۸۴ سال آموزش ناشنوایان در ایران

۲۴ تا ۳۰ سپتامبر هر سال از سوی مجامع جهانی به عنوان هفته جهانی ناشنوایان نامگذاری شده است. هدف از این نامگذاری ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، دانسته هایی از زبان اشاره و آگاهی دولت ها و همچنین عموم مردم از مشکلاتی است که این قشر با آن روبه ر و هستند.
با آن که حدود ۴۰۰ سال به طور پراکنده و ۲۰۰ سال به طور انسجام یافته در دنیا با ناشنوایان کار آموزشی و تربیتی کرده اند در ایران سال ۱۳۰۳ را می توان آغاز آموزش ناشنوایان به طریق علمی به حساب آورد. آغازگر و پیشگام تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا در ایران زنده یاد جبار عسگرزاده (باغچه بان) و محل شروع آن تبریز بود.
جبار باغچه بان بدون اقتباس از شیوه آموزش ناشنوایان در خارج از کشور با روش آزمایش و خطا و تجربه، معضل بزرگی را از پیش روی خانواده های دارای کودک ناشنوا برداشت. وی موسس نخستین کودکستان (باغچه اطفال) در تبریز بود. باغچه بان در اواخر سال ۱۳۰۳ در باغچه اطفال با پذیرش سه کودک ناشنوا کار تجربی با ناشنوایان را آغاز کرد و پس از شش ماه موفق شد به سه کودک ناشنوا خواندن و نوشتن بیاموزد.
پس از انحلال باغچه اطفال وی به شیراز رفت و تا سال ۱۳۱۱ در کودکستان شیراز مشغول فعالیت فرهنگی بود. باغچه بان در سال ۱۳۱۱ به تهران بازگشت و نخستین دبستان ناشنوایان را در خیابان ناصرخسرو در خانه ای محقر تاسیس کرد. باغچه بان تا ده سال به عنوان مدیر، معلم و فراش دبستان با ۳۰ نفر دانشآموز، دبستان را اداره کرد. وی در اواخر نخستین سال تاسیس دبستان وسیله ای به عنوان تلفن گنگ اختراع کرد که کر و لال ها با گرفتن میله آن به دندان می توانستند از طریق استخوان فک، ارتعاشات صوتی را دریابند.
در سال ۱۳۲۸ اساسنامه آموزشگاه کرو لال های باغچه بان توسط شورای عالی فرهنگ تصویب شد. هر چند بعد از سال ۱۳۳۲ به بعد در اثر حمایت وزیر فرهنگ وقت و توجه وزارت آموزش و پرورش بخشی از دشواری های دبستان تا حدی حل شد ولی با توجه به افزایش روزافزون مراجعان، کمبود جا و نداشتن مدرسه ویژه کار به طور روزافزونی دشوار بود.
در سال ۱۳۲۴ کلنگ نخستین ساختمان ویژه ناشنوایان در یوسفآباد زده شد و سال ۱۳۲۶ این مدرسه با ظرفیت ۱۲۰ دانشآموز افتتاح و بهره برداری شد. در سال ۱۳۴۱ ساختمان دیگری در ضلع جنوبی آموزشگاه در چهار طبقه با بیست کلاس ضد صوت، کلینیک سنجش شنوایی، سالن اجتماعات، ناهارخوری و کتابخانه آماده بهره برداری شد و تعداد دانشآموزان به ۲۲۰ نفر رسید.متاسفانه زندگی سراسر تلاش استاد باغچه بان در دوران مجموعه آموزشی ناشنوایان باغچه بان، بیش از نه ماه به طول نینجامید و در چهارم آذر ماه ۱۳۴۵ در ۸۰ سالگی چشم از جهان فرو بست و مدیریت مدارس باغچه بان را به فرزند تحصیلکرده و جوان خود سپرد.
گروه آموزش و توان بخشی ناشنوایان همچون سایر گروه های آموزشی از ابتدای تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی آغاز به کار کرد و در طول دوران ۲۳ ساله فعالیت دفتر آموزش کودکان استثنایی، کارآمدترین واحد آموزشی بود. کلینیک سنجش شنوایی باغچه بان در سال ۱۳۵۰ به صورت رسمی کار سنجش دانش آموزان ناشنوا رابه عهده گرفت و در چندین مدرسه ناشنوایان کلینیک سنجش شنوایی دایر شده بود و جذب دانش آموزان ناشنوا از این طریق انجام می شد. با ایجاد مدیریت سنجش و پیشگیری در ساختار تشکیلاتی سازمان، امر سنجش شنوایی دانش آموزان گسترش بیشتری پیدا کرد و با اجرای طرح سنجش کودکان بدو ورود به دبستان بیش از پیش به توسعه آموزش و جذب دانش آموزان ناشنوا کمک کرد.
با تاسیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی، گام های علمی برای تالیف کتب درسی خاص گروه های مختلف استثنایی از جمله ناشنوایان برداشته شد که در مرحله نخست برای نوآموزان پیش دبستانی آماده و توزیع شد و مناسب سازی کتب درسی ادامه پیدا کرد. با آنکه شروع آموزش رسمی کودکان استثنایی از جمله ناشنوایان با محور تلفیقی بوده است با این خصوصیت که کلاس خاص درمدارس عادی تشکیل شود اما به خاطر ناآشنایی آموزش عادی با آموزشی استثنایی و فقدان امکانات مناسب و عدم رعایت استانداردهای آموزشی در مدارس، آموزش استثنایی به سوی تمرکز و تجمیع پیش رفت. اینک از آغاز آموزش ناشنوایان به شکل آموزشگاهی آن در ایران حدود ۸۴ سال می گذرد. این مدت در مقابل سابقه این نوع آموزش در جهان که از شروع آن بیش از دویست سال می گذرد زیاد طولانی نیست. گروه آموزش دانش آموزان ناشنوا در سازمان آموزش و پرورش استثنایی اینک با تعداد ۱۸۲۶۶ دانش آموز ناشنوا و نیمه شنوا در ۲۴۳۶ کلاس در کشور مشغول فعالیت است.
به امید روزی که هیچ کودک ناشنوایی بدون تکلم نباشد و هیچ کودک استثنایی بدون آموزش نماند.

منبع: روابط عمومی سازمان آموزش و پرورش استثنایی

منبع : روزنامه مردم سالاری