وب، شماره به شماره

فضای آن‌لاین ایران از کاروان توسعه نسل‌های جدید وب عقب مانده است و با وجود اینکه امروزه سخن از نسل جدید وب تحت عنوان وب۲ و وب ۳ یا وب معنایی به میان می‌آید، وب سایت‌های ایران هنوز در مرحله نسل اول وب متوقف شده‌اند.
حتی در کمیته تدوین ضوابط پرتال‌ها و وب سایت‌های دولتی که توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال فعالیت است سخنی از فناوری‌های وب۲ و وب‌۳ نیست.
● وب۲ چیست؟
در سال‌های اخیر کسب و کارهای مختلف، مراجع دانشگاهی و متخصصان فنی به بحث‌های بسیاری درباره «وب۲» پرداخته‌اند. اخبار، نوشته‌ها، نقدهای مرتبط با «وب۲» آنقدر بالا بوده و هست که باید اذعان کرد «وب۲» اینترنت را تکان داده. سایت‌های بسیاری برای گسترش مفهوم آن راه‌اندازی شده است.
کنفرانس‌هایی برای آن برگزار شده و حتی نخستین مجله با موضوع تخصصی «وب » پا به عرصه وجود گذاشت. در محافل IT عموماً از این اصطلاح برای بیان نسل دوم سرویس‌هایی از وب استفاده می‌شود که امکان همکاری و مشارکت را برای مردم فراهم ساخته‌اند.
مفاهیم و فناوری‌هایی که ظاهراً بر وب۲ مؤثر هستند وبلاگ‌ها، ویکی‌ها، پادکست‌ها و RSSها به شمار می‌روند. وب۲ هم دارای جنبه‌های فنی و هم دارای جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی است نکته کلیدی در «وب۲» مشارکت کاربر و اعتماد به وی است.
سرویس‌هایی که در «وب۲» ارائه می‌شوند قابلیت استفاده مجدد از آن‌را در سایر ابزارها و رسانه‌ها فراهم می‌آورد و دسترسی به آنها آسان‌تر می‌شود.
«وب۲» یعنی گرفتن اطلاعات و داده‌های یک سایت به کمک RSS، ترکیب آن با داده‌هایی از همان نوع اما دریافت شده از منابع دیگر و تولید چیزی جدید.
کارشناسان ۷ ویژگی برای وب۲ بر شمرده اند: مردمی‌تر، سازوکار خودترمیمی، جهش در معنای آموزش‌، پویایی داده‌ها، مفهومی به نام سرویس، پول‌سازی با قلک آن‌لاین حرکت در فضای سه بعدی.
بر این اساس وب۲ مجموعه‌ای از رویکردهای جدید در فضای اینترنت به سمت مدل‌های توسعه باز، انعطاف‌پذیر و مشارکت‌جو برای سیستم‌های تولید محتوا ست که می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و پردازش اطلاعات، افزایش آگاهی عمومی و افزایش کارایی سیستم‌ها منجر شود.
برخی از مصادیق وب۲ عبارتند از: گوگل زمین، سکند لایف، گوگل مپ، فلیکر، یوتیوب، ویکی پدیا، یاهو ۳۶۰ درجه، آژاکس، بلاگینگ آر اس اس، پادکست و شبکه‌های اجتماعی.
مهم‌ترین ویژگی وب۲، غیرتجاری کردن دانش از طریق به‌کارگیری رهیافت توسعه باز (‌Open Development) است.
در این شیوه، مردم می‌توانند در فرآیند توسعه یک مقوله علمی یا فنی آزادانه مشارکت داشته باشند و به‌طور رایگان از حاصل آن استفاده کنند. این در حقیقت سطح متعالی‌تری از آموزش است.
یک عضو جدید همواره می‌تواند به آرشیو تعاملات قبلی گروه مراجعه کند و خود را در اسرع وقت به سطح فعلی گروه برساند و پس از آن هم در جلو بردن دانش گروه نقش داشته باشد و هم از این خرد جمعی چیزها بیاموزد. محتوای وب۲ به یک سازوکار خودترمیمی بسیار پیچیده و هوشمند مجهز است.
این هوشمندی از مردمی‌ترشدن وب ناشی‌می‌شود و حاصل خرد‌جمعی است. در وب۲ حضور کاربران در فرآیند تولید و پخش اخبار و اطلاعات چنان پررنگ است که خود به منبع ارزشمندی برای رسانه‌های جمعی و رسمی، از قبیل رسانه‌های الکترونیک و نشریات چاپی، تبدیل شده است.
مصرف‌کنندگان اطلاعات اکنون خود تولید‌کننده‌اند. وب۲ مردمی‌تر است و مشارکت کاربران در تغییر و تحولات آن بیشتر شده است.
هیچ سرویس آن‌لاینی را نمی‌توان یافت که بتواند بدون توجه به انتقادات و پیشنهادهای کاربران، همچنان در مدار کامیابی و موفقیت قرارداشته باشد.
به زبان دیگر، نقش مردم به گونه‌ای است که نه‌تنها به‌خودترمیمی اطلاعات منجر می‌شود، بلکه گونه‌ای از خودترمیمی نرم‌افزار را نیز پدید‌می‌آورد و واضح است وقتی نرم‌افزار دائما درحال ترمیم باشد، هیچ‌گاه از مرحله تست‌بتا خارج نمی‌شود.
یکی از جالب‌ترین و پرطرفدارترین جنبه‌های دوران وب۲، ظهور وبلاگ‌نویسی است. یک بلاگ در ساده‌ترین شکل، فقط یک صفحه شخصی به‌صورت دفتر یادداشت روزانه است.
با این وجود بلاگ‌ها توانسته‌اند مجموعه‌ای به هم‌پیوسته از انتقال تجربیات و تخصص‌ها را در سطح عمومی بر بستر وب منتشر کنند.
● ‌آموزش به وسیله موتورهای جست‌وجو
موتورهای جست‌وجو را می‌توان به آموزگارانی تشبیه کرد که جواب هر سؤالی را می‌دانند، اما کیفیت پاسخ‌هایشان بستگی به کیفیت پرسش‌های پرسشگر دارد.
در این حوزه جدید، پرسشگر از روش خود‌آموزی برای بالابردن دانش خود استفاده می‌کند و تنها هنگامی یک مفهوم را می‌آموزد که به آن نیاز داشته باشد.
سیستم‌های به اشتراک‌گذاشتن اطلاعات نیز یکی از پیامدهای مردمی‌تر ‌شدن وب است. کارکرد آموزشی این شیوه از تبادل اطلاعات هم جالب و هم مهم است.
در واقع هنگامی که مجموعه‌ای از اطلاعات به‌صورت یک فایل، سند و یا کتاب الکترونیکی میان گروهی از کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود، همه اعضای گروه قادرند بسته به نیاز خود از این اطلاعات برای بالابردن سطح دانش و آگاهی بهره‌ ببرند.
● وب ۳‏، وب معنایی
به گفته کارشناسان اصولا وب معنایی به زمان و مکانی اشاره دارد که در آن همه ماشین‌ها می‌توانند درست ‏به همان نحوی که انسان‌ها وب را می‌خوانند، به مطالعه وب بپردازند.
به عبارت دیگر وب محلی است که ‏در آن موتورهای جست‌وجو و نرم‌افزارها می‌توانند به شیوه بهتری وب‌گردی کنند تا چیزی را ‏که به‌دنبال آن هستیم پیدا کنند.
وب ۳ را همچنین می‌توان استانداردی تعریف کرد که ‏وب را مبدل به یک پایگاه داده‌های بزرگ می‌کند.جنبه دیگر وب ۳ دقیق کردن و پیشرفته کردن جست‌وجو است. ‏امروزه با استفاده از موتورهای جست‌وجو می‌توانیم کلیدواژه‌ها را جست‌وجو کنیم.
موتورهای ‏جست‌وجو با استفاده از الگوریتم‌ها و عنکبوت‌های وب‌خز خود، می‌توانند با استفاده از ‏رتبه‌بندی صفحات وب، صفحات مرتبط با کلیدواژه جست‌وجو شده را در لیستی به ما نشان ‏دهند.
در وب ۳ با قابل فهم شدن صفحات وب برای ماشین و همچنین به یاری هوش ‏مصنوعی، با پدیده‌ای سرو کار خواهیم داشت که نیاز کاربر را درک می‌کند، خود، ‏اینترنت را می‌کاود، تحلیل می‌کند و دست آخر جواب مختصر و مفید را در اختیار کاربر ‏می‌گذارد.
در وب‌۳ می‌توان به یاری صوت، ‏دنبال صدای مشابه گشت و یا به یاری یک عکس، عکس‌های مشابه و دارای محتوای ‏انتزاعی مشابه را پیدا کرد. یک ویژگی ابتدایی وب ۰/۳ استفاده از متادیتاها یعنی «اطلاعاتی درباره اطلاعات» است.
در وب‌۳ همه وسایل خانگی و دور ‏و بر ما به‌صورت تعاملی و دو جانبه با وب در ارتباط منطقی قرار می‌گیرند؛ پرده‌ها ‏می‌توانند اخبار هواشناسی را دریافت کنند و متناسب با وضعیت آب و هوا و روشنایی باز ‏یا بسته شوند.
شما می‌توانید در همان حالی که جلوی آینه مسواک می‌زنید، آخرین ‏اخبار روز را دریافت کنید. می‌توانید با موبایلتان با یخچال خانه تماس بگیرید تا وقتی در ‏سوپرمارکت هستید، چک کنید چه چیزی تمام شده.
در همان زمان می‌توانید تماس ‏دیگری با مایکروفر آشپزخانه برقرار کنید.وب ۳ راه‌های ارتباطی بهتری برای دستیابی به اطلاعات تولید شده، ایجاد می‌کند و ظرفیت بیشتری برای پردازش شناختی اطلاعات دارد.
در وب ۳ از ویکی‌ها به‌عنوان یک پلت‌فرم استفاده می‌شود، مثالی که در مورد نقش ویکی‌ها در دانش پزشکی می‌توان زد اینکه ویکی‌پروتئینی است که از فناوری‌های معنایی استفاده می‌کند.
این ویکی، اطلاعات چندین پایگاه داده برجسته زیست‌پزشکی و کتابخانه ملی پزشکی را در هم می‌آمیزد. در وب ۳ دسترسی به اطلاعات به جای اینکه بر کلیدواژه‌ها متکی باشد، بر یک چارچوب معنایی تکیه می‌کند.
● سکندلایف
سکند لایف سمبلی از وب ۳ است. در این جهان مجازی شما می‌توانید همزاد مورد نظر خود را درست کنید و در آن زندگی مجازی جدیدی را تجربه کنید. اکنون نمایندگان شرکت‌ها و بانک‌ها و حتی دولت‌ها هم به این دنیای مجازی راه پیدا کرده‌اند.
بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های دنیای واقعی مانند خبرگزاری رویترز، IBM، جنرال موتورزو Circuit City با امید حضور در دنیای فناوری، در آن حضور یافته‌اند.
این جهان مجازی اکنون ساکنان ثابت و واحد پول مستقل دارد و برخی کشورها مانند سوئد در آن سفارتخانه تاسیس کرده‌اند.
کارل بیلد، وزیر امور خارجه سوئد، به دایر شدن سفارت در دنیای مجازی «زندگی دوم» رسمیت بخشید و آن را در چارت دپارتمان امور خارجه سوئد، ثبت شده اعلام کرد. یکی از مدیران انستیتوی مرکز تحقیقات علمی سوئد در این رابطه می‌گوید: گشایش سفارتخانه مجازی باعث خواهد شد که اطلاعات درباره این کشور در اختیار بسیاری از کاربران جوان «زندگی دوم» قرار بگیرد.
او اشاره می‌کند این سفارتخانه گذر نامه و ویزا در دنیای واقعی راهنمایی می‌کند. برخی سکند لایف را یک بازی کامپیوتری به حساب می‌آورند، اما درآن از امتیاز، برنده و بازنده خبری نیست.
● ایران و وب۲
شاید برجسته‌ترین مزیت نسبی ایرانیان در فضای وب۲ بلاگ‌نویسی باشد. ایرانیان با راه‌اندازی قریب ۵ میلیون وبلاگ فارسی توانسته‌اند در فضای اینترنت خود را مطرح کنند.
کسب رتبه چهارم جهانی در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ و حفظ رتبه دهم جهانی از سال ۱۳۸۵ تاکنون دلیلی بر این مدعاست.
با این وجود در سایر جنبه‌های وب۲ مانند جست‌وجوگرها، پایگاه‌های اطلاع رسانی و خبری و پرتال‌های دولتی هنوز خبری از فناوری‌های وب۲ نیست.
به‌عنوان مثال هنوز وب‌سایت ایران دات‌ای آر که پیشانی دولت الکترونیک در ایران است به فناوری RSS مجهز نیست.
سرعت پیشرفت فناوری در فضای سایبر به حدی است که اگر پا به پای آن پیش نرویم، در اندک زمانی از کاروان پویندگان دانش و فناوری فاصله تاریخی پیدا خواهیم کرد.

حمید ضیایی پرور

منبع : مدیا نیوز