ماجرای حمله شیمیایی صدام حسین به ایران

جنگ عراق و ایران كه با تجاوز نظامی صدام در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ (۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰) آغاز شد و در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ (۲۰ اوت ۱۹۸۸) به طور رسمی با استقرار كلاه آبی های سازمان ملل در جبهه ها پایان پذیرفت طولانی ترین جنگ قرن بیستم بود. از فاجعه های این جنگ ویرانگر كه موجب آن همه تلفات و خسارت های سنگین شد، به كاربردن سلاح های شیمیایی و وجود شكنجه دیدگانی چون پروین ها است. برای آنكه اندكی از گستردگی و عمق فاجعه آگاهی حاصل شود و در پی آن به این امید كه دولت و مردم به گونه موثر و سازمان یافته به یاری این چشم دوختگان به محبت و توجه برخیزند فشرده ای از جنایت های مكرر و پیاپی صدام در فرو ریختن بمب های شیمیایی بر نظامیان و غیرنظامیان ایرانی آورده می شود.در ۱۸۹۹ كنفرانسی به ابتكار نیكلای دوم تزار روس در لاهه تشكیل و طی آن استفاده از گازهای شیمیایی- كه در آن زمان سمی نامیده می شد- ممنوع شد. در جنگ جهانی اول گازهای شیمیایی به میزان محدودی به كار رفت. به ابتكار جامعه ملل كه پس از پایان آن جنگ به وجود آمد- نظیر سازمان ملل متحد كه پس از پایان جنگ جهانی دوم تاسیس یافت- كنفرانسی در ژنو تشكیل شد. طبق پروتكل مورخ ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ ژنو (۲۷ خرداد ۱۳۰۴) به كار بردن هرگونه گاز شیمیایی منع شد. عراق با آنكه آن پروتكل را امضا كرد و متعهد به رعایت آن بود از میان نخستین ماه های تجاوز به ایران مبادرت به استعمال گازهای شیمیایی كرد.جك اندرسون روزنامه نگار معروف آمریكایی در سوم نوامبر ۱۹۸۰- یك ماه و یازده روز پس از شروع تجاوز عراق به ایران- در واشینگتن پست نوشت: عراق سلاح های «شیمیایی را یك سلاح مفید نظامی می داند.» چهارده روز بعد همان روزنامه اعلام داشت: «ایرانیان نیروهای عراقی را متهم كردند كه در حمله به سوسنگرد مرتكب بی رحمی ها گردیدند و سلاح های شیمیایی به كار بردند.»نیروهای عراقی كه در هفته های اول جنگ به سرعت در داخل خاك ایران پیشروی می كردند به علت پایداری شجاعانه ارتش و ژاندارمری و فداكاری های گروه های پرشمار مردم كه به جبهه ها سرازیر شدند در اواخر آبان ۱۳۵۹ در تمام جبهه ها متوقف شدند. صدام كه با توجه به شرایط ایران پس از انقلاب امید پیروزی برق آسا داشت متوجه واقعیت و عدم امكان پیروزی بر ایران شد. پس از مدتی حمله های ایران آغاز شد و پیروزی های آن موجب آزاد شدن بعضی از نقاط از دست رفته به ویژه شكسته شدن محاصره آبادان شد. شكست سنگین عراق در سوم خرداد ۱۳۶۱ كه با دادن تلفات سنگین و اسارت تعداد كثیری از سربازان عراقی همراه بود و به آزادی خرمشهر منجر شد و سپس اقدام صدام در ۳۰ خرداد آن سال در عقب نشینی داوطلبانه از بسیاری از اراضی ایران به موقعیت صدام در میان مردم عراق و مسئولان حزب بعث لطمه وارد كرد به گونه ای كه برخی از آنان خواهان بركناری او به نفع احمد حسن البكر رئیس جمهور قبلی بركنار شده، شده بودند. صدام كه برای حفظ قدرت ارتكاب هر جنایتی را مجاز می شمرد به نحو گسترده ای به استفاده از سلاح های شیمیایی پرداخت. ایران در ۲۷ مهر ۱۳۶۲ در جبهه شمالی حمله كرد و نیروهای عراقی را از اراضی بین بانه و مریوان بیرون راند و بعد نیز حدود ۴۰ كیلومتر در داخل خاك عراق پیشروی كرد. صدام برای جلوگیری از پیشروی بیشتر نیروهای ایران سلاح های شیمیایی به كار برد. ایران برای نخستین بار در ۳ نوامبر ۱۹۸۳ (۱۲ آبان ۱۳۶۲) در نامه اش به دبیركل سازمان ملل اعلام داشت: «نیروهای متجاوز عراق در چند هفته گذشته به دفعات و در نقاط مختلف جبهه سلاح های شیمیایی به كار برده است.» او از دبیركلی خواست نماینده ای برای مشاهده بیماران و سلاح های شیمیایی به كار رفته به ایران اعزام دارد. ایران طی نامه ۹ نوامبر ۱۹۸۳ (۱۸ آبان ۱۳۶۲) به دبیركل اطلاع داد كه عراق به دو روستای بانه با بمب های شیمیایی حمله كرده و موجب كشته و مجروح شدن تعدادی از ساكنان آنها شده است.نماینده ایران در سازمان ملل در همان روز ۹ نوامبر ۱۹۸۳ نامه دیگری برای دبیركل ارسال داشت و اعلام كرد تكه هایی از گلوله های حاوی گاز های شیمیایی كه عراق در ۲۵ اكتبر ۱۹۸۳ (۳ آبان ۱۳۶۳) بر روی پیرانشهر پرتاب كرده بود در دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل برای ملاحظه كارشناسان آن سازمان موجود است. در آن نامه ضمناً اعلام شد كه عراق در اطراف خرمشهر نیز بمب های شیمیایی به كار برده است و چند قطعه عكس از مجروحان حادثه نیز ضمیمه آن نامه شد. چون عراق به گونه گسترده و پیاپی به استفاده از بمب های شیمیایی و كشتن و مجروح كردن سربازان در جبهه ها و افراد غیرنظامی در شهرها مبادرت می ورزید ایران مصرانه از دبیركل خواست هرچه زودتر نماینده ای برای مشاهده وضع بیماران كه از تاول های پوستی، تنگی نفس، نابینایی و ضعف دید رنج می بردند اعزام دارد. دبیركل زیر فشار آمریكا، روسیه شوروی، فرانسه و انگلستان با سكوت چین كه با آنها همگامی می كرد و همه عضو دائمی شورا و صاحب حق وتو بودند از اعزام كارشناس خودداری كرد. عراق در نامه ۲۹ نوامبر ۱۹۸۳ (۸ آذر ۱۳۶۲) كه برای دبیركل ارسال داشت اتهام های ایران را «به طور قاطع» رد كرد و آنها را «مانورهای مفتضح» برای مقاصد خاص معرفی و با اعزام كارشناس نیز مخالفت كرد. عراق با بی اعتنایی شورای امنیت به درخواست ایران برای اعزام كارشناس در استفاده از بمب های شیمیایی گستاخ تر شد و آنها را به گونه گسترده به كار برد. ایران به افكار عمومی مردم جهان متوسل شد و تعداد كثیری از مجروحان سلاح های شیمیایی را در بیمارستان های آلمان، اتریش و سوئد بستری كرد. رسانه های گروهی جهان با انتشار مصاحبه ها و عكس های مجروحان موجب اعتراض و خشم افكار عمومی مردم جهان نسبت به عراق و شورای امنیت شد و آن شورا ناگزیر به دبیركل اجازه داد كه كارشناسانی اعزام دارد. خاویر پرز دوكوئیار دبیركل سازمان ملل، سیاستمدار صلح دوست اهل پرو كه با وجود حمایت های بی پروای پنج كشور عضو دائمی شورا از عراق نهایت توجه را به رعایت مواد منشور ملل متحد و علاقه به خاتمه دادن به جنگ عراق و ایران ابراز داشته است، فوراً چهار نفر از كارشناسان برجسته تشخیص سلاح های شیمیایی را در ۱۲ مارس ۱۹۸۴ (۲۲ اسفند ۱۳۶۲) به ایران اعزام داشت. آنان شش روز در ایران اقامت كردند و پس از بازدید از مجروحان شیمیایی گزارش خود را به دبیركل دادند. این شخصیت گرانقدر پرو در گزارش خود به شورای امنیت كه گزارش كارشناسان ضمیمه آن بود صریحاً اظهار داشت: «متاثر است [اعلام دارد] كه نتیجه گیری كلیه آنان به اتفاق آرا تائید می كند كه سلاح های شیمیایی به كار رفته است.» كارشناسان با معاینه بیماران و آزمایش تكه های بمب های جمع شده به اتفاق آرا نظر داده بودند سلاح های شیمیایی به شكل بمب های هوایی در نقاط مورد بازدید به كار رفته و مواد شیمیایی به طور عمده گاز خردل و گاز اعصاب معروف به تابون بود. عراق چون گذشته گزارش كارشناسان را در نامه مورخ ۲۷ مارس ۱۹۸۴ (۷ فروردین ۱۳۶۳) به دبیركل رد كرد. شورای امنیت در ۳۰ مارس ۱۹۸۴ (۱۰ فروردین ۱۳۶۳) جلسه تشكیل داد و به جای آنكه در برابر چنین نقض آشكار حقوق بین المللی قطعنامه صادر كند و عراق را مكلف به منع استفاده از بمب های شیمیایی كند تنها به صدور بیانیه كه قدرت اجرایی ندارد و در حد توصیه است بسنده كرد. شورا در آن بیانیه استعمال سلاح های شیمیایی را كه از طرف هیات كارشناسان گزارش شد قویاً محكوم كرد ولی از عراق و محكومیت آن ذكری نكرد. مخالفت آمریكا و چهار كشور دیگر عضو شورا با ایران و حمایت بی پروای آنها از عراق اعتبار شورای امنیت را به گونه حقارت آوری كاهش داد. شورا لازم ندانست به این سئوال مقدر پاسخ دهد كه اگر تائید می شود بمب های در خاك ایران روی سربازان در جبهه های جنگ عراق و ایران و مردم غیرنظامی در شهرها و روستا های ایران ریخته شده است جز عراق چه دولتی می تواند مرتكب چنین جنایتی شود؟شایان توجه است گفته شود دولت آمریكا از اقدام عراق در به كار بردن سلاح های شیمیایی از همان آغاز آگاهی داشت. بازدید خبرنگاران از مجروحان گازهای شیمیایی در بیمارستان های اروپا و انعكاس وسیع آن در رسانه های گروهی دنیا خشم و اعتراض مردم آزاده جهان را برانگیخته بود و همگان باور داشتند كه عراق در جنگ با ایران از بمب های شیمیایی استفاده كرده است. چون آمریكا یقین داشت كارشناسان اعزامی بالا استعمال گازهای شیمیایی را تائید خواهند كرد، ۷ روز پیش از حركت آنان به سوی ایران وزارت خارجه آن كشور در ۵ مارس ۱۹۸۴ (۱۴ اسفند ۱۳۶۲) اعلامیه ای صادر كرد و طی آن اعلام داشت آمریكا مداركی در دست دارد كه حاكی از به كار بردن سلاح های شیمیایی از طرف عراق است و آن را محكوم می كند. ولی این كشور با اعمال نفوذ و با همكاری متحدانش مانع صدور قطعنامه از طرف شورای امنیت شد و در بیانیه نیز نه تنها مانع محكومیت عراق شد بلكه از ذكر نام آن نیز جلوگیری كرد.ما در جهانی زندگی می كنیم كه حق و عدالت در آن راه ندارد. كشورهای قدرتمند تنها براساس منافع خود تصمیم می گیرند و شورای امنیت و نیروی عظیم آن را در جهت تامین آن منافع هدایت می كنند. پالمرستون وزیر خارجه و سپس نخست وزیر انگلستان در اوایل نیمه قرن دوم نوزدهم گفته بود انگلستان نه دوستی دائمی دارد و نه دشمن دائمی، فقط منافع دائمی دارد. تنها عامل تعیین كننده سیاست های قدرت های بزرگ منافع آنها است. منافع آمریكا و كشورهایی چون انگلستان و فرانسه در جنگ عراق و ایران حمایت بی پروا از عراق با هر بهایی حتی نادیده گرفتن و نقض آشكار حقوق بین الملل بود. ولی هنگامی كه عراق در نخستین ساعات روز ۲ اوت ۱۹۹۰ (۱۱ مرداد۱۳۶۹) به كویت تجاوز و آن را اشغال كرد جلسه شورای امنیت قبل از سپیده دم همان روز ۲ اوت ۱۹۹۰ تشكیل و در همان جلسه قطعنامه شماره ۶۶۰ تصویب شد. در میان نخستین قطعنامه نقض صلح محرز و تهاجم عراق به كویت محكوم شد و از عراق خواسته شد كه بی درنگ و بدون قید و شرط كلیه نیروهای خود را به مواضع اولیه عقب ببرد. هیچ یك از آنها در قطعنامه ۴۷۹ مورخ ۲۸ سپتامبر ۱۹۸۰ (۶ مهر ۱۳۵۹) كه شش روز پس از تجاوز عراق به ایران از طرف شورا صادر شد وجود نداشت. اگر شورای امنیت با همان قاطعیت عمل می كرد بی گمان جنگ عراق و ایران طولانی ترین جنگ قرن نمی شد. جالب است گفت شود كه قطعنامه دوم تجاوز عراق به كویت به شماره ۶۶۱ چهار روز بعد از قطعنامه اول در ۶ اوت ۱۹۹۰ (۱۵ مرداد ۱۳۶۹) و قطعنامه دوم تجاوز عراق به ایران ۲۱ ماه و ۱۴ روز پس از قطعنامه اول به شماره ۵۱۴ در ۱۲ ژوئیه (۲۱ تیر ۱۳۶۱) صادر شد.آمریكا و متحدانش كه نفع آن زمان خود را در سركوبی و تضعیف عراق می دانستند پس از بمباران های شبانه روزی كلیه تاسیسات اقتصادی و نظامی عراق و ویران كردن آنها به حمله نظامی به داخل خاك عراق مبادرت ورزیدند و صدام را ناگزیر به تسلیم كردند.شورای امنیت در تمام سال ۱۹۸۴ هیچ قطعنامه ای درباره ناگزیر ساختن عراق به خودداری از به كار بردن سلاح های شیمیایی صادر نكرد. شورا در آن سال قطعنامه ۵۵۲ را در اول ژوئن ۱۹۸۴ (۱۱ خرداد ۱۳۶۳) صادر كرد و در آن هیچ اشاره ای به سلاح های شیمیایی نكرد. صدام با اطمینان به حمایت آمریكا و سایر قدرت های بزرگ به ویژه روسیه، شوروی و فرانسه كه مهم ترین كشورهای تامین كننده سلاح ها و ابزار جنگی عراق بودند، با بی پروایی بیشتری در ماه های مارس و آوریل ۱۹۸۵ به پرتاب بمب های شیمیایی در جبهه ها و شهرهای ایران پرداخت. عراق در مدت شش هفته از ۳ مارس تا ۹ آوریل ۱۹۸۵ (۱۲ اسفند ۱۳۶۳ تا ۲۰ فروردین ۱۳۶۴) حدود ۳۳ بار بمب های حاوی گاز های شیمیایی در نقاط مختلف ایران پرتاب كرد كه طی آنها تعداد كثیری كشته و زخمی شدند.ایران با تجربه از گذشته عده ای از مجروحان را به بیمارستان های اروپا اعزام داشت. دبیركل سازمان ملل با اطلاع شورای امنیت یكی از كارشناسان را به بیمارستان های اروپا اعزام داشت. روز اول تا پنجم آوریل ۱۹۸۵ (۱۲ تا ۱۶ فروردین ۱۳۶۴) از مجروحان ایرانی در بیمارستان های بلژیك، آلمان و انگلستان دیدن كرد. او گزارش خود را به دبیركل داد و او نیز آن را در ۱۷ آوریل آن سال به اطلاع شورای امنیت رساند. كارشناس سازمان ملل به كار رفتن سلاح های شیمیایی را صریحاً تائید كرده بود. شورای امنیت این بار نیز در برابر چنین فاجعه هولناك كه برخلاف پروتكل ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ ژنو بود به تصویب قطعنامه مبادرت نورزید و در ۲۵ آوریل ۱۹۸۵ (۵ اردیبهشت ۱۳۶۴) به صدور بیانیه كه بی اثری آن در گذشته آزمایش شده بود اكتفا كرد. جالب آن است كه شورا در آن بیانیه تائید كرد سلاح های شیمیایی علیه سربازان ایرانی در مارس ۱۹۸۵ به كار رفته است ولی همچنان از ذكر نام عراق خودداری كرد و معلوم نداشت كه این سلاح ها را چه دولتی به كار برده است. عراق در پاسخ بیانیه شورا نامه ای برای دبیركل ارسال داشت و با بی پروایی كه نشان تحقیر شورای امنیت و سازمان ملل بود آشكارا اعلام داشت چون ایران درصدد تهاجم تازه ای است «عراق براساس حق دفاع از خود از كلیه وسایل موجود خویش برای دفع این تهاجم... استفاده خواهد كرد.»عراق در ۷ و ۸ مه ۱۹۸۵ (۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۶۴) در فكه و سردشت سلاح شیمیایی حاوی گاز خردل به كار برد. ایران در ۲۰ بهمن ۱۳۶۴(۹ فوریه ۱۹۸۶) فاو را تصرف كرد، عراق به مقدار وسیع از سلاح شیمیایی استفاده كرد و طبق نظر دولت ایران تعداد زیادی كشته و بیش از ۷۰۰ نفر مجروح شدند. عراق دو بمب حاوی گازهای شیمیایی به آبادان ریخت. ایران بسیاری از مجروحان را در بیمارستان های لندن، فرانكفورت، استكهلم و بروكسل بستری كرد. رسانه های گروهی جهان عكس مجروحان و گفته های آنان را منتشر كردند. شورای امنیت ناگزیر قطعنامه ۵۸۲ را در ۲۴ فوریه ۱۹۸۶ (۵ اسفند ۱۳۶۴) تصویب و از «به كار بردن سلاح های شیمیایی... ابراز تاسف» كرد. دبیركل گروهی از كارشناسان را به ایران اعزام داشت و آنان از ۲۶ فوریه تا ۳ مارس ۱۹۸۶ (۷ تا ۱۲ اسفند ۱۳۶۴) در ایران به معاینه مجروحان گازهای شیمیایی پرداختند. آنان به كار بردن گازهای شیمیایی را تائید كردند. نكته مهم در گزارش كارشناسان آن بود كه در جریان نبرد فاو ۸ سرباز عراقی و یك خلبان كه همه آنان از عوارض گازهای شیمیایی رنج می بردند دستگیر شدند. كارشناسان با آنان مصاحبه كردند و همه آنان گواهی دادند كه عراق سلاح های شیمیایی به كار برده است. خلبان عراقی تائید كرد كه او شخصاً در دو ماموریت پرتاب بمب های شیمیایی شركت داشته است. دبیركل در گزارش خود به شورای امنیت كه گزارش كارشناسان نیز ضمیمه بود برای نخستین بار در یك سند رسمی نام عراق را به عنوان به كاربرنده سلاح های شیمیایی ذكر كرد. شورای امنیت این بار نیز بیانیه صادر كرد و به علت صراحت گزارش كارشناسان و دبیركل ضمن آنكه تائید كرد بر طبق گزارش كارشناسان سلاح های شیمیایی از طرف عراق علیه نیروهای ایران به كار رفته است، ولی عراق را محكوم نكرد و تنها «ادامه استفاده از سلاح های شیمیایی را قویاً محكوم» كرد!عراق بدون نگرانی از هیچ مجازاتی نه تنها در جبهه های جنگ بلكه بر روی مردم غیرنظامی در شهرها از جمله بانه، خرمشهر و آبادان و به ویژه به طور مكرر در سردشت بمب های حاوی گاز های شیمیایی پرتاب كرد. با درخواست های مكرر ایران دبیركل موفق شد برای چهارمین بار موافقت شورا را برای اعزام كارشناسان به دست آورد.چون عراق نیز ادعا كرده بود سربازان او از گازهای شیمیایی مجروح شده اند این بار كارشناسان اعزامی مجروحان را در ایران و عراق مورد معاینه قرار دادند. آنان از ۲۲ تا ۲۹ آوریل (۲ تا ۹ اردیبهشت ۱۳۶۶) در ایران و از ۲۹ آوریل تا ۳ مه ۱۹۸۷ (۹ تا ۱۳ اردیبهشت ۱۳۶۶) در عراق از مجروحان گازهای شیمیایی در گزارش خود درباره مجروحان غیرنظامی ایران نوشتند، در میان آنان یك مادر با دو دختر ۲ساله و ۴ساله و همچنین یك مادر جوان حامله وجود داشت. كودك ۴ساله شدیداً از عوارض گازهای شیمیایی رنج می برد و با وجود تنفس مصنوعی ۹۰ دقیقه بعد درگذشت. آنان تائید كردند در اطراف بانه و خرمشهر نظامیان و غیرنظامیان بر اثر گاز های شیمیایی مجروح شده اند. در مورد عراق آنان تائید كردند برخی از سربازان مقیم بصره از گازهای شیمیایی مجروح شده اند، ولی در مورد علت آن اظهار داشتند ممكن است به آن سبب باشد كه باد گازهای شیمیایی را كه از پرتاب بمب های عراق حاصل شده بود به طرف آن سربازان آورده و یا گلوله هایی كه از طرف عراق پرتاب شده در فاصله نزدیك آن سربازان افتاده و یا آنكه ایران آن سلاح ها را به كار برده است. شورا این بار نیز بیانیه صادر كرد و ضمن تائید به كارگیری سلاح های شیمیایی «به طور مكرر توسط نیرو های عراقی» علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی اضافه كرد: «افراد نظامی عراق نیز از مواد شیمیایی جراحاتی برداشته اند.» بدون آنكه به علت آن اشاره ای كند. شواهدی حاكی است كه ایران به استعمال سلاح های شیمیایی مبادرت نورزیده است. واشینگتن پست روزنامه معروف آمریكا نیز تائید كرد: «ایران از به كار بردن سلاح های شیمیایی برای تلافی حمله های شیمیایی گذشته عراق خودداری كرده است.» سال ۱۹۸۸ اوج جنایت های صدام و رهبران بعثی عراق بود. عراق در ژانویه ۱۹۸۸ (دی ۱۳۶۶) بار دیگر بر سر مردم شجاع و بی گناه سردشت بمب های شیمیایی فرو ریخت. در ۱۶ مارس ۱۹۸۸ (۲۵ اسفند ۱۳۶۶) فاجعه تكان دهنده حلبچه روی داد. حلبچه شهری عراقی و كردنشین بود. كردان حلبچه كه دیكتاتوری صدام را برنمی تافتند به نیروهای ایران در تصرف آن شهر كمك كردند. صدام كینه توزانه آنان را مورد بمباران گازهای شیمیایی قرار داد و حدود ۵۰۰۰ نفر از كودكان، زنان و مردن آن را به قتل رساند. ایران تعدادی از خبرنگاران خارجی را برای مشاهده وضع رقت انگیز كردان حلبچه به ایران دعوت كرد. پاتریك تایلر خبرنگار واشینگتن پست كه خبرها و مقاله ها درباره ایران و جنگ عراق و ایران را در آن روزنامه منتشر كرده است یك هفته پس از فاجعه حلبچه روز ۲۳ مارس ۱۹۸۸ (۳ فروردین ۱۳۶۷) با خبرنگاران سایر روزنامه های خارجی كه او تعداد آنان را ۶۰ نفر اعلام كرد از حلبچه و روستاهای اطراف آن دیدن كرد. او نوشت: هنوز جسدهای بیش از ۱۰۰ كودك، زن و مرد مسن در خیابان ها، كوچه ها و حیاط منزل ها باقی مانده بود.«بعضی از قربانیان، كودكان را در آغوش داشتند، عده ای در كنار درگاه از پا درآمده بودند. یك خانواده نزدیك میزی كه برای ناهار خوردن چیده شده بود جان سپرده بودند... چهار دختر خردسال با لباس های كردی مانند عروسك های آسیب دیده كنار جوی كم آبی افتاده بودند، دو مرد كنار یك باغچه گل در خواب مرگ غنوده بودند و یك مرد پیر با كلاه كردی، كودك نوزادی را در آستانه در محكم در بغل می فشرد.» در نبرد حلبچه تعدادی از افسران عراقی از جمله معاون فرمانده پادگان حلبچه دستگیر شدند. آنان گواهی كردند كه عراق بمب های حاوی گاز های شیمیایی بر حلبچه فرو ریخته است.

منوچهر پارسادوستایران نامه های متعددی درباره به كارگیری سلاح های شیمیایی در بسیاری از جبهه ها و شهرها، از جمله مریوان برای دبیر كل ارسال داشت. او نیز كارشناسانی اعزام كرد. در ۲۱ آوریل ۱۹۸۸ (اول اردیبهشت ۱۳۶۷) نماینده ایران در سازمان ملل صورت ریز حمله های عراق به ایران را برای دبیركل ارسال داشت. در این صورت كه در ۱۵ صفحه تنظیم شده بود، مشخصات حمله عراق از ژانویه ۱۹۸۱ تا مارس ۱۹۸۸ (دی ۱۳۵۹ تا اسفند ۱۳۶۶) با ذكر تاریخ، محل، وسیله پرتاب سلاح شیمیایی كه با هواپیما یا توپخانه بوده است، تعداد قربانیان هر حمله و نوع گاز شیمیایی به كار رفته قید شده بود. به موجب این صورت، عراق با ۲۵۲ بار پرتاب بمب های شیمیایی مجموعاً ۵۶۷۸۹ نفر را كشته و یا مجروح كرده بود. در ۲۰ ژوئن ۱۹۸۷ (۳۰ خرداد ۱۳۶۶) تنها در منطقه سردشت كه مورد بمباران وحشیانه صدام قرار گرفته بود ۸۰۲۵ نفر قربانی سلاح های شیمیایی شدند. تجسم هزاران كشته و هزاران مجروح كه برخی از آنان با رنج ها و دردهای طاقت فرسا زندگی را بدرود گفتند، هر انسانی را نسبت به خوی ددمنشی صدام و رهبران بعث عراق دچار خشم می كند. آنگاه دولت آمریكا با همكاری دولت های روسیه شوروی، انگلستان، فرانسه و چین كه عضوهای دائمی شورای امنیت هستند مانع می شود شورای امنیت برای جلوگیری از ارتكاب چنین جنایت هایی درباره مردم ایران و كردان حلبچه طبق تكلیف ماده ۲۴ منشور ملل متحد اقدام «فوری و موثر» به عمل آورد. وجدان آگاه بشریت از ذلت چنین شورای امنیتی رنج برده است. واشینگتن پست در سرمقاله اش این روش خفت بار شورای امنیت را به درستی «ننگ آور» خواند.كارشناسان اعزامی سازمان ملل گزارش بازدیدهای خود را از ایران و عراق به دبیر كل دادند و او نیز آن را ضمن گزارش ۲۵ آوریل ۱۹۸۸ (۵ اردیبهشت ۱۳۶۶) به اطلاع شورای امنیت رساند. عراق برای كاهش فشار افكار عمومی مردم جهان و به پشت گرمی آمریكا ادعا داشت كه ایران نیز سلاح های شیمیایی را به كار برده است. كارشناسان در گزارش خود تائید كردند كه در ایران عده ای از گازهای شیمیایی مجروح شدند و «تعداد قابل ملاحظه ای از آنان افراد غیرنظامی بودند» و تاكید كردند كه گاز خردل بیش از سایر گازها مصرف شده است. در مورد عراق نیز ضمن تائید وجود مجروحان گازهای شیمیایی تصریح كرده است كه كلیه بیماران «افراد نظامی» بودند. شورای امنیت این بار قطعنامه مستقل ۶۱۲ مورخ ۹ مه ۱۹۸۸ (۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۷) را در مورد گازهای شیمیایی تصویب كرد. ولی در این قطعنامه نیز با وجود فاجعه حلبچه از ذكر آن رویداد و نام عراق خودداری كرد و از «هر دو طرف» خواست كه بر طبق پروتكل ژنو رفتار كنند. عراق در ۱۹۸۸ (۱۳۶۷) برای پس گرفتن شبه جزیره فاو و جزیره های مجنون گازهای شیمیایی به كار برد. استفاده گسترده و مكرر عراق از گازهای شیمیایی و فشار رسانه های گروهی و افكار عمومی به حدی رسید كه طارق عزیز وزیر خارجه وقت عراق ناگزیر صریحاً اعتراف كرد عراق حق دارد «از كلیه وسایل از جمله سلاح های شیمیایی» برای دفع حمله های ایران استفاده كند. او گفت: «من شخص رك گویی هستم و می گویم كه آن سلاح ها [یعنی سلاح های شیمیایی] در این درگیری به كار رفته است.» ایران سرانجام قطعنامه ۵۹۸مصوب ۲۰ ژوئیه ۱۹۸۷ (۲۹ تیر ۱۳۶۶) كه از هر دو طرف می خواست فوراً به جنگ خاتمه دهند را پس از یك سال پذیرفت و نماینده ایران در سازمان ملل موافقت كتبی ایران را در نیمه شب یكشنبه ۱۷ ژوئیه ۱۹۸۸ (۲۶ تیر ۱۳۶۷) در منزل خاویر پرز دوكوئیار دبیر كل سازمان ملل به وی تسلیم كرد. از آن پس، امید می رفت كه جنایت صدام در به كار بردن سلاح های شیمیایی علیه مردم بی گناه ایران پایان گیرد و این پیامد غم افزا و ضدانسانی جنگ عراق و ایران خاتمه یابد. ولی صدام سلاح های شیمیایی را برای تسكین كینه های ضدبشری خود همچنان به كار برد. روز ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ (۲ اوت ۱۹۸۸) عراق بر روی روستاهای حومه اشنویه در آذربایجان شرقی- بدون آنكه جنگی در آن حدود جریان داشته باشد- راكت های حاوی گازهای شیمیایی از هوا پرتاب كرد و هزاران نفر از كودكان، زنان و مردان آن روستاها را كشت و یا مجروح كرد. ایران از شورای امنیت خواست كه فوراً گروه كارشناسان سازمان ملل را برای معاینه مجروحان اعزام دارد. عراق طبق رویه گذشته طی نامه ای به شورای امنیت اتهام ایران را رد كرد. ایران برای اثبات ادعای خود از خبرنگاران خارجی دعوت كرد كه از ناحیه اشنویه و مجروحان گازهای شیمیایی دیدن كنند. دبیركل كارشناسانی اعزام داشت و آنان از ۱۲ تا ۱۴ اوت (۲۱ تا ۲۳ مرداد ۱۳۶۷) از روستاهای اشنویه بازدید كردند. كارشناسان در گزارش خود صریحاً اظهار داشتند: «با ابراز نگرانی عمیق ما به این نتیجه رسیدیم... كه با وجود درخواست های مكرر سازمان ملل سلاح های شیمیایی علیه مردم غیرنظامی ایران در ناحیه ای نزدیك شهری كه فاقد هرگونه وسیله دفاعی در برابر این نوع حمله است به كار رفته است.» آنان تائید كردند: «حتی كودكان آسیب دیده اند» و تاكید كردند: «به كار بردن سلاح های شیمیایی اهانت جدی به وجدان بشری است.»فاجعه اشنویه مانند كشتار حلبچه دنیا را تكان داد. صدام هیچ گونه توجیهی برای ارتكاب چنین جنایت هولناكی نداشت. در آن زمان ایران از جنگ دست كشیده بود و مردم روستا های حومه اشنویه طبق معمول به زراعت خود اشتغال داشتند. شورای امنیت در ۲۶ اوت ۱۹۸۸ (۴ شهریور ۱۳۶۷) تشكیل جلسه داد و قطعنامه ۶۲۰ را تصویب كرد. با آنكه در گزارش كارشناسان، عراق برای به كار بردن سلاح های شیمیایی مورد نكوهش قرار گرفته بود، در این قطعنامه نیز عراق همچون گذشته محكوم نشد و فقط «استفاده از سلاح های شیمیایی در منازعه بین جمهوری اسلامی ایران و عراق... قاطعانه محكوم» شد!با پیگیری خاویر پرز دوكوئیار دبیركل سازمان ملل در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ (۲۰ اوت ۱۹۸۸) آتش بس در جبهه ها برقرار شد و نیروی نظامی سازمان ملل برای نظارت بر آتش بس در نقاط حساس مستقر شدند. از آن پس صدام امكان ادامه ارتكاب جنایت ضدبشری خود را نیافت و مردم بی گناه ایران آسوده شدند.آنچه گذشت خطوط كلی به كارگیری سلاح های شیمیایی در جنگ عراق و ایران از طرف صدام بود. گازهای شیمیایی موجب ایجاد تاول های مكرر در سراسر پوست بدن، تنگی نفس، دردهای شدید عضلانی، ضعف بینایی و حتی كوری چشم می شود. ده ها هزار مجروح شیمیایی در هر لحظه از زندگی شبانه روزی با شكنجه های طاقت فرسا روبه رو بودند و هستند. آنان انتظار دارند اكنون كه دادگاه صدام جریان دارد دولت ایران با كمك شخصیت های عراقی كه سال ها از مساعدت های ایران بهره مند بودند و برخی از آنان مقام های بالایی در اركان حكومت دارند، بكوشد به نمایندگی از آنان دادخواست مستند به دادگاه تسلیم دارد و اقدامی كند كه دادگاه با رسیدگی به آن موافقت كند. مناسب خواهد بود دادخواست با همكاری قضات آگاه كانون وكلای دادگستری و استادان دانشكده های حقوق تهیه شود.بی تردید انتظار بیشتر و مهم تر این هم میهنان دردكشیده آن است كه دولت و مردم دلسوزانه به آنان توجه كنند؛ در هر جا كه هستند از آنان دلجویی كنند و برای تسكین دردهای فزاینده آنان، مداوای موثر و تامین زندگی این عزیزان كوشش های لازم و فوری به عمل آورند. آنان چشم به راه كمك های ما هستند.

منبع : روزنامه شرق