ناخن شما آینه سلامت شماست

● آشنایی با ساختمان ناخن
خوب است قبل از پرداختن به مشكلات ناخن ابتدا با ساختمان آن آشنا شویم:
▪ بستر ناخن:
بستر ناخن قسمتی از ناخن است كه بافت عظیم و نازا نامیده میشود. بخش بستر ناخن از لبه بافت زایا و جوانه زننده یا هلالی به هیپونی كیم امتداد مییابد. بستر شامل رگهای خون، اعصاب و رنگدانه است. همانطور كه ناخن از ریشه تولید میشود به سمت پایین بستر ناخن حركت میكند كه با افزودن مواد ناخن به ضخامت ناخن كمك میكند. مسطح و صاف بودن بستر ناخن برای رشد طبیعی آن بسیار مهم است.اگر اینطور نباشد ناخن ممكن است شكسته شود و یا شیارهایی برروی آن ایجاد شود كه استفاده از لوازم آرایشی را بر روی ناخن غیر ممكن سازد.
▪ ورقه ناخن:
قسمت قابل روِیت ناخن است. همان چیزی كه ما از آن بنام ناخن یاد میكنیم و از كراتین سخت و نیمه شفاف ساخته شده و كمی محدب است.ورقه ناخن اساسا بی رنگ است اما بواسطه شبكه مویرگهای خونی كه در زیر آن واقع است صورتی بنظر میآید.
▪ لانولا:
قسمتی از ماتریكس و در واقع هـمان قسمت هلالی شكل سفید رنگی است كـه در ته ناخن قابل مشاهده است وبیشتر در ناخن شست مشخص است. عـلت سفید بودنش آن است كه هنوز سلولهای آن كراتینه نشده و به تكامل نرسیدهاند.
▪ كوتیكول:
ادامه بستر ناخن بوده و بین پوست انگشتان و ورقه ناخن واقع است و این دو بخش را به یكدیگر متصل میسازد. كوتیكول ناخن به عنـوان یك سد ضد آب عمل كرده و از ورود باكتری و دیگر عوامل بیماریزا به قسمت ماتریكس جلوگیری میكند.
● رشد ناخن
ناخن ها در تمام مدت در حال رشد هستند اما سرعت رشد آنها بستگی به عوامل بسیاری ازجمله سن، تغذیه، بیماریها، هورمونها و فصول سال دارد. ناخن بطور طبیعی ۱/۰ میلی متر در روز و یا ۳ میلی متر در ماه رشد میكند. ناخن های انگشتان دست سریعتر از ناخنهای انگشتان پا رشد میكنند وسرعت رشدآنها در تابستان بیشتر از زمستان است. اگر ناخن به طـور كامل از جایش كنده شود رشد یك ناخن كامل از محل ریشه تا نوك آزاد، در دستهاحدوداً ۶ ماه طول میكشد اما در مورد ناخن های شست پا این زمان بین ۲۱تا۸۱ ماه است. جالب است بدانید كه سرعت رشد ناخنها در افراد راست دست در دست راستشان و افراد چپ دست در دست چپشان بیشتر است.به طور كلی سرعت رشد ناخنهای مردان از زنان بیشتر است اما در زنان باردار ومسن سرعت رشد از آقایان بیشتر میشود.
● مشكلات شایع ناخن
حال كه عضو ناخن را بهتر شناخته و درك میكنیم، میتوانیم با روشی اصولی تر از ناخن های خود مراقبت كنیم. همه ما خواهان ناخنهای محكم و خوش فرم هستیم. اما در بسیاری از موارد ناخنها توانایی ایجاد یك نمای زیبا و دلنشین در دستها را ندارند و فرد مشكلات فراوانی با ناخنهای خود دارد. در این موارد ناخنها كمی پس از رشد ترك میخورند، میشكنند ویا سطح آنها پوسته پوسته و یا لایه لایه میشود. همچنین در برخی از خانمها، ناخنها بسیار نرم هستند و دارای استحكام مورد نظر نیستند. ناخن نیز مانند سایر اعضاء بدن میتواند دچار طیفی از بیماریها شود. در بررسی بیماران باید به چند نكته توجه داشت؛ اینكه آیا این حالت مادرزادی است و یا اكتسابی؟ آیا در اثر عوامل خارجی مثل ضربه ایجاد شده است یا عوامل درونی مثل كمبود آلبومین؟
برخی از بیماریهای عفونی و خودایمنی و كمبود انواع ویتامینها و برخی مواد معدنی میتوانند ساختار ناخن را تغییر دهند و ایجاد انواع گوناگونی از ناخنهای بد شكل رانمایند. تشخیص این موارد صرفا به عهده پزشك است. در این صورت با درمان صحیح و به موقع مشكل برطرف میشود. اما در بسیاری از افراد كه دارای هیچ گونه بیماری نیستند و یا از كمبود ویتامین رنج نمیبرند نیز ناخنها كماكان نرم و شكننده هستند. مشكل شكنندگی ناخن نسبتا شایع است و به كرات در كلینیك مشاهده میشود. تخمین زده شده در ایالات متحده ۰۴ میلیون نفر دچار این مشكل هستند در ایران آمار دقیقی وجود ندارد.
ساختار ناخن در افراد مختلف با توجه به زمینه ژنتیك، اندكی با یكدیگر متفاوت است، كه همین امر موجب تفاوت در میزان استحكام و مقاوت ناخنها میشود. از آنجایی كه ناخن یك عضو بیرونی است، بهراحتی در معرض بسیاری از عوامل قرار میگیرد. این عوامل میتوانند موجب تغییر در خواص فیزیكی و یا مواد متشكله لایه ها شوند. كه به این ترتیب زمینه ساز شكنندگی و نرمی ناخن خواهند بود. تردی و شكنندگی ناخنها مشكل بسیاری از خانمهاست. علت آن میتواند فـرو بردن دست در آب داغ، اختـلال در جـریان خــون، كمبود ویتامینهای A، C، B۶و نیاسین، كمـبود آهن و كلسیم و كم كاری تیروئید باشد.
در این حالت ناخنها لایه لایه و ضخیم میشوند و سطح آنها نامنظم و ناهموار میشود.به نظر میرسد كه پرهیز از تماس زیاد دست با آب، پوشیدن دستكشهای نخی نازك در زیر دستكشهای پلاستیكی در هنگام كارهای روزانه، پرهیز از تماس دستها با مواد شیمیایی مثل حلالهای لاك، كوتاه نگه داشتن ناخن و استفاده مكرر از تركیبات نرم كننده و مرطوب كننده میتواند به بهبود این حالت كمك كند.
مشكل دیگری كه در بسیاری ازناخنها ایجاد میشود،لكه های سفید روی ناخن است. این لكهها میتوانند در اثر تروما (ضربه)، داروها و بیماریهای سیستمیك ایجاد شوند. شاید بتوان گفت، كه ضربههایی كه به طور مكرر به صفحه ناخن وارد میشود (مثل كندن صفحه ناخن توسط ناخنهای دیگر، استفاده از پولیش و مانیكور كردن) از شایعترین علل ایجاد كننده لكههای سفید روی ناخن است. علت مهم دیگر كمبود روی در بدن است.
مشكل دیگر جویدن ناخن است.این كار در خانواده های كم جمعیت به علت كم بودن همبازی یا توجه غیرعادی به فرزندان و در خانواده های پرجمعیت به دلیل محیط شلوغ خانه و كم توجهی به نیازهای عاطفی كودكان شایعتر است . جویدن ناخن از نظر اجتماعی عادتی خجالت آور، ناپسند و غیرقابل قبول به شمار میآید كه باعث بینظمی، آسیب ناخن و كوتیكول آن، التهاب و عفونت ناخن، مشكلات دندانی یا عوارض دیگر میشود و نگرانی كودك و خانواده را فراهم میكند.
جویدن ناخن معمولا در شرایطی مانند استرس، اضطراب، تقلید، وراثت و نامنظمی ناخنها ممكن است، ایجاد شود. برخی از انواع شدید ناخن جویدن در عقب ماندگیهای ذهنی شدید دیده میشود. در مواردی كه آسیب فیزیكی شدید روی میدهد، بویژه در عقب ماندگی های شدید، باید از روشهایی مانند رفتار درمانی و دارودرمانی كمك گرفت همچنین در صورتی كه جویدن ناخن، علامت اختلال روانپزشكی مانند اضطراب و افسردگی باشد، درمان دارویی آن ضرورت دارد.
● فرو رفتن ناخن در انگشت
ناخنهای فرو رفته در گوشت ناراحتی است كه بیشتر در انگشت شست پا پدید میآیدو هنگامی بروز میكند كه ناخن، بد كوتاه شده باشد ویا به علت پوشیدن كفش تنگ فشار زیادی به كناره خارجی ناخن وارد شودو موجب فرورفتگی آن در داخل گوشت شود.
درمان ناخنی كه در گوشت فرو رفته است در صورت بروز عفونت، ابتدا درمان عفونت و سپس برداشتن یك قسمت از ناخن از گوشه آن است. برای جلوگیری از فرورفتگی مجدد ناخن در گوشت، كوتاه كردن ناخن به روش صحیح، كم كردن حجم ناخن و از بین بردن ماده سازنده ناخن در محلی كه در گوشت فرو میرود، توصیه میشود.
گوشه كردن ناخن معمولا در افرادی پدید میآید كه عادت به جویدن ناخن دارند و یا دست های آنان در معرض تماس دائم با مواد شیمیایی است و ناخنها را تمیز نمیكنند و پوست های اطراف ناخن ها را بر نمیدارند. این گوشهها كه به آسانی كنده میشوند، در محل آنها آماس های دردناكی به وجود میآید كه نشانه عفونت است. برای درمان عفونت مذكور، باید محل را با الكل یده، مالش داد و یا انگشتان را در محلول اسید بوریك قرار داد . در جلوگیری از گسترش عفونت گوشه ناخن، باید گوشه را با دقت برید و اطراف ناخن را سوهان زد و از تماس زخم با هوا جلوگیری كرد.
● ارتباط سلامت تغذیه با سلامت ناخن
ناخنهایی كه به راحتی میشكنند و ترك میخورند از مشكلات احتمالی تغذیهای خبر میدهند. كمبود ویتامین Aو كلسیم باعث خشكی و ورقه ورقه شدن پوست میشود. كمبود پروتئین، فولیك اسید، ویتامین B كه برای رشد سلولها و احیای سلولهای مرده ضروری است و ویتامین C موجب افتادن ناخنها میشود. كمبود پروتئین باعث ایجاد راه راههای سفید بر روی ناخنها میشود. یك نوع كمبود اسید هیدرولیك ممكن است باعث ترك خوردن و دو نیم شدن ناخن ها شود. دریافت ناكافی ویتامین B۲۱ می تواند ایجاد خشكی، تیرهگی و گرد شدن در ناخن ها شود.
كمبود روی میتواند باعث ایجاد لكههای سفید بر روی ناخنها شود. شكستگیها در ناخنها ممكن است نشانه این باشد كه بدن شما به آب و مایعات بیشتری نیاز دارد. وجود قرمزی در پوست اطراف ناخن و كوتیكول شما میتواند به واسطه فقر یا ضعف متابولیسم اسیدهای چرب در بدن شما باشد.بنابراین ناخن ها برای سالم بودن و ماندن، به مقدار زیادی كلسیم، منیزیم، پروتئین و سیلیس و روی نیاز دارند.پس سعی كنید از رژیم غذایی كه حاوی ۰۵ درصد میوه و سبزیجات تازه و دارای ویتامینهای ضروری، مواد معدنی و آنزیم هاست استفادهكنید. از مواد غذایی كه سرشار از سولفور و سیلیكن هستند مانند كلم بروكلی، ماهی و پیاز وهمچنین از غذاهایی كه دارای ویتامین B هستند مانند سویا، ماءالشعیر و از تمام انواع دانه ها و غلات میتوانید در این راه بهره بگیرید. آب و مایعات زیاد بنوشیدو روزانه از آب هویج تازه استفاده كنید كه میزان كلسیم و فسفر بالا دارد و در استحكام بخشیدن به ناخن ها فوق العاده عمل میكند.

دكتر هانیه زایررضایی

منبع : روزنامه سلامت