۱۵ اسفند ـ ۶ مارس ـ روزی که هواداران دکتر مصدق در بهارستان کشتار شدند

۱۵ اسفند سالروز تیراندازی به مردم در میدان بهارستان در سال ۱۳۲۳ خورشیدی ( ششم مارس ۱۹۴۵) است . در این روز بسیاری از مردم و دانشجویان دانشگاه تهران به خانه دكتر مصدق كه دو روز پیش از آن، جلسه مجلس را به حالت اعتراض ترك گفته بود رفته بودند و او را به اصرار به مجلس باز گردانده بودند .
در میدان بهارستان ماموران فرمانداری نظامی به سوی انبوه مردم كه هنوز در خارج از مجلس به حمایت از دكتر مصدق شعار می دادند آتش گشودند و جمع كثیری را مقتول و مجروح ساختند .
در پی این تیراندازی، مردم از بیرون و نمایندگان مجلس از داخل دولت را تهدید به ادامه تظاهرات و اقدامهای دیگر كردند كه برای حل مسئله و رفع تشنج، همان روز ژنرال گلشائیان از ریاست فرمانداری نظامی تهران و حومه بركنار شد.
دكتر مصدق سیزدهم اسفند ۱۳۲۳ در پی یك كشمكش چند ماهه با نماینگان هوادار دادن دادن امتیاز بهره برداری از منابع كشور به خارجیان و مخالفان محدود شدن قدرت شاه، پس از این كه پیشنهاد او در باره اعلام جرمها با مخالفت رو به رو شد، جلسه مجلس را به حالت اعتراض ترك كرده بود.
دكتر مصدق در هفتم آبان ۱۳۲۳ پس از آن كه شنید دولت وقت می خواهد امتیازهای صنعتی و معدنی و اداره امور مالی كشور را به خارجیان بدهد و از جمله نفت شمال را در اختیار شوروی بگذارد ضمن نطق تندی با دادن هر گونه امتیازی به خارجیان مخالفت كرده بود و در این زمینه آنقدر پافشاری كرده بود كه در جلسه یازدهم آذر همان سال طرح منع مقامات دولتی از واگذاری هرگونه امتیازی در زمینه نفت به شركتها و دولتهای خارجی از تصویب گذشت كه طبق آن برای متخلفان از این قانون، مجازاتی برابر سه تا هشت سال زندان و انفصال ابد از خدمات عمومی تعیین شده بود.
دور شدید مخالفت نمایندگان طرفدار قدرت شاه با دكتر مصدق از ۲۳ آبان همان سال (سال ۱۳۲۳) آ‎غاز شده بود. روز ۲۱ آبان، سه روز پس از كناره گیری ساعد از نخست وزیری، مجلس رای تمایل به نخست وزیرشدن دكتر مصدق داده بود و در پی این ابراز تمایل، ۲۳ آبان شاه با دكتر مصدق ملاقات كرد تا او را به عنوان نخست وزیر معرفی كند.
دكتر مصدق در این ملاقات كه در كاخ مرمر انجام شد شرایط خود برای قبول سمت نخست وزیری را با شاه در میان گذارد؛ ازجمله محدودشدن اختیارات شاه به همان حد كه در قانون اساسی آمده بود و عدم مداخله او در تعیین وزیر جنگ و تبدیل واژه جنگ به « دفاع ملی » و منع كامل درباریان، اطرافیان و بستگان شاه از مداخله در امور دولت و نوشتن هرگونه توصیه به مقامات. شاه از پذیرفتن این شرایط خود داری كرد و دكتر مصدق هم انصراف خود را از نخست وزیر شدن به مجلس اعلام داشت و از آن روز تا ۱۳ اسفند و قهر كردن مصدق از مجلس، مخالفت نمایندگان طرفدار قدرت شاه و دادن امتیاز به خارجیان با وی شدت یافته بود.
روایت است كه دكتر مصدق در ملاقات ۲۳ آبان۱۳۲۳ به شاه گفته بود كه اگر نخست وزیر باشد و توصیه ای از درباریان به مقامهای دولتی برسد توصیه نامه را در روزنامه ها منتشر خواهد ساخت.
چند سال بعد كه شاه بر اثر فشار مردم مجبور شد ورقه نخست وزیری دكتر مصدق را امضاء كند می دانست كه زود و یا دیر اختیارات او را مخصوصا در امور ارتش محدود خواهد ساخت و به نفوذ نزدیكان او در امور دولتی، مقاطعه ها (مزایده و مناقصه ها) و صدور امتیازها پایان خواهد داد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز