ناتوانی معنا ندارد (گفت و گو با آیدین نعمتی‌ مصور، مبدع طرح یادگیری الکترونیکی برای معلولان)

در دوران نوجوانی وجود دستگاه‌های رایانه مثل نقطه روشنی آرزوی نوشتن را از تاریکی یاس خارج کرد. پس برای یادگیری کار با رایانه به یک مرکز آموزشی مراجعه کردم. می‌توانم بگویم در آن زمان یادگیری کاربری رایانه برای من حکم مرگ و زندگی را داشت. در آن موسسه استادی عهده‌دار آموزش من به صورت خصوصی شد. در پایان جلسه نخست استاد از من خواست تا با صفحه کلید جمله Ali is a Student را تایپ کنم. A را استاد تایپ کرد و از من خواست باقی را تایپ کنم و من اما به دلیل اینکه تا آن زمان با صفحه کلید کار نکرده بودم، همان حرف نخست یعنی L را به اشتباه تایپ کردم، به I که رسیدم، استاد گفت:‌«ببین پسرم! تو بهتره دنبال این حرفه نری و کار دیگری را انتخاب کنی»!
آن تابستان تلخ ترین تابستان زندگی من بود، استادی که آینه‌ای مقابل آینه ناتوانی جسمانی‌ام گذاشت و مرا به انزوا و انفعال فراخواند. اما چنین نشد.
آنچه خواندید خاطره‌ای بود از آیدین نعمتی‌ مصور، دانشجوی سال دوم رشته IT و مبدع طرح E-learning برای افراد معلول با نگرش Virtual Fitting.
متناسب نبودن شرایط محیطی برای حضور معلولان در محیط‌های آموزش عالی، معضلی است که آیدین نعمتی آن را به شخصه لمس کرده و به منظور رفع این مشکل طرح E-learning برای افراد معلول با نگرش Fitting Virtual را ارایه داده است.
در واقع ماهیت این پروژه، تدوین راهکار‌های مجازی است که بتوان به وسیله آن محدودیت‌های فیزیکی را برای حضور سالم افرادی که دچار مشکل جسمی هستند، برداشت.
آیدین نعمتی می‌گوید: در کشور ما عملا دانشگاهی وجود ندارد که برای حضور افراد معلول مناسب‌سازی شده باشد.
حال چه از لحاظ محیطی مثل سرویس‌های بهداشتی، آسانسور‌ها، رمپ‌ها و سطوح شیب‌دار و چه از لحاظ متدولوژی آموزشی.
وجود مدارس استثنایی ویژه ناتوانان جسمی، امکان یادگیری در سطح آموزش پرورش را برای این دسته از افراد جامعه فراهم کرده است. امکانی که در سطح آموزش دانشگاهی اصلا بدان پرداخته نشده است و اصولا انگار معلولان حق تحصیل در مقاطع دانشگاهی را ندارند.
با این حال مبدع آموزش مجازی برای معلولان، آموزش و پرورش استثنایی را هم دارای اشکالات اساسی می‌داند.
وی می‌گوید: فرد معلول در مدارس استثنایی در محیطی قرار می‌گیرد که همه معلول هستند و بر همین اساس معلول به مرور زمان از اجتماع دور و دورتر می‌شود.
براساس آماری که اخیرا مرکز پروهش‌های مجلس شورای اسلامی ارایه داد،در حال حاضر ۵/۴ میلیون نفر در جامعه ما معلول هستند.
یعنی از هر ۲۸ نفر یک نفر معلول است. نعمتی در این باره می‌گوید: براساس این آمار از هر ۲۸ نفری که از معابر عمومی گذر می‌کند یک نفر معلول باید دیده شود در حالی که اینچنین نیست. مهیا نبودن محیط فیزیکی برای معلولان راه ورود این افراد به جامعه را سد کرده است.
چنان که می‌توان گفت؛ در کشور ما معلولان جسمی علاوه بر معلولیت جسمی دچار معلولیت اجتماعی هم شده‌اند.
این در حالی است که قانون جامع حمایت از حقوق معلولان که در سال ۸۳ در مجلس شورای اسلامی مصوب شده است، تمامی مسایل مانع از حضور معلولان در جامعه را به صورت فراگیر پیش‌بینی و راهکار ارایه کرده است. اما به گفته نعمتی متاسفانه این قانون روی کاغذ مانده و در اجرای آن معطل مانده‌ایم.
همچنین ماده‌ای مصوب در کنسرسیوم جهانی Web، اختصاص به دسترسی افراد معلول به فضای وب دارد که ظاهرا به گفته نعمتی، هیچکس در ایران از وجود این ماده باخبر نیست و الزامی در رعایت آن احساس نمی‌شود.
متجانس نبودن آموزش مجازی به طور عام با آموزش مجازی ویژه ناتوانان جسمی نیز مساله‌ای است که به کارگیری روش‌هایی خاص برای آموزش مجازی معلولان را آشکار می‌‌سازد.
آیدین نعمتی می‌گوید: بنا به تجربه و مشاهده شخصی، ناتوانان جسمی در ارتباط با کاربری رایانه با مشکل مواجهند و به سختی با ماوس و کیبورد کار می‌کنند. در نتیجه من به دنبال مکانیزمی گشتم تا این نقیصه جبران شود و طرح E-learning با نگرش E-Fitting حاصل این تلاش است.
براساس طرح ارایه شده نعمتی، آموزش مجازی ویژه معلولان تفاوت‌هایی با آموزش‌های مجازی متداول دارد. در این شیوه روش‌های ارتباط online به کار گرفته نمی‌شود، بلکه باید مواد درسی با توجه به طیف‌های متفاوت معلولان روی حامل‌های الکترونیکی ارایه شود. به عنوان مثال نرم‌افزار زرنگار، نرم‌افزار مناسبی برای نابینایان است. نعمتی در طرح خود روش‌های متفاوتی برای آموزش مجازی طیف‌های متفاوت معلولان ارایه داده است.
وی می‌گوید: برای اجرای این طرح و برنامه‌نویسی آن نیازمند پشتیبانی مالی و معنوی مدیران و مسوولان مرتبط هستم.
نعمتی در خصوص این طرح می‌گوید: در آموزش از راه دور یا آموزش مجازی فرض بر این است که دانش آموز یا دانشجو به مراتب فعال‌تر است.
در واقع مفاد آموزشی در آموزش مجازی به گونه‌ای تنظیم شده است که ۴۰ تا ۵۰ درصد متون آموزشی توسط استاد و بقیه درس از طریق پژوهش و ارتباط دانشجویان تعیین و تدوین می‌شود. اما ما با افرادی تحت عنوان کاربر خاص روبه‌رو هستیم که دچار محدودیت‌هایی است که امکان حضور فیزیکی در محیط آموزشی را ندارد. به همین دلیل ما باید به فکر پرداختن یک فضای سایبر E-learning با نگرش E-Fitting باشیم.
در حقیقت هرگاه فضای مجازی ما متناسب نیاز و شرایط فرد یا افراد معلول در همه طیف از منظر کمی و کیفی باشد Virtual fitting یا E-Fitting رعایت شده است.
وی می‌افزاید: من همچنین تحقیقاتی از شرکت‌های تولید‌کننده ابزار‌های خاص معلولان و رابطه با کاربری رایانه داشته‌ام.
در حال حاضر بسیاری از این ابزار‌ها موجود است و در کشور‌های محدودی تولید می‌شود. باید این وسایل به کشور ما وارد شود و براساس مفاد قانون جامع حمایت از معلولان از مالیات معاف شوند.
همچنین جامعه معلولان باید برای خریداری این وسایل حمایت مالی شود و در نهایت به سوی مونتاژ و تولید این وسایل در داخل کشور پیش برویم.
اجرای پروژه E-learning با نگرش E-Fitting نیازمند حمایت‌های همه جانبه دستگاه‌های مرتبط با آموزش عالی و ناتوانان جسمی است. اقدامی که مبدع این طرح نسبت بدان اعلام نارضایتی می‌کند.
آیدین می‌گوید: از ۱۲ آذر ماه سال گذشته یعنی روز جهانی معلولان به منظور تامین هزینه‌ها و دریافت مجوز‌های اجرای این طرح فعالیت‌هایم را آغاز کردم اما در جمله نخست باید بگویم که جامعه اداری ما از پدیده‌ای به نام بروکراسی اداری به شدت رنج می‌برد.
بنیاد مستضعفان و جانبازان، سازمان بهزیستی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و انجمن‌های معلولان از جمله مراکزی هستند که آیدین برای ارایه طرح و دریافت حمایت بدان ها مراجعه کرده است.
وی می‌گوید: اعلام حمایت در سطح گفتار بسیار بوده است اما در عمل حمایتی در کار نیست.
وی می‌افزاید: پاسخ نهایی وزارت علوم به طرح من این بود که «در صورتی که در زمان اجرای طرح کلیه پیش نیاز‌ها و پیش شرط‌ها بر طبق آیین‌نامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دیگر قوانین و مقررات تصویب شده تا آن زمان محقق شود،‌صدور مجوز برای اجرای طرح امکان‌پذیر خواهد بود.
وی می‌افزاید: سازمان بهزیستی نیز در مواجهه با این طرح اعلام کرده ‌است که یک وام خود‌اشتغالی ۱۰ میلیون تومانی بدان اختصاص خواهد یافت.
این در حالی است که فقط خریداری سیستم‌های سخت‌افزاری این طرح نیازمند یک وام یک میلیاردی است. در نتیجه اعلام حمایت بهزیستی به طنزی شبیه است.
در نهایت می‌توان گفت طرح آیدین نعمتی که در راهرو‌های ادارات و سازمان‌ها به این سو و آن سو می‌رود با کم لطفی مدیران و مسوولان مرتبط مواجه شده و به گفته آیدین این طرح هم مثل خود معلولان نادیده گرفته می‌شود.

منبع : روزنامه فناوران