کاری نکنید به قانون زمین بر بخورد

وقتی وارد طبیعت می شویم، جایی مثل جنگل یا حتی بوستان، چه قدر به محیط اطرافمان توجه داریم؟ زمانی که خیلی راحت گل زیبایی را از شاخه جدا می کنیم، چه قدر به آن به عنوان یک موجود زنده، حق زندگی کردن داده ایم؟
* بازدید کننده محترم؛ از وارد شدن به داخل باغچه های گل و گیاه خودداری کنید.
* از چیدن هر نوع گل بپرهیزید.
* تحت هیچ شرایطی به درختان، درختچه ها و سایر گیاهان آسیب نرسانید.
این جملات تذکراتی است که در ابتدای ورود به باغ گیاهشناسی ملی ایران بر روی بیلبوردهای بزرگ خواهید خواند. احداث باغ گیاهشناسی ملی ایران توسط متخصصان ایرانی نزدیک به ۴۰ سال طول کشیده است.قصد ندارم از جلوه های این باغ بگویم، چرا که شما در این شماره می توانید مطالب زیادی در مورد این فضای رؤیایی بخوانید. ترجیح می دهم از یک ترس حرف بزنم، از ترسی که وقتی کمی با دقت به حرف های مسئولان باغ گوش می کردیم، در لابه لای حرف های آنان هم به گوش می خورد. ترس از تخریب و ترس از بی توجهی بازدیدکننده ها، خیلی از ما با اینکه گمان می کنیم عاشق طبیعت هستیم، اما خیلی بی تفاوت از کنار موجودات زنده اطرافمان می گذریم، ما آن قدر غرق زندگی ماشینی و صنعتی شده ایم که فراموش کرده ایم زندگی مان را و حتی از آن ساده تر، نفس کشیدنمان را مدیون این موجودات سبز هستیم؛ موجوداتی که هر روز عرصه را برای زندگی شان تنگ و تنگ تر می کنیم. البته در این میان افرادی هم هستند که با مرگ یک بوته دنیا بر سرشان خراب می شود:
نگذاریم بمیرد جنگل
که جهان خواهد مرد
مرگ هر بوته سبز
مرگ ما انسان هاست (۱)
وقتی وارد طبیعت می شویم، جایی مثل جنگل یا حتی بوستان، چه قدر به محیط اطرافمان توجه داریم؟ زمانی که خیلی راحت گل زیبایی را از شاخه جدا می کنیم، چه قدر به آن به عنوان یک موجود زنده، حق زندگی کردن داده ایم؟ البته بعضی از ما، حقوق همدیگر را هم نادیده می گیریم چه برسد به ...
هیچ چشمی عاشقانه به زمین خیره نبود
کسی از دیدن یک باغچه مجذوب نشد
هیچ کس زاغچه ای را سر یک مزرعه جدی نگرفت. (۲)
یکی از دوستان که طبع لطیفی داشت، زمانی می گفت: «خدا را شکر کنید که گیاهان زبانی برای فریاد کشیدن ندارند و گرنه از ظلم ما انسان ها، فریادشان گوش فلک را کر می کرد!»
یک لحظه چشم هایتان را ببندید و به یاد آن زمان هایی بیفتید که در دامان طبیعت احساس آرامش و نشاط سراسر وجود شما را فرامی گیرد. به لحظه ای فکر کنید که با دیدن یک گل قشنگ بر سر ذوق می آیید و اگر صادقانه فکر کنیم می بینیم در حق این موجودات زیبا خیلی کم لطفی کرده ایم.
بیایید سعی کنیم علاقه مان را به طبیعت ثابت کنیم و با خودمان عهد کنیم که دیگر هیچ موجود سبزی را زیر پا له نکنیم یا گلی را از شاخه نچینیم و مراقب باشیم شاخه ای شکسته نشود و به اندازه یک انسان برای سلام گیاهان اهمیت قائل باشیم.
یاد من باشد
هر چه پروانه می افتد در آب زود از آب بردارم
یاد من باشد
کاری نکنم که به قانون زمین بر بخورد
لحظاتی با مسئول بازدیدهای باغ گیاهشناسی ملی
برای ساخت هیمالیادوازده هزار کامیون خاک آوردیم!
وقتی وارد باغ می شوید اولین قطعه باغ صخره ای است که درون آن، گیاهان صخره دوست کاشته شده است. در کنار آن نیز یک آبشار و یک دریاچه به نحو زیبایی طراحی شده نزدیک به چهل سال پیش در نزدیکی شهر تهران، قبل از اینکه حتی پارک چیتگر هم وجود داشته باشد، عملیات ساخت یک باغ آغاز شد. باغی که حالا «باغ ملی گیاهشناسی ایران» نام گرفته است. شاید آن موقع خیلی ها در رؤیاهایشان هم تصویر چنین باغی را نمی دیدند. چطور می شد در زمینی که خار و خاشاک هم به زور روییده بودند باغی ایجاد کرد آن هم به این عظمت و زیبایی! البته همین حالا هم زیادند افرادی که از وجود چنین باغی تعجب می کنند و تا آن را نبینند انکارش می کنند. شما هم می خوهید راجع به این باغ اطلاعات بیشتری کسب کنید.پس مصاحبه ما با «مهندس کریم کریمی نوروزی» مسئول بازدیدهای این باغ را بخوانید.
چه زمانی این باغ تأسیس شده است؟
باغ گیاهشناسی ملی ایران در سال ۱۳۴۷ تأسیس شده و تقریباً ۱۵۰ هکتار مساحت دارد و یکی از یازده بخش تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع است. همچنین جزو ده باغ گیاهشناسی بزرگ دنیاست و به عنوان مادر مطالعات گیاهشناسی در ایران عمل می کند.
شما از چه زمانی در این باغ شروع به فعالیت کردید؟
من از سال ۱۳۵۲ و از طریق سپاه ترویج فعالیتم را در این مؤسسه آغاز کردم. ابتدا مسئول قسمت بذر و نهال بودم و پس از بازنشستگی دکتر جلیلی، رئیس مؤسسه، امور بازدیدها را به من سپردند.
ارتباط این باغ با سایر باغ های گیاهشناسی دنیا چگونه است؟
از نظر گیاهی ارتباطمان را با باغ های گیاهشناسی دنیا شروع کرده ایم. این رابطه ابتدا فقط با هفت تا هشت باغ بوتانیک دنیا بوده که خوشبختانه در حال حاضر این میزان به پانصد باغ رسیده. باغ های مهمی مثل «کیو» در لندن که قدیمی ترین باغ و به عنوان مادر گیاهشناسی دنیاست و همچنین «پالمن گارتن» در آلمان، «ایلونویز» در شیکاگو، «بروکلین» و «لانگ وود» در نیویورک که جزو باغ های زیبای گیاهشناسی دنیا هستند.
راجع به خود باغ و قسمت های مختلف آن کمی توضیح دهید.
باغ ما جزو باغ های بسیار دیدنی است. باغ های گیاهشناسی همگی از اصول خاصی تبعیت می کنند و می باید قسمت های مختلفی را داشته باشند که ما این قسمت ها را در باغ لحاظ کردیم؛ مثل: قطعه چین و ژاپن، مدیترانه، اروپا، هیمالیا و… باغ طوری طراحی شده که نشان دهنده الگویی از باغ های ایرانی باشد. این باغ از دو بخش کلی تشکیل شده؛ بخش گیاهان زنده و بخش گیاهان خشک شده که بخش گیاهان زنده خود از دو قسمت گیاهان موجود در کشور و گیاهان خارجی تشکیل شده و هر کدام در قطعه مخصوص خود جای گرفته است.
این باغ از چه قطعاتی تشکیل شده است؟
این باغ از قطعات زیادی تشکیل شده است. وقتی وارد باغ می شوید اولین قطعه باغ صخره ای است که درون آن، گیاهان صخره دوست کاشته شده است. در کنار آن نیز یک آبشار و یک دریاچه به نحو زیبایی طراحی شده. تعداد زیادی از گونه های کاشته شده در این قسمت غیربومی بوده و برای اولین بار وارد کشور شده است. قطعه بعدی، قطعه مدیترانه ای است که گیاهان موجود در آن، همه از گیاهان وارداتی مخصوص منطقه مدیترانه است. جلوتر که برویم قطعه چین و ژاپن قرار گرفته که در آن نمونه های باغ های ژاپنی با معماری خاص خود به نمایش گذاشته شده است و گونه های بومی کشور چین و ژاپن در این قطعه کاشته شده است. باغ پیاز از قسمت های دیگر این مجموعه است که گیاهان پیاز داری چون لاله، زنبق، سنبل و لاله واژگون و نرگس و… در آن کاشته شده و با نام فارسی دره نرگس نامگذاری شده است. آربراتوم قسمت دیگری است که به معنای کلکسیونی از درخت ها و درختچه های ایران و دنیاست. گیاهان این قسمت از نظر تجانس رنگ، ارتفاع گیاه و … باید همخوانی داشته باشند. بخش های دیگر شامل قطعه البرز، زاگرس، هیمالیا، ایران و توران و جنگل های خزری است که در هر کدام سعی شده گیاهان اقلیم خودشان کاشته شود.
پستی و بلندی ها و کوه هایی را که در این باغ وجود دارد چگونه ایجاد کرده اید؟
کار خیلی مشکل بود؛ چون زمین این باغ دشتی بدون هیچ گونه ناهمواری خاص بود. مثلاً ما برای ساختن مدلی طبیعی از رشته کوه هیمالیا (آخرین کوهی که ساختیم) بیش از دوازده هزار کامیون خاک به اینجا آوردیم و برای اینکه همانند هیمالیا شود، سنگ های گرانیتی بزرگی از طالقان هم به اینجا منتقل کردیم و در این کوه قرار دادیم
گونه های گیاهی مربوط به هر قطعه را چگونه جمع آوری کردید؟
گیاه مربوط به هر قطعه را از زادگاه اصلی آن آوردیم؛ مثلاً در بخش ایران و توران سعی کردیم گیاهان حاشیه کویر را جمع آوری کنیم و حدود ۲۰۰ کامیون خاک کویر توأم با املاح آن را از حوض سلطون قم آوردیم تا بتوانیم گیاهان کویری را زنده نگه داریم.همچنین برای اینکه در قطعه کاسپین بتوانیم گیاهان مخصوص همان ناحیه را داشته باشیم، درختانی مثل انار وحشی، لیلکی، شب خسب، شیردار، افرا و پایه خرمالوی وحشی یا فرمندی را از جنگل های شمال آوردیم و برای نگهداری آنها مقدار زیادی خاک اسیدی از کف جنگل های شمال تهیه کردیم تا کاملاً به اقلیم اصلی شان شباهت داشته باشد. گاهی کارکنان این مجموعه، بخصوص قسمت بذر و نهال، برای پیدا کردن نمونه های گیاهی و بذرهای آنها از جان مایه گذاشته اند.
آیا برای زیبایی این باغ از گونه های حیات وحش هم استفاده شده؟
از ابتدا گونه های حیات وحش در این باغ وجود نداشت، اما به تدریج به صورت طبیعی خرگوش وحشی، روباه ، هدهد و سنجاب و ... وارد باغ شدند.
چه طور می شود از این باغ بازدیدکرد؟
قرار بر این است که در سال ۸۴ بازدید عمومی آزاد شود، ولی فقط قسمت تفرجگاهی باغ قابل بازدید خواهدبود. اما برای بازدید از باغ گیاهشناسی ملی، سازمان یا ارگانی که تقاضای بازدید دارد باید توسط نامه ای تقاضای خود را از دکتر جلیلی، رئیس مؤسسه درخواست کند. بعد ما با آنها تماس می گیریم و سعی می کنیم تا آنجا که برایمان مقدور است همان روز دلخواه بازدیدی برایشان ترتیب دهیم. روزهای بازدید هم از شنبه تا چهارشنبه است.
نوشته شده زهرا طیبی - آمنه خانی پور

منبع : مجله علوم کشاورزی