دریل، در دست جراح استرالیایی!

در دستان یک جراح متبحر، دریل خانگی هم تیغ جراحی است، حتی برای عمل مغز!
اگر کمی اهل انجام دادن کارهای فنی در خانه باشید، حتما در جعبه ابزار خانگی خود هم پیچ دارید و هم چسب برق. اگر کمی حرفه‌ای‌تر باشید، احتمالا رولپلاک هم داشته باشید و از همه مهم‌تر، یک مته برقی...
سابق بر این گاهی می‌دیدم که کارگرهای فنی وقتی دستشان زخم می‌شد، چسب برق دور آن می‌پیچیدند یا وقتی دندانشان درد می‌گرفت با روغن ترمز درد آن را ساکت می‌کردند! عادت کرده بودم به استفاده دیگران از وسایلی که هیچ ربطی به پزشکی ندارد در بیماری‌هایی که هیچ ربطی به آن وسایل نداشت. اما خبری که چند روز قبل در خبرگزاری‌های جهانی پیچید، دیگر ختم کلام بود.
یک پزشک عمومی اهل استرالیا، به ناچار برای کاهش فشار مغز بیمار و در شرایطی که تجهیزات کافی در دسترس نبود، با مته خانگی سر یک کودک را سوراخ کرد!
ماجرا از زمانی آغاز شد که نیکلاس روسی، پسربچه ۱۳ ساله اهل منطقه مریبورو، در حین دوچرخه‌سواری تعادل خود را از دست داد. به زمین خورد و سر وی به شدت با زمین برخورد کرد. وی کلاه ایمنی به سر نداشت و این ضربه می‌توانست آسیب شدیدی به سر او ایجاد کند. نیکلاس پس از سقوط برای چند لحظه بی‌هوش شد اما پس از چند لحظه، به هوش آمد و راهی خانه شد. در خانه به نظر وضعیت وی مساعد بود اما از سردرد ممتدی شکایت داشت. مادر وی، کارن که یک پرستار با سابقه بود، این سردرد‌ها را جدی گرفت و نیکلاس را به نزدیک‌ترین بیمارستان برد. جایی که دکتر راب کارسون، پزشک عمومی، در آنجا کشیک می‌داد.
نیکلاس در بیمارستان تحت مراقبت قرار گرفت. پس از یک ساعت، دکتر کارسون متوجه کاهش سطح هوشیاری تدریجی و گاه به گاه بیمار خود شد. در معاینه، یکی از مردمک‌های نیکلاس از دیگری بزرگ‌تر بود. تشخیص برای دکتر کارسون قطعی شد: یکی از عروق مغزی نیکلاس دچار پارگی و خون‌ریزی شده بود. این خون‌ریزی باعث افزایش فشار مغز می‌شد. همان حادثه‌ای که چندی قبل، ناتاشا ریچاردسون، هنرپیشه سینما را پس از حادثه اسکی به کام مرگ کشید. این صحنه‌ها شاید بیشتر به فیلم‌های سینمایی یا سریال‌هایی مانند سریال اتاق اورژانس ( ER ) شبیه باشد ولی به هر حال دکتر کارسون متوجه شد که برای نجات بیمارش وقت چندانی ندارد. برای انتقال نیکلاس به بیمارستانی که تیم جراحی مغز و اعصاب در اختیار داشته باشد فرصتی نبود، بنابراین دکتر کارسون تنها کار ممکن را انجام داد. گوشی تلفن را برداشت. شماره دکتر والاس دوست قدیمی‌اش را گرفت و از وی خواست که روش عمل کردن چنین بیماری را برای وی توضیح دهد! دکتر والاس یک جراح مغز و اعصاب در ملبورن پایتخت استرالیا بود!
با این وجود هنوز یک مشکل بزرگ وجود داشت: عمل جراحی مغز نیاز به تجهیزات خاصی دارد که در هر بیمارستانی یافت نمی‌شود. از همه مهم‌تر و شاید از همه پرکاربرد‌تر، مته مخصوصی است که برای ورود جراح به حفره مغز لازم است. دکتر کارسون شبیه‌ترین وسیله به مته مخصوص پزشکی را پیدا کرد. یعنی یک دریل دستی معمولی که مورد استفاده کارگران خدماتی بیمارستان بود. مته را ضدعفونی کرد و با راهنمایی‌های تلفنی دکتر والاس، مته را بر نقطه مناسب از جمجمه نیکلاس قرار داد.
● کمبود در قرن ۲۱
در تاریخ پزشکی، نمونه‌هایی از اعمال جراحی شگفت‌انگیز تحت شرایط خاص دیده می‌شود که آدمی را به حیرت وا‌می‌دارد. معمولا ۲ نوع از اعمال جراحی توجه دیگران را به خود جلب می‌کند: اعمال جراحی مهم که برای اولین بار – و با امکانات فراوان صورت می‌گیرند- مانند آنچه که در هفته‌های گذشته تحت عنوان پیوند صورت معرفی شد و یا اعمال جراحی که تحت شرایط سخت و با کمترین امکانات صورت می‌گیرند و البته همه می‌دانیم که مادر همه ابداعات، احتیاج است!
کمبود امکانات در گذشته باعث می‌شد که پزشکان به ناچار از هر وسیله‌ای برای برطرف کردن نیاز خود استفاده کنند اما نکته قابل توجه آن است که امروزه نیز پس از گذشت سال‌ها و با پیشرفت روز افزون امکانات و تکنولوژی، هنوز نیز علت اصلی‌ترین ابداعات کمبود امکانات است. کمبودی که قاعدتا مدت‌ها قبل باید مرتفع می‌شد. این غم انگیز‌ترین قسمت ماجراست.
نمونه این کمبود امکانات را می‌توان در خاطرات دکتر هنری مارش مشاهده کرد. هنری مارش یکی از معتبرترین جراحان مغز و اعصاب در انگلستان است. چند سال قبل دکتر مارش برای انجام چند سخنرانی به اوکراین رفت. وی در خاطرات خود، بعضی تجربیاتش در اوکراین را به «فیلم ترسناک» تشبیه می‌کند. عمل جراحی با استفاده از ابزارهای بی‌هوشی دست ساز و با استفاده از دریل‌های خانگی! تحت تاثیر مشکلات اقتصادی باقی مانده از دوران شوروی سابق، تجهیزات پزشکی در اوکراین بسیار کمیاب است. دکتر مارش در خاطراتش از سر مته‌ای نام می‌برد که یک بار به عنوان هدیه برای همکار اوکراینی‌اش ایگور پتروف آورده است. در حالی که در انگلستان این سرمته‌ها فقط برای یک عمل جراحی استفاده می‌شوند، سر مته دکتر مارش پس از ۱۰ سال هنوز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
● پایان خوش
با همکاری یک تیم متشکل از چند پرستار و یک متخصص بی‌هوشی، دکتر کارسون موفق شد خون اضافی و لخته‌ها را از درون جمجمه نیکلاس خارج کند. با بازگشتن اندازه مردمک نیکلاس به حد طبیعی دکتر کارسون مطمئن شد که خطر رفع شده است. یک ساعت بعد نیکلاس با یک هلیکوپتر به بیمارستانی در ملبورن انتقال پیدا کرد.
در ملبورن جراح مغز و اعصاب به والدین نیکلاس گفت که عملی که دکتر کارسون و تیم وی انجام داده‌اند عامل اصلی نجات جان فرزند آنهاست. پدر نیکلاس در مصاحبه با دیلی تلگراف گفت: «دکتر کارسون به ما گفت که یک شانس و فقط یک شانس داریم. من می‌خواهم سر بچه شما را سوراخ کنم!» و ما به وی اعتماد کردیم.
اکنون خانواده روسی از اینکه در آن لحظه به پزشک خود اعتماد کرده‌اند، بسیار خوشحال‌اند. چند روز بعد نیکلاس از بیمارستان ملبورن مرخص شد و به خانه بازگشت. اکنون از حادثه‌ای که می‌توانست برای نیکلاس مرگ‌آور باشد، فقط خاطره‌ای شیرین باقی مانده است. خاطره‌ای که پدر نیکلاس با خنده رو به دوربین‌های تلویزیونی می‌گوید: «من تا وقتی به ملبورن رسیدیم نمی‌‌دانستم آن مته، یک مته خانگی بود!»
● خون‌ریزی در مغز
اتفاقی که برای نیکولاس افتاد، نوعی خون‌ریزی در مغز است که به هماتوم اپیدورال معروف است. در این عارضه، معمولا به دنبال آسیب در سر یا ستون فقرات، عروق مغزی دچار خون‌ریزی می‌شوند و خون در لایه‌ای از مننژ که اطراف مغز و نخاع را فرا گرفته و موسوم به سخت شامه است، تجمع پیدا می‌کند. این تجمع باعث افزایش فشار در سیستم اعصاب مرکزی گردیده و می‌تواند مغز یا نخاع را تحت فشار قرار دهد. این عارضه می‌تواند بسیار کشنده باشد. از آنجایی که بین شروع خون‌ریزی و افزایش فشار در مغز فاصله زمانی وجود دارد، ممکن است بیمار بلافاصله پس از ضربه به سر، هیچ مشکلی را احساس نکند. همین اتفاق چند ماه قبل درباره ناتاشا ریچاردسون، هنرپیشه انگلیسی رخ داد. وی در حال اسکی دچار آسیب شد اما چون به نظر حالش رو به بهبود بود حتی حاضر نشد با آمبولانس اورژانس به بیمارستان برود. وی پس از بازگشت به هتل دچار سردرد شدید شد و به بیمارستان منتقل گردید. دو روز بعد، وی به علت هماتوم اپیدورال درگذشت.
● جراحی‌های عجیب ‌و غریب
نام دکتر اونیل کین به عنوان یکی از افرادی که یکی از عجیب‌ترین جراحی‌های تاریخ پزشکی را انجام داده در تاریخ مکتوب به یادگار مانده است. او قصد داشت به همگان ثابت کند که استفاده از اتر برای بی‌هوش کردن بیماران در اعمال جراحی در اکثر موارد بی‌مورد است و بسیاری از اعمال جراحی را می‌توان بدون نیاز به بی‌هوشی و تنها با بی‌حسی‌های موضعی انجام داد. وی برای انجام آزمایشاتش یک داوطلب می‌خواست. در نهایت خودش داوطلب این‌کار شد و در حضور چند جراح – که برای موارد ضروری آماده شده بودند- با کمک یک آینه موفق شد عمل جراحی آپاندکتومی(خارج کردن آپاندیس) را روی خود انجام دهد! وی بار دیگر در سنین کهنسالی یک عمل جراحی دیگر روی خود انجام داد.
در ایران یکی از موارد مشابه که در کشور عزیزمان اتفاق افتاده، حاصل شجاعت و مهارت یکی از پزشکان جراح کشور به نام دکتر فریبا یزدانی است. خانم دکتر یزدانی، متخصص جراحی است و تنها جراح شهرستان اقلید به شمار می‌رود و به قول خودش، هر ماه ۳۰ شب کشیک است. در آذر ماه ۸۴ بیماری به بیمارستان مراجعه کرد که در اثر ضربه چاقو دچار آسیب به قفسه سینه گردیده بود. در شرایط سخت و بدون داشتن اره مخصوص باز کردن قفسه سینه، خانم دکتر یزدانی با موفقیت پارگی عضله قلب بیمار را ترمیم کرد. به واسطه فعالیت‌های ارزشمند این پزشک موفق، از سوی سازمان نظام پزشکی از ایشان تقدیر به عمل آمد. برای خانم دکتر فریبا یزدانی آرزوی موفقیت و بهروزی داریم.

دکتر روزبه بخیت

منبع : روزنامه سلامت