بدون تیتر

بالاخره رافت اسلامی نتیجه بخشید و رئیس جمهور اصولگرای کشورمان احمدی نژاد قبل از پایان اولتیماتوم ۴۸ ساعته بلر به ایران در روز سه شنبه، در جریان مصاحبه مطبوعاتی روز چهارشنبه خود که با یک روز تاخیر که حتما دلیل خاصی نداشته، با اقتدار تمام، ۱۵ ملوان انگلیسی را به مناسبت میلاد پیامبر اسلام و عروج حضرت مسیح به عنوان هدیه ملت ایران به بریتانیا عفو و آزاد کرد.البته ما که بالاخره متوجه نشدیم این "هدایا "! در آبهای سرزمینی ایران بوده اند یا عراق .البته خیلی مسایل دیگر هم برایمان روشن نشد؛مثلا اینکه آیا این رافت اسلامی با اولتیماتوم ۴۸ ساعته چه نسیتی داشت؟یا با اخبار ملاقات یک دیپلمات ایرانی با گروگانهای بازداشتی در اربیل؟یا با آزادی یک دیپلمات ایرانی در عراق در روز گذشته؟و دهها سوال دیگر. اگر مجالی پیش آمد ،در آینده به این موارد خواهم پرداخت.مطلب زیر در ویژه نامه روزنامه اعتماد قبل از اعلام خبر آزادی ۱۵ ملوان انگلیسی چاپ شد.
● افت و خیزهای روابط ایران و انگلیس
روابط ایران و انگلیس در سه دهه بعد از انقلاب روند پر افت و خیزی را پشت سر گذاشته است. با پیروزی انقلاب اسلامی ،انگلیس سفارت خود را در تهران تعطیل کرد.در سال ۱۹۸۸ سفارت بریتانیا بازگشایی شد، ولی یک سال بعد با اعلام فتوای امام خمینی در رابطه با سلمان رشدی روابط دو کشور قطع گردید.روابطی که به رغم یرقراری مجدد در سال ۱۹۹۰ ، در سطح کاردار باقی ماند.با روی کار آمدن دولت خاتمی و سیاست های جدید او مبنی بر تنش زدایی و اعتماد سازی ،روابط دو کشور در سال ۱۹۹۸ به سطح سفیر بازگشت.روابطی که چند سال بعد، در سال ۲۰۰۲ به دلیل عدم پذیرش سفیر پیشنهادی بریتانیا در تهران ضربه خورد.روی کار آمدن دولت احمدی نژاد در ایران و سیاست های رادیکال او در عرصه بین المللی بویژه در رابطه با اسراییل، هولوکاست،انرژی هسته ای و... روابط ایران با بسیاری از کشورها ،از جمله انگلیس را از خود متاثر ساخت.این وضعیت بخصوص با توجه به سابقه منفی بریتانیا در ذهنیت تاریخی ایرانیان مزید بر علت بود.
بازداشت ۱۵ ملوان انگلیسی در آبهای سرزمینی ایران(به زعم دولت ایران) و آبهای سرزمینی عراق (به زعم دولت انگلیس) دور تازه ای از تنش را در روابط تهران و لندن موجب شده است؛تنش و التهاب در حد اعلای خود و اعتماد نسبت به یکدیگر در حداقل خود . نخست وزیر انگلیس دراولین واکنش خود اعلام کرد در صورت ادامه بازداشت نظامیان بریتانیایی لندن کاری خواهد کرد که تهران در انزوای مطلق فرو رود.او هشدار داد در صورت خودداری از آزاد کردن سربازان بریتانیایی ،تهران باید در انتظار مرحله جدیدی باشد.دولت بلر بعد از این تهدید لفظی ،کلیه روابط سیاسی و اقتصادی خود را با دولت ایران یه حالت تعلیق در آورد و در مرحله بعد با بین المللی کردن موضوع، از شورای امنیت خواست در رابطه با دستگیری ۱۵ ملوان انگلیسی وارد عمل شود.
به نظر می آید در فضای پرتنش تبلیغی- رسانه ای موجود،اظهار نظر سفیران سابق ایران در بریتانیا و بریتانیا در ایران ،از همه اظهارنظرهای انجام شده توسط دولتمردان دو طرف معقولتربوده است.
محمد حسین عادلی سفیر سابق ایران در انگلیس ورود قایق های انگلیسی به آبهای ایرانی را اقدامی تحریک آمیز دانسته،بازداشت نیروهای انگلیس را حق ایران تلقی کرده،در عین حال هشدار داده که طولانی کردن مدت بازداشت نظامیان انگیسی زمینه افزایش فضای تبلیغاتی علیه ایران را فراهم کرده است.
از طرف دیگر ریچارد دالتون سفیر سابق بریتانیا در تهران نیز معتقد است" اینکه این بحران چگونه ایجاد شده ،اکنون تعیین کننده نیست .مهم این است که چگونه می توانیم دوباره از این بحران خارج شویم.باید راه برون رفتی سیاسی یافت و احتمالا به گونه ای که ایران بتواند آبروی خود را حفظ کند."دالتون برخورد بریتانیا را برخوردی شدید دانسته که وخامت اوضاع را افزایش می دهد.به اعتقاد او تشدید زودهنگام بحران تنها بر وخامت اوضاع می افزاید.
● موضوع بین المللی یا دوجانبه؟
در حالی که ایران تاکید دارد موضوع در قالب روابط دو جانبه و بدون ورود عامل ثالثی باید حل شود،بریتانیا با ارجاع موضوع به شورای امنیت و طرح آن درجلسه اتحادیه اروپا ،عملا آنرا از اختلافی دوجانبه خارج و به آن جنبه بین المللی داد.اگرچه بیانیه شورای امنیت در ۲۹ مارچ، به رغم درخواست انگلیس فاقد انتقاد شدید از ایران و محکومیت جمهوری اسلامی بود و صرفا ازبازداشت ۱۵ خدمه نیروی دریایی انگلیس توسط پاسداران انقلاب و ادامه بازداشت آنها توسط دولت ایران ابراز نگرانی کرده و از دولت ایران خواستار اجازه دسترسی کنسول به بازداشت شدگان بر اساس قوانین بین المللی خواسته شده بود، اتحادیه اروپا در بیانیه بسیار شدیداللحنی در ۳۰ مارچ از ایران خواست که بی درنگ و بدون قید و شرط ملوان های بازداشت شده را آزاد کند،در غیر این صورت با اقدام مناسب این اتحادیه روبرو می شود.بر اساس بیانیه منتشره ،همه شواهد و قراین حاکی ست که پرسنل دریایی بریتانیا به هنگام بازداشت،در حال گشت زنی در آبهای عراق و مطابق قطعنامه ۱۷۲۳ شورای امنیت بوده اند.و این بازداشت مغایر قوانین بین المللی تلقی شده است.
ازلحن چنین بیانیه هایی در عرف بین المللی تلقی و تفسیر نگران کننده ای می توان داشت.این درحالی ست که ایران معتقد است در طول سه سال گذشته نظامیان بریتانیا ۶ بار به صورت غیر قانونی وارد حریم آبی و هوایی ایران شده اند. مورد اخیر"تجاوز به حریم آبهای سرزمینی "،موضوعی است که ایران، دولت انگلیس را به آن متهم کرده است.
هر چند از سوی تحلیگران و محافل رسانه ای به دلایل دیگری همچون قدرت نمایی دولت ایران به دنیا و منطقه پس از صدور قطعنامه تحریم شورای امنیت و نوعی تزریق روحیه به مردم ایران که نگران نتایج و آثارصدور قطعنامه اند از یکسو، و یا گروگانگیری متقابل برای مبادله با ۵ ایرانی بازداشت شده توسط نیروهای امریکایی در اربیل،از سوی دیگر از جمله دلایل بازداشت این ۱۵ ملوان بریتانیایی اعلام شده است،ولی به نظر می آید دلیل اول یعنی نقض حاکمیت سرزمینی ایران، از وجاهت قابل قبولتری برخوردار است.
به هر حال به نظر می رسد در شرایطی که بحران جنبه بین المللی به خود گرفته وطرفین بر حقانیت خود پافشاری می کنند،ادامه شیوه ای که تهران و لندن در پیش گرفته اند،نه فقط به حل بحران کمک نمی کند،بلکه آنرا پیچیده تر می کند.
قطع روابط ،بردن موضوع به شورای امنیت ،طرح موضوع در اتحادیه اروپا، تهدید و یا استفاده از لحن متکبرانه دوران استعمار توسط دولت بریتانیا از یکسو؛ و از سوی دیگر استفاده از شیوه هایی مثل انتشار نامه های ملوان زن انگلیسی، یا پخش اعترافات چند ملوان انگلیسی در تلویزیون در روزهای اخیر، کشاندن موضوع به کوچه و خیابان و استفاده از شیوه های نسنجیده توده ای برخورد با یک موضوع ظریف دیپلماتیک( مثل تظاهرات جمعی بسیجیان و شعارهای نامناسب آنها)،شعار مرگ بر انگلیس در داربی فوتبال پایتخت و...توسط طرف ایرانی ، به معنی آنست که نه دولت انگلیس به استقلال و حق حاکمیت کشورها بر سرزمین خود توجه دارد و نه دولت ایران به ظرایف دیپلماتیک موضوع و افکارعمومی دنیا وفرهنگ و روحیات مردم دیگر نقاط .
اصرار طرفین در استفاده از شیوه تحقیر آمیز نسبت به طرف مقابل با استفاده از ابزارهای در دسترس ،بدون تردید موجب وخامت بیشتر اوضاع خواهد شد و می تواند زمینه ساز تعجیل دروقوع جنگ ناخواسته ای در منطقه شود.
حال که طرفین بر موضع خود اصرار دارندو هر یک ،طرف مقابل را محکوم به نقض قوانین بین المللی می کنند،به نظر می آید لازم است تا اوضاع حادتر از این نشده است،یا باب مذاکره دوجانبه بین در طرف برای حل قضیه باز شود و یا سازمان ملل و نهادهای حل اختلاف بین المللی همچون دیوان بین المللی به بررسی اختلاف پیش آمده بپردازند.

نویسنده : جمیله كدیور

منبع : امروز