابرات حاضر نیست اطلاعات مورد درخواست را ارائه کند و در بعضی از مواقع نیز اطلاعات داده شده ناقص است و کشورهای دیگر از طریق مدل‌سازی اطلاعات مورد نیاز خود را به دست می‌آورند. در واقع باید بگویم در بسیاری از موارد هم خود شرکت مخابرات این اطلاعات مورد نیاز را در اختیار ندارد چرا که این اطلاعات در این شرکت در وضعیت ناخوشایندی نگهداری می‌شوند و این شرکت مدیریت درستی روی این آمار و ارقام درخواستی ندارد.» وی در ادامه تصریح می‌کند که شرکت مخابرات تا زمانی که می‌خواست بورسی شود نیز نتوانست اطلاعات مورد نیاز و کامل خود را به شرکت بورس ارائه کند و بدون ارائه اطلاعات کامل از سود سال ۸۷ به بورس رفت و این در حالی است که اگر مخابرات این اطلاعات را نیز ارائه می‌کرد قیمت سهامش از آنچه در حال حاضر معامله می‌شد بالاتر می‌رفت.
اما در مورد اینکه چرا نام شرکت مخابراتی ایران در بین کشورهای دیگر دیده نمی‌شود صابر فیضی، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران نظر دیگری دارد.
به اعتقاد وی علت اصلی جای خالی ایران در این لیست این است که مجله فورچون یک مجله خصوصی در آلمان است، بنابراین معمولا آنها عملکرد اقتصاد شرکت‌های خصوصی را مد‌نظر قرار می‌دهند و با عملکرد شرکت‌های دولتی کاری ندارند، اما همین شرکت با خصوصی شدن می‌توان سود زیادی را کسب کند و در ارزیابی‌های مختلف جایگاه‌های قابل توجهی را به خود اختصاص دهد.
● شرکتی که سود‌آور نیست
براساس آخرین ارزیابی که چندی پیش توسط مرکز پژوهش‌های مجلس صورت گرفته است، بیشتر شرکت‌های مخابراتی استانی زیان‌ده هستند و نه تنها سودی را برای شرکت مخابرات به وجود نیاورده‌اند بلکه این شرکت را نیز مجبور به پرداخت خسارت‌های سرسام‌آوری نیز کرده‌اند. به اعتقاد اکثر کارشناسان این حوزه یکی از دلایل اصلی که شرکت مخابرات نتوانسته است با در اختیار داشتن بیش از ۵۰‌میلیون مشترک تلفن همراه و ثابت به سودآوری مورد نیاز برسد دولتی بودن آن است. پورخصالیان عدم سودآوری شرکت مخابرات ایران را امری بدیهی عنوان می‌کند و می‌افزاید: «صنعت مخابرات ما به دلیل این که هیچ گاه مدیران این شرکت به فکر سودآوری آن نبوده‌اند به سوددهی مورد انتظار نرسیده است و باید بگویم علت اصلی اینکه مسوولان فعال در این شرکت به فکر سوددهی نبودند نیز این است که یک پول هنگفت و بادآورده‌ای به نام ودایع در دست این شرکت بوده که هیچ وقت به فکر پس دادن آن هم نبود‌ه‌اند.
در واقع ودایعی که در حال حاضر در دست این شرکت است بیش از سرمایه‌ای است که شرکت مخابرات در این حوزه ‌انجام داده است و در این شرایط با این حجم زیاد ودایع کاملا واضح است که به فکر سوده‌دهی نمی‌افتد.» این کارشناس در ادامه تصریح می‌کند که در این بین باید شرکت زیرمجموعه مخابرات یعنی ارتباطات سیار را از این قضیه مستثنا قرار داد چرا که این شرکت بدون هیچ حساب و کتابی از کوچک‌ترین خدمات پول در می‌آورد.
رمضان‌علی ‌صادق‌زاده، دبیرکل سازمان نظام صنفی نیز در رابطه با عدم سودآوری شرکت مخابرات می‌گوید: «نمی‌توان به طورکامل گفت که شرکت مخابرات هیچ سودی نداشته و کاملا ضررده بوده است اما دلایل متعددی در خصوص عدم سودآوری مورد انتظار شرکت مخابرات وجود دارد که یکی از آنها عدم استفاده جامع این شرکت از ظرفیت تکنولوژی های نوین مثل سیستم ارزش افزوده تلفن ثابت، تلفن همراه، عدم استفاده کامل از ظرفیت‌های موجود در فضای مجازی به علت کمبود پهنای باند و ... است.»
وی در ادامه به دولتی بودن این شرکت اشاره می‌کند و می‌افزاید: «با اینکه شرکت مخابرات وارد بورس شده و در حال انجام فعالیت برای خصوصی شدن است اما تا زمانی که ۵۱ در صد سهام به بخش خصوصی واگذار نشود نمی‌توان گفت که این شرکت به طور کامل خصوصی شده است. در واقع دولتی بودن این شرکت هم یکی دیگر از دلایل عدم سودآوری است چراکه به خاطر دولتی بودن امکانات زیادی در دست دارد و عرصه رقابت را برای دیگران دشوار می‌کند به همین دلیل چون رقابتی وجود ندارد این شرکت نیز تمایلی برای افزایش سطح خدمات خود که می‌تواند منجر به سوددهی بیشتر شرکت شود نمی‌بیند.» به اعتقاد صادق‌زاده زمانی که دخل و خرج شرکتی به این عظمت یکسان نباشد ، از ظرفیت‌های موجود فناوری‌های نوین استفاده نشود همچنین اصلاح ساختار و رقابتی نیز صورت نگیرد، نمی‌توان از این شرکت انتظار سودآوری داشت.
با وجود شرایطی که شرکت مخابرات با آن روبه رو است اما همیشه شاهد اظهارات شگفت‌انگیزی از طرف مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هستیم مبنی براینکه شرکت مخابرات طی عمر دولت نهم از روند کمی و کیفی مطلوبی برخوردار بوده و از ظرفیت‌های موجود بهترین بهره‌وری را داشته است .
عباس پورخصالیان در این رابطه نیز می‌گوید: «شاید از نظر کمی پیشرفتی وجود داشته چرا که مسوولان این شرکت تا آخرین لحظه‌ای که حتی می‌دانستند خصوصی می‌شوند با ودایع مردم سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما از لحاظ کیفی هیچ پیشرفتی صورت نگرفته است چرا که مسوولان این شرکت پیشرفت در زمینه کیفی را به طور آگاهانه موکول می‌کردند به مدیریت بعد از بورسی شدن و توجیه آنها از این کار این بود که ممکن است از نظر مدیر بعدی کارهای که توسط مخابرات دولتی انجام پذیرفته است کیفی به حساب نیاید. در واقع این حرف هم وعده‌ای بیش نیست چون بعد بورسی شدن باز هم خودشان مدیر هستند.»
بنابر اظهارات پورخصالیان با خصوصی شدن مخابرات نیز نمی‌توان امید به سودآوری این شرکت داشت چرا که خصوصی شدن تغییر شگرفی را در این شرکت به وجود نمی‌آورد و تنها تغییری که صورت می‌گیرد، تغییر در نما و ظاهر است و اینکه مدیریت از دولتی به خصوصی انتقال پیدا می‌کند.
به گفته وی این شرکت هیچ گاه به فکر سودآوری نبوده است و این عمل خود را نیز این گونه توجیه می‌کرده است که ما تنها به فکر خدمت و سرویس به کاربران خود هستیم و این ادعا در حالی صورت می‌گیرد که وقتی شرکتی به فکر سوددهی نباشد خدماتی هم صورت نمی‌گیرد. در واقع مخابرات طی این مدت به بهانه خدمت از مردم هزینه‌های گزافی را دریافت می‌کرد اما در مقابل این هزینه‌های هنگفت خدمات بی‌کیفیتی را به آنها عرضه می‌کرد. با این شرایط نمی‌توان گفت که مخابرات به فکر کسب سود بوده است چرا که کسب سود یعنی کم کردن هزینه‌ها و این در حالی است که این شرکت تاکنون دست به کاهش هیچ گونه هزینه‌ای نزده‌اند.
به باور اکثر فعالان این حوزه زمانی مخابرات می‌تواند سوددهی لازم را داشته باشد که در آن اصلاح ساختار صورت بپذیرد و با ایجاد طرح‌ها و برنامه‌های خاص از تمام ظرفیت‌های موجود و فناوری‌های نوین به نحو مطلوب استفاده شود. همچنین در این بین تکلیف سرویس‌های پردرآمدی همچون MMS، GPRSو .... نیز مشخص شود تا شاید با انجام این فعالیت‌ها شرکت مخابرات بتواند به عنوان یک شرکت بزرگ سودآوری لازم را برای کشور به همراه داشته باشد.

سونیتاسراب‌پور

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی ITanalyze