رویکرد اقتصادی به روابط ایران و روسیه

روسیه طی سده های اخیر از جمله کشورهای تاثیرگذار در روابط با ایران بوده است که جنگ های طولانی بین دو کشور و نتایج و تبعات ناشی از آن مانند جدایی بخش مهمی از سرزمین های مادری ایران و همچنین دخالت روسیه در شئون داخلی کشور به بهانه های گوناگون از جمله آثار و روابط بین دو کشور است. کتاب «رویکرد اقتصادی به روابط ایران و روسیه» توسط موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد و به تازگی رهسپار بازار کتاب شده است، درصدد است چشم اندازهای این روابط را مورد مطالعه قرار دهد.
به این ترتیب در نخستین فصل به نام شاخص های مهم و کلان روسیه در
۹ بخش مروری بر وضعیت اقتصادی روسیه، شاخص های ریسک و رتبه اقتصادی، تحولات عمده اقتصادی، بخش نفت و گاز روسیه و اثرات آن بر ساختارهای اقتصادی این کشور، بخش های صنعت و کشاورزی در اقتصاد روسیه، دیگر شاخص ها و تحولات عمده اقتصادی روسیه، نخبگان مالی و اقتصادی روسیه و نقش آنها در تحولات این کشور، رئیس جمهوری جدید روسیه و سیاست های روسیه و اقتصاد دفاعی روسیه خوانندگان با مسائل روسیه امروز آشنایی یافته و در دومین فصل با مطالعه «روابط ایران و روسیه» در ۱۰ بخش بررسی پیشینه تاریخی روابط ایران و روسیه، بررسی پیشینه تاریخی و روابط اقتصادی، بررسی وضعیت تجاری کنونی، بررسی زمینه های همکاری، ایران و سیاست خارجی روسیه، فرصت ها و تهدیدهای روسیه برای ایران، فرصت ها و تهدیدهای ایران برای روسیه، خطوط لوله نفت و گاز دریای خزر، همکاری یا تقابل منافع و اهداف و سیاست های پیشنهادی جمهوری اسلامی درخصوص فدراسیون روسیه به آگاهی کامل از چشم اندازهای مناسبات ایران و روسیه دست می یابد.
در جمع بندی جالب پایان کتاب می خوانیم که روسیه با بهره برداری از ظرفیت های خود که بیشتر متاثر از روابط پرسابقه و البته استعماری، سیاسی و اقتصادی دو کشور بوده است همواره نقش پررنگ تری در صادرات به ایران داشته است. علاوه بر این مهم ترین اقلام صادراتی ایران به روسیه نیز محصولات کشاورزی است.
همچنین روس ها با صدور فناوری های برتر به ایران درحال نقش آفرینی بیشتری در این زمینه هستند که با توجه به ظرفیت های اقتصادی دوکشور زمینه برای گسترش هر چه بیشتر مبادلات فراهم است.
نکته مهم دیگر در روابط ایران روسیه که خصوصاً پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق به خوبی قابل مشاهده است آن است که روسیه پس از پشت سر گذاشتن دوران انزوای پس از فروپاشی وپشت سر گذاشتن دوران سخت اصلاحات اقتصادی، رفته رفته جایگاه مناسبی در اقتصاد بین الملل کسب کرده و به همین دلیل این کشور برای استفاده از منافع اقتصاد بین الملل، روابط نزدیکی را با کشورهای صنعتی به ویژه آمریکا برقرار کرده است که این روابط رو به گسترش منافع روسیه در مقابل ایران را متاثر ساخته است.
اکنون تصمیم گیری های روسیه درخصوص تکمیل نیروگاه های هسته ای بوشهر و پرونده ایران در شورای امنیت و تلاش کرملین برای تحت فشار قرار دادن ایران در پرونده هسته ای گواهی بر این ادعاست که روسیه بازی دوگانه ای را با ایران و غرب در پیش گرفته است که مهم ترین وجه آن بهره برداری دوجانبه از اختلافات بین ایران و غرب بر سر پرونده هسته ای ایران است.
حسن نیت واقعی روسیه زمانی برای ایران روشن خواهد شد که راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر به دلایل واهی و شرایط بین المللی ایران و تضاد غرب با ایران با تاخیر مواجه است توسط روسیه راه اندازی شود.
مساله دارای اهمیت دیگر نقش روسیه در بازی بزرگ خطوط انتقال انرژی در خزر است که از این نظر سیاست های روسیه در تقابل با منافع ایران است چرا که این کشور در تلاش است با حفظ انحصار خود در پروژه های انتقال انرژی خزر در عمل ایران را از این بازی پرسود به دور نگاه دارد البته ممکن است این کشور در برخی موارد و با استفاده از تاکتیک های خاص خود به ظاهر حمایت خود را از سیاست های ایران در این عرصه اعلام کند اما در نهایت باید توجه داشت که فعال شدن چندین خط انتقال انرژی خزر به هیچ وجه منافع روسیه را تامین نمی کند با این حال شرکت های روسی دارای توانایی تکنولوژیک قابل توجهی هستند که می تواند در صنایع نفت، گاز و حضور در سایر بازارها از آن استفاده کرد.
در مورد رژیم حقوقی دریای خزر نیز روسیه با در پیش گرفتن سیاست های بعضاً متناقض، سبب شده تا رژیم حقوقی قانونی حاکم بر این عرصه آبی که همان قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ است در عمل فاقد اعتبار باشند که نتیجه این سیاست ها محروم شدن ایران از حقوق قانونی خود در بهره برداری از منافع ارزشمند خزر است.
با وجود این نگاه یکسویه روسیه به ایران در روابط سیاسی و اقتصادی می توان با استفاده از شرایط منطقه ای و بین المللی منافع ایران را در عرصه های اقتصادی تامین کرد. برای مثال روسیه برای آنکه بتواند منافع خود را در عرصه صادرات گاز تامین کند با ایده ایران مبنی بر تشکیل سازمان های کشورهای صادرکننده گاز موافقت دارد که ایران از این محل می تواند زمینه را برای حضور موثرتر در بازارهای جهانی گاز فراهم آورد.
اقتصاد روسیه به دلیل تنوع تولید و مصرف کالاها دارای ظرفیت مناسبی برای رشد اقتصادی ایران از طریق گسترش روابط با ایران است. ضمن اینکه در دوران زمامداری پوتین افزایش درآمدهای نفتی و اصلاحات ساختاری موجب توسعه اقتصادی روسیه شد که این مساله نیز فرصتی برای کشورمان است. در کنار فعالیت و ارتباطات ضروری فرهنگی و ایجاد ارتباطات رسانه ای فرهنگی با روسیه تشویق همکاری های بخش خصوصی در کشور از طریق سیاست های دولتی به خصوصی برای ایران به دلیل بازار مناسب برای صادرات کالا و جذب تکنولوژی فرصت مناسبی است.
چشم اندازهای روابط ایران و روسیه از منظر اقتصادی را در کتاب «رویکرد اقتصادی به روابط ایران و روسیه» با پژوهش مصطفی آذری و اصغر بالیسنی در ۱۰۴ صفحه و با قیمت ۲۵۰۰۰ ریال «موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد» منتشر کرده است.
کتابی که در یک تحلیل جالب از ضرورت زمینه سازی فرهنگی برای گسترش مناسبات اقتصادی با همسایه شمالی ایران می گوید.

منبع : روزنامه سرمایه