تالاب بین المللی شادگان

تالاب بین المللی شادگان یکی از تالب‌های بزرگ ایران است.
این تالاب در جنوب غربی ایران در جنوب شهر شادگان در استان خوزستان واقع شده‌است. در هما یش تالاب‌های جهان که در رامسر برگزار شد تصمیم گرفته شد که سه تالاب شادگان، خورموسی وخورالامیه باعنوان تالاب شادگان شناخته شود.
● مشخصات:
▪ پهناوری: حدود ۴۰۰ هزار هکتار
▪ منطقه حفاظت‌شده: حدود ۲۹۶ هزار هکتار
▪ محل: ۶۰کیلومتری شهرستان اهواز
▪ آب وارده از رودخانه جراحی به این تالاب: سالانه حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب
▪ مختصات: ۴۸ درجه و ۴۵ دقیقه شرقی (E) و ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه شمالی (N)
تالاب شادگان در سال‪ ۱۳۵۴‬از بین بیش از یکهزار و‪ ۳۰۰‬تالاب ثبت شده در فهرست کنوانسیون حفاظت از تالابها موسوم به رامسر در ژنو ، عنوان ششمین تالاب بین‌المللی را به خود اختصاص داد.
این تالاب بیش از‪ ۴۰۰‬هزار هکتار وسعت دارد که حدود‪ ۲۹۶‬هزار هکتار آن به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شده است.
یکی از شگفتیهای تالاب شادگان، داشتن همزمان آب شور، شیرین و لب شور است، که این ویژگی تنوع زیستی بی‌نظیری را موجب شده است. تالاب شادگان، مرکز تکثیر طبیعی بزرگی است که علاوه بر ماهیان تالاب، ماهیهای رودخانه‌های بهمن شیر، کارون و جراحی نیز از آن به عنوان مکان مناسبی برای تخم ریزی استفاده می‌کنند تاکنون‪ ۱۵۴‬نوع پرنده از‪ ۳۸‬خانواده در این تالاب شناسایی شده و بعد اکوتوریستی تالاب نیز به علت شمار قابل توجه پرندگان مهاجر آن، از اهمیت شایانی برخوردار است.
تالاب شادگان دارای حدود‪ ۱۶‬میلیون تن پوشش گیاهی است که گونه‌های چولان ، لویی، نیلوفرآبی، سوروف و گز عمده‌ترین آنهاست. در بعد اقتصادی نیز این تالاب حایز اهمیت است زیرا هم اکنون سرانه استحصال ماهی از تالاب شادگان‪ ۱۵‬هزار تن است در حالی که سالانه بر اساس برآود به عمل آمده توسط شیلات، از مجموع سکوهای دریایی کشور‪ ۱۷‬هزار تن ماهی استحصال می‌شود.
همچنین پنج هزار و‪ ۲۵۰‬صیاد از تالاب شادگان امرار معاش می‌کنند که سرانه برداشت ماهی آنها سه تن در سال است واحدهای دامداری مستقر در شادگان نیز با استفاده از منابع این تالاب، سالانه یک هزار و‪ ۶۰۰‬تن گوشت قرمز گاو و گاومیش و‪ ۱۶‬هزار تن فرآورده‌های لبنی تولید می‌کنند. پوشش گیاهی متنوع این تالاب همچنین موجب رونق صنایع دستی در منطقه شده است که بخشی از صادرات غیرنفتی استان را تامین می‌کند. اما دیر زمانی است ورود مواد آلوده و سمی به داخل تالاب، طراوت و شادابی آن را نشانه رفته و می‌رود تا نشاط و سرزندگی را از چهره آن بگیرد. واقعیت این است که حیات تالاب بین‌المللی شادگان در سالهای اخیر با تهدیدهای بسیاری مواجه بوده است. علاوه بر خشکسالی، عواملی نظیر سدسازی در بالا دست تالاب، توسعه فاضلابهای شهری ، کشاورزی و صنعتی، اجرای طرحهای عمرانی، تخریب پوشش گیاهی توسط ساکنان منطقه با هدف توسعه کشاورزی و احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی از جمله این تهدیدهاست. احداث ابنیه و تاسیسات دولتی، تعرض جاده ارتباطی آبادان- اهواز به سمت تالاب ، تخلیه آلودگی نفتی ناشی از نشتی‌های مقطعی خطوط پتروشیمی‌های مستقر در ماهشهر و بندر امام(ره) وورود زهاب شور مزارع نیشکر از دیگر عواملی است که ادامه حیات تالاب به خطر انداخته است. بر اساس شواهد موجود ، در سال‪ ۱۳۷۹‬به علت نشت نفت از لوله‌های پوسیده، بیش از یکصد هزار هکتار از وسعت تالاب شادگان آلوده شد که این آلودگی موجب مرگ هزاران پرنده مهاجر در تالاب شادگان و حاشیه رودخانه بهمنشیر در آبادان گردید و خسارتهای زیادی نیز به گیاهان و آبزیان ساکن در آن وارد کرد. همچنین بر اساس گزارشهای موجود در آبانماه سال ،‪ ۱۳۸۳‬به دنبال اجرای پروژه احداث بلوار درمنطقه‌ای از آبادان،‪ ۳۵‬هزار متر مکعب از زباله‌های نفتی منطقه گیسی از زیر خاک خارج و در تالاب شادگان دفع شد.
این زباله‌های نفتی حدود‪ ۶۰‬سال پیش در خارج شهر دفن شده بودند که با توسعه شهر، در میان مناطق مسکونی قرار گرفته و بوی بد آن موجب آزار ساکنان می‌شد تخلیه زهاب مزارع نیشکر خوزستان نیز چندی پیش باعث مرگ و میر بیش از یک میلیون ماهی درغرب تالاب شادگان شد هم اکنون نام تالاب شادگان به علت آسیبهای زیاد وارده به آن در فهرست تالابهای در معرض نابودی جهان قرار گرفته است آب تالاب شادگان به علت مجاورت آن با پالایشگاهها، مجتمعهای صنعتی ، لوله‌های نفت و زمینهای کشاورزی و ورود پسابهای آلوده کیفیت مناسبی ندارد این در حالی است که منابع ورودی آب شیرین تالاب نیز نسبت به سابق کمتر شده است کم شدن منابع آب شیرین ورودی به تالاب مشکلی است که می‌توانست بر اساس مصوبه مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو که به سازمان آب نیز ابلاغ شده است، وجود نداشته باشد
طبق این مصوبه، مسوولان وزارت نیرو باید با تجدید نظر در میزان رهاسازی آب، منابع ورودی آب شیرین مورد نیاز برای ادامه حیات تالاب را تامین کنند همچنین تجدید نظر در بهره برداری و توزیع مجدد آب حوزه کارون در بالادست دیگر راهکارهای تامین آب مورد نیاز تالاب است بر اساس گزارشهای موجود و بنا به نظر و اعلام مسوولان سابق شهرستان شادگان ، مشکلاصلی تالاب شادگان ورود شش میلیون متر مکعب آب آلوده به تالاب است که‪ ۴۰‬تا‪ ۶۰‬متر مکعب آن آب آلوده صنایع فولاد و ‪ ۲۰‬تا‪ ۲۵‬هزار متر مکعب آن پساب نیشکر است. بر اساس همین گزارشها ، برای سالم‌سازی هر متر مکعب آب آلوده، ‪ ۴۰‬متر مکعب آب شیرین موردنیاز است یعنی برای سالم‌سازی تالاب شادگان باید سالانه یک میلیارد متر مکعب آب شیرین وار تالاب کرد. مهم آنکه هرچه آسیبهای وارده به تالاب در اثر فعالیتهای انسانی بیشتر شود، زندگی مردم بویژهساکنان اطراف تالاب نیز بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد که وقوع سیلابهای فصلی کارون و سیلابهای ناشی از جزر و مد خلیج فارس یکی از آنهاست. وزش بادهای حامل نمک که دارای خاصیت خورندگی بالا هستند از دیگر این خطرات محسوب می‌شود که تاکنون نیز علاوه بر وارد آوردن خسارات زیاد به محیط زیست به اقتصاد ساکنان منطقه لطمات فراوانی زده است.
● توسعه نیشکر و مرگ بزرگ‌ترین تالاب ایران :
وضعیت تالاب شادگان که بزرگ ترین تالاب ایران و دوازدهمین تالاب بزرگ دنیا است، هرروز بحرانی تر می شود و به رغم در معرض خطر قرار گرفتن تالاب در اثر آلودگی های مختلف و به ویژه ورود ضایعات کارخانه کشت و صنعت نیشکر، اقدام جدی برای حفاظت از آن صورت نگرفته است. هفته گذشته خبری از سوی روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست کشور روی سایت اینترنتی این سازمان قرار گرفت که حمایت از خطر جدی تالاب در اثر ورود زهاب طرح توسعه نیشکر داشت، با این وجود مسئولان محیط زیست خوزستان از پیگیری وضعیت تالاب از سوی این سازمان خبر می دهند و مسئولان طرح توسعه نیشکر هم از تلاش خود برای حفاظت از تالاب سخن می گویند. هفته گذشته نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی در خصوص آسیب تالاب در اثر ورود پساب طرح توسعه نیشکر به وزیر جهاد کشاورزی تذکر داد. با این وجود به گفته کارشناسان زیست محیطی این تنها تاثیرات طرح توسعه نیشکر نیست که تالاب را به سوی نابودی می کشاند بلکه قطع گیاهان، خاکبرداری از حاشیه و درون تالاب، عبور لوله های نفت، ورود کودهای شیمیایی و فاضلاب صنعتی و شیمیایی و همچنین کاهش دبی رودخانه کارون نیز از جمله سایر عوامل تهدید کننده، تالاب به شمار می آیند که در کنار تبعات منفی طرح توسعه نیشکر حیات تالاب را مورد تهدید جدی قرار داده است. تالاب شادگان بیش از چهارصد هزار هکتار وسعت دارد و در بین شهر های شادگان و آبادان در استان خوزستان قرار دارد. این تالاب از جنوب به خور موسی و خلیج فارس، از شمال به اهواز، از غرب به رودخانه کارون و از مشرق به خور موسی محدود می شود. حدود سیصد هزار هکتار از وسعت تالاب شادگان از ارزش اکولوژیک خاصی برخوردار است. این تالاب جزء ۲۲ تالاب عضو کنوانسیون رامسر است و به دلیل پوشش گیاهی، وجود پرندگان، آبزیان، پستانداران و... اهمیت ویژه ای دارد.
● نیشکر نابود کننده تالاب :
طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی بزرگ ترین طرح توسعه ای در کشور است. براساس این طرح قرار بوده ۷ واحد کشت و صنعت نیشکر به وسعت بیش از هشتاد هزار هکتار و کارخانجات شکر، کاغذ، خوراک دام، الکل، خمیرمایه و تخته صنعتی ایجاد شود. هزینه اولیه این طرح که در سال ۶۸ به تصویب رسیده بود ۴۰ میلیارد تومان به علاوه یک و نیم میلیارد دلار اعلام شده بود و این در حالی است که به گفته حمید کهرام رئیس سابق کمیسیون کشاورزی مجلس دو سال قبل مسئولان طرح از نیاز ششصد میلیون دلاری و ششصد میلیارد تومانی برای به پایان رساندن پروژه خبر داده بودند. به گفته محمد رشیدیان نماینده سابق مردم آبادان در مجلس اجرای این طرح از همان ابتدا به دلیل زیان های کشاورزی و زیست محیطی مورد مخالفت بسیاری از صاحب نظران اقتصادی و زیست محیطی قرار گرفت، با این وجود مسئولان اجرای طرح بدون در نظر گرفتن توجیه اقتصادی و زیست محیطی، برانجام آن اصرار ورزیدند.در تابستان ۷۹ و پس از درگیری در شهرستان آبادان و خرمشهر به دلیل شوری آب، مسئولان طرح توسعه نیشکر پساب های صنعتی طرح را به سمت تالاب شادگان هدایت کردند و با ایجاد کانال تخلیه زهکش های واحد شرق، لوله هایی به قطر ۶ متر با سرعت ۵ متر مکعب در ثانیه پساب های صنعتی طرح را به سمت تالاب شادگان هدایت کردند. در حال حاضر دبی کارون بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر مکعب متغیر است و این مقدار تنها می تواند پاسخگوی طرح توسعه نیشکر باشد. با این وضعیت کاهش دبی کارون در پائین دست و اجرای طرح های انتقال آب در بالادست اکوسیستم زیبای خوزستان به ویژه تالاب شادگان را با بحران جدی و جبران ناپذیر روبه رو کرده است.
● وارد کردن زهاب به تالاب :
مدیریت محیط زیست شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در خصوص تاثیرات اجرای این طرح بر تالاب به «شرق» گفت: تالاب شادگان حدوداً ۵۳۷ هزار هکتار وسعت دارد که تاثیر گذاری ما بر حدود هشت هزار هکتار از آن است. گلستان افزود: ما هیچ علاقه ای به وارد کردن زهاب به تالاب نداشته و نداریم. او ادامه داد: در سال ۷۸ کانالی را به سمت خلیج فارس یا لب شورترین قسمت تالاب احداث کردیم، بیست کیلومتر کانال اجرا شده بود که به دلیل خشکسالی سال ۷۸ و تاکید و ابلاغ صورتجلسه ای از طریق سازمان حفاظت محیط زیست موظف شدیم برای احیای بخشی از تالاب کاملاً خشکیده شادگان، زهاب را موقتاً از مسیری که به سمت خلیج فارس می رفت منحرف کنیم و با احداث کانالی دیگر زهاب را به سمت گوشه ای از تالاب منتقل کنیم. این کار با هزینه ای بالغ بر ششصد میلیون تومان انجام شد و این وضعیت تا دو سال ادامه داشت. تصاویر ماهواره ای که از سال ۷۸ تا دی ماه ۸۲ هر دو ماه یک بار تهیه می شد نشان می دهد که تالاب تدریجاً خشکید و یک قطره آب در آن وجود نداشت و تنها در گوشه ای که ما زهاب را منتقل کرده بودیم فعالیت ها آغاز شد. وی با اشاره به اینکه بیش از هشتاد هزار راس گاومیش در این منطقه به وجود تالاب نیاز دارند می افزاید: این قسمت تالاب مامنی برای این گاومیش ها شد و مشکل دامداری روستائیان از این طریق حل شد و این در حالی بود که به طور همزمان از سوی مردم و شوراهای روستاهای مختلف نامه نگاری های مختلفی صورت گرفت که خواستار انتقال زهاب به منطقه خود بودند. گلستان می گوید: پس از آنکه مشکل تالاب تا حدی حل شده، حال می گویند آب را ببرید و آن را نه به کارون بریزید و نه به تالاب، در این صورت ما تنها یک راه داریم و آن اینکه زهاب سه واحد شرقی طرح را با ایجاد کانال به حوالی مسیر دورق یا مسیر ماهشهر انتقال دهیم. وی در پاسخ به این سئوال که چرا این طرح با وقفه اجرا می شود می گوید: در یکی دو سال گذشته به دلیل بالا آمدن آب، احداث کانال امکان پذیر نبود اما پس از مدتی مذاکراتی با سازمان محیط زیست و ایجاد شرایط مناسب با خشکی تالاب در نزدیکی جاده آبادان، در جلسه ارزیابی شهریورماه مقرر شد که کانال به سمت قسمت انتهایی لب شور منحرف شود. به گفته وی به این منظور در این پروژه ۶۶ کیلومتر کانال احداث خواهد شد.
● پیگیری از طریق مراجع قانونی :
مدیرکل محیط زیست خوزستان نیز در گفت وگو با «شرق» تاکید کرد: در صورتی که متولیان طرح توسعه نیشکر به ملاحظات زیست محیطی توجه نکنند این سازمان موضوع را از طریق مراجع قانونی مورد پیگرد قرار خواهد داد. وی در عین حال گفت: در آخرین تصمیماتی که برای تالاب شادگان اتخاذ شده، مقرر شده است که متولیان طرح توسعه نیشکر برای کارخانجات صنعتی خود سیستم های تصفیه فاضلاب و پساب صنعتی احداث کنند که این اقدام در واحد شعیبیه (امام) انجام و سیستم تصفیه با هزینه ای بالغ بر ۱۷ میلیارد ریال نصب شده است. وی افزود: در سایر موارد، سیستم های تصفیه در حال طراحی است، واحد امیرکبیر پیشرفت ۹۰ درصدی داشته و در این واحدها با توجه به هزینه های سنگین احداث، این اقدامات به تدریج انجام می شود. مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست خوزستان در پاسخ به سئوالی در خصوص پساب مزارع طرح توسعه نیشکر در واحدهای شرقی گفت: براساس آخرین تصمیمات، این پساب به منتهی الیه منطقه لب شور در جاده آبادان _ ماهشهر منتقل می شود و اگر این پساب در آن منطقه که فاقد اهمیت محیط زیستی است وارد بشود این مشکل تالاب هم حل خواهد شد. سپهرفر مشکل عمده تالاب شادگان در حال حاضر را زهاب های کشاورزی دانست که اکوسیستم آب شیرین را به هم می زند. وی گفت: تالاب شادگان از مهمترین تالاب های جهان است، سه هزار صیاد ماهی و ۱۵۰۰ صیاد پرنده در منطقه از طریق تالاب امرار معاش می کنند و ارزش آن به مراتب از واحدهای بزرگ صنعتی مثل فولاد خوزستان بیشتر است، از این رو همه باید در حفظ و نگهداری آن کوشش کنند. برخی از فعالان غیردولتی دوستدار محیط زیست در خوزستان معتقدند متولیان طرح توسعه نیشکر به رغم آلاینده بودن صنایع توجه جدی به جبران خسارت های ناشی از تبعات منفی اجرای طرح نمی کنند. با توجه به قطع گیاهان، خاکبرداری از حاشیه و درون تالاب، ورود پساب نیشکر به آن، عبور لوله های نفت از داخل تالاب، ورود کودهای شیمیایی و ده ها میلیون مترمکعب فاضلاب شهری و صنعتی تا اندک زمانی دیگر رمقی برای تالاب شادگان و گیاهان و پرندگان و آبزیان زیبایش باقی نخواهد ماند.
بر اساس نتایج حاصله از دوره ی آماری ۳۰ (۱۳۶۴-۱۳۳۵) منتشر شده از سوی هواشناسی استان خزستان ، منطقه شادگان دارای اقلیم بیابانی گرم و مر طوب می باشد با زمستانهای معتدل وتابستانهای بسیار گرم ، معمولا حرارت هوای منطقه از اسفند ماه روبه گرمی می رود. حداکثر درجه حرارت هوا ۵۴ درجه سانتی گراد در تیر ماه و حداقل ۸/۸- درجه سانتی گراد در آبان ماه به ثبت رسیده است. دمای متوسط آن ۲۳ درجه سانتی گراد است.کل بارندگی سالانه ۶/۲۱۸ میلیمتر و متوسط آن ۲۳ درجه سانتی گراد است. کل بارند گی سالانه۵۶/۷ میلیمتر می باشد. متوسط روزهای یخبندان سالیانه ۵/۱ است که در طی دوره سی ساله ۴۹ روز گزارش شده است. میزان رطوبت نسبی در ماههای خشک سال کمتر از ۳۰در صد و در ماههای مرطوب به بیش از ۷۰درصد میرسد.
● پوشش گیاهی تالاب شادگان:
پوشش گیاهی (ماکروفیت) تالاب تابع وضعیت خاک آن منطقه می باشد، شیب عمومی تالاب حدود ۰۷۵/۰است که دارای خاک بسیار با یافت سنگین تا متوسط با محدودیت شوری قلیائیت خیلی زیاد بالا بودن آبهای زیر زمینی می باشد . بر اساس مطالاعات انجام شده تولید سالانه گیاهی تالاب بالغ بر ۱/۶۲۹/۳۵۷ تن ماده خشک گیاهی می باشد که وجود اجتماعت عظیم زیستی آبزیان، پرندگان، احتشام موید بر این واقعیت است . براساس همین مطالاعات در تالاب شادگان مجموعا۷۴ گونه گباه آوندی مربوط به ۲۹ خانواده با ۴۷ گونه از دولپه ای می باشد.از مجموع گونه های گیاهی خانواده اسفنا جیان با ۱۳ گونه ۱۸ در صد کل گونه و تیر گند میان با۱۲ گونه۱۶/۴ در صد کل گونه های از غنای گونه ای بهتری برخوردار است. دو گونه گیاهی لویی و چولان از گونه های غالب گیاهی تالاب محسوب می شود که در قسمت های نسبتا عمیق تالاب گسترش یافته است.
● جانوران تالاب شادگان :
بررسی های انجام شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان و مرکز تحقیقات شیلات استان خوزستان نشان می دهد که حداقل ۲۰۰ گونه از حیات وحش شامل پرندگان، دوزیستان، خزندگان، پستانداران که بصورت موقت یا دایم در تالاب شادگان زندگی می کنند.دوزیستان شامل دو گونه قورباغه ، وزغ که در تالاب شناسایی شده است.
▪ لاک پشت خزر
▪ لاک پشت سه چنگالی فراتی
▪ مارها با سه گونه
● پرندگان :
از مهمترین جانوران تالاب شادگان پس از ما هیان می باشند از ۴۹۵ گونه پرندگان شناسای شده در کشور ۱۵۴ آن در تالاب شادگان وجود دارد که مهمترین آنها در جدول ذکر شده اند.
▪ چنگر
▪ اردک مرمری
▪ تنجه
▪ خوتکا
▪ آبچلیک تالابی
▪ انواع کاکائی
▪ سار خروس کولی
▪ دیدومک
▪ فلامینگو
▪ غاز خاکستری
▪ سنفر تالابی
▪ حواصیل زرد
از پرندگان نادر در تالاب شادگان می توان به
▪ اردک مرمری
▪ اردک سر سفید
▪ گیلانشاه خالدار احتمالا عروس غاز و انواع پرندگان شکاری اشاره کرد.
● ماهیان تالاب شادگان :
در تالاب شادگان حدود۳۶ گونه آنها ماهیان غضروفی و بقیه ماهیان استخوانی هستند. از همین تعداد حدود۱۷ گونه خاص آب شیرین و یک گونه مهاجر (صبوری) میباشد.
اسم ماهیان تالاب در جدول زیر ذکر گردیده است.
شیریت
▪ بنی
▪ کپور آینه ای
▪ لب پهن
▪ برزم
▪ کپور معمولی
▪ کتان
▪ کپور رنگی
▪ حمری
▪ آمور
▪ شلج
▪ کپور سرگنده
▪ مار ماهی
▪ گربه ماهی
▪ بیاح
▪ بوشلمبو
▪ بو شلمبو
● ارتباط مردم منطقه با تالاب شادگان :
زندگی اجتماعی مردم شادگان و حاشیه نشینان تالاب به گونه ی وابسته که مرگ تالاب ، مرگ آنها را به دنبال خواهد داشت. این موضوع حفاظت از تالابها را ضروری وتجهیزاتو امکانات کار آمدترین را طلب می کند.
عمده ترین فعالیت اقتصادی در روستاهای شهرستان شادگان نخلداری است. بالا ترین سطح کشت محصولات زراعی سالانه به گندم آبی اختصاص دارد، علاوه بر گندم ، جوآبی، صیفی وجالیز به طور محدود در اراضی حاشیه هور دورق- شلتوک نیز کشت می شود. یکی دیگر از فعالیت های اقتصادی در شهرستان شادگان ، ماهیگیری وشکار پرندگان می باشد که در تامین درآمد و مایحتاج غذایی جمعیت روستای ساکن حاشیه هور نقش مهمی ایفا می نماید. با وجود هور دورق، پرورش گاومیش در روستاهای منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. جریان دایمی رودخانه جراحی وطغیانهای رود خانه کارون بویژه در سالهای پر آب و همچنین مکانیسم دایمی جزر ومد آب دریا (در خلیج فارس) موجب آن می شود که هور شادگان و نهر های منطقه مورد مطالعه تقریبا همیشه بعنوان منبع و ذخیره ی غنی برای زیست آبزیان و پرندکان آبزی باشد. صنایع این شهر محدود به چند هنر د ستی از قبیل عبا بافی ، جاجیم، گلیم بافیو نمد مالی که از زمان قدیم د راین شهر رواج داشته است میباشد.همچنین رمستاییان این منطقه از نی های موجود در تالاب جهت ساختن خانه ها، حصیر بافی وانواع سبد استفاده مینمایند
● عوامل تهدید کننده تالاب شادگان :
تالاب شادگان در اوایل جنگ تحمیلی بدترین نوع تخریب و دگرگونی را بر پریکر خود دید . اکنون آثار مخرب آن وجود دارد.از قبیل سنگرها و ایجاد جاده ها که باعث دگرگونی و تغییرات فاحش در سیستم آبگیری و به تبع از آن د رعوامل حیاتی تالاب شده است.تصرفهای ارضی از جمله عواملی است که این تالاب را دستخوشی نا رسایی هایی در امر تعادل اکولوژیکی نموده است.افزون برآن ایجاد طرح های عمرانی مانند سد سازی و تو سعهشبکه آبیاری وزهکشی از جمله عوامل دیگری است که حیات این اکوسیستم با ارزش بین المللی را درآستانه خطر جدی قرار داده است . ورود فزاینده فاضلاب های شهری کشاورزی، صنعتی باعث افزایش آلودگی آب تالاب گردیده است
● تالاب شادگان بزرگترین مرکز توریستی خاورمیانه می‌شود
تالاب شادگان در جنوب خوزستان به عنوان یکی از ۲۰ تالاب بین المللی ایران به علت موقعیت جغرافیایی اکوسیستم و زیستگاه دائمی و موقت و تعداد بسیار زیاد پرندگان آبزی و کنار آبزی به بزرگترین مرکز توریستی خاورمیانه تبدیل خواهد شد. به گزارش مانا سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری برای انجام این پروژه عظیم انجام طرح مطالعاتی آن را به دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر واگذار کرده و استادان این دانشگاه در حال مطالعه و کار بر روی طرح اکوسیستم تالاب هستند تا بتوانند با برنامه ریزی در آینده این محل را به مرکز توریستی تبدیل کنند. تالاب بین المللی شادگان یکی از مناظر جالب توجه و ارزشمند طبیعت ایران است، این تالاب یکی از تالابهای عضو کنوانسیون رامسر است و دارای ارزش محلی ملی و جهانی است این پهنه آبی یکی از زیستگاههای مهم و جالب توجه انواع پرندگان خشک زی ، آبزی، کنارآبزی، بومی و مهاجر بوده و از دیرباز تاکنون سازمانهای مختلف از دیدگاههای گوناگون (کشاورزی، شیلات، محیط زیست، آلودگی ، حیات وحش، گیاه شناسی) آن را مورد بررسی، مطالعه ، تحقیق و پژوهش قرار داده‌اند. تالاب شادگان به عنوان یک تالاب فصلی آب شور برای حفاظت نسل پرندگان بومی و مهاجر بسیار حایز اهمیت بوده و مکان مناسبی برای نوشیدن آب، تغذیه، پناهگاه و زیستگاه پرندگان مهاجر عبوری به شمار می‌رود و بدون آن حیات پرندگان به مخاطره می‌افتد. در استان خوزستان حدود ۱۹ تالاب با مساحت بالغ بر یک میلیون هکتار وجود دارد که هورالعظیم، منصوره کوچک، منصوره بزرگ، گرگر، بامدژ، سلامات (فصلی)، ام دوبس (فصلی)، میانگران، شیمبار، بندون (آب بندران) مزرعه، برمه شور، شیلات الجزایر ، شیلات یعقوب ، بوفل، حیال، ضحعین و سه گور از جمله ۱۸ تالاب این استان به شمار می‌رود. مساحت کل تالاب ۵۳۷ و ۷۰۰ هکتار و ارتفاع آن از سطح دریا بین صفر تا ۱۵ متر متغییر است.
تالاب متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران است و با نام پناهگاه حیات وحش شادگان در مدیریت سازمان محیط زیست است.
از ۵۳۷ هزار و ۷۰۰ هکتار تالاب مذکور ۲۹ هزار و ۶۰۰ هکتار آن بر اساس مصوبه شماره ۴۱ مورخ ۲۲/۹/۱۳۵۱ شورای عالی محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش تعیین گردیده و در زمره مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به حساب می‌آید و مابقی تالاب تنها به عنوان تالاب بین المللی ثبت شده است. باید اشاره کرد که بهترین گونه ها در میان پرندگان ایران را پرندگان متکی به تالابها تشکیل می‌دهند. تالابها به عنوان اکوسیستم های غنی و منحصر به فرد می‌توانند در برنامه‌های راهبردی اقتصادی و اجتماعی منطقه نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد.از مجموعه ۴۵۰ گونه پرنده، حدود ۱۵۱ گونه آن حدود ۳۰ درصد گونه پرندگان در این تالاب هستند، از پرندگان موجود این تالاب ، ۴۸ گونه پرنده از خانواده آب چلکیان، کاکائیان، سلیمیان، شاهینیان، حواصیلیان، لکلکیان، فلامینگوها، کلاغیان و غیره هستند. مفید بودن این تالاب بیشتر بر اهمیت آن می‌افزاید چون تالاب شادگان با برخورداری از پهنه وسیعی در دشت جنوب خوزستان و داشتن ارتباط با دریا و رودخانه‌های مجاور علاوه بر کنترل سیلابها و طغیانهای ناشی از رودخانه‌ها و ارزش زیستگاهی می‌تواند برای منطقه خوزستان مفید باشد و همچنین از نظر تنظیم هیدرولوژی منطقه، پالایش آلاینده‌ها ، پوشش گیاهی و نحوه زیست حائز اهمیت است. متأسفانه در دو دهه اخیر به این تالاب آسیبهای فراوانی وارد شده و وضعیت آنها از نظر حیاتی در لیست آم ـ آر که لیست تالابهای آسیب دیده هستند قرار داده است. علل آسیب شناسی تالاب شادگان شکار و صید غیر مجاز ، احداث جاده از وسط تالاب که باعث تصادف پرندگان با وسایط نقلیه می‌شود، همچنین احداث کارخانجات توسعه نیشکر، کنسروسازی، آلومینیوم سازی و موزاییک سازی است که باعث افزایش تردد انسانها در تالاب و موجب آلودگی فاضلابها و پساب در آن منطقه می‌شود.
مشکل عمده دیگر تالاب حراست از کل منطقه می‌باشد که می‌توان با احداث پستهای حفاظت در جهت بهسازی محیط و امنیت آن اقدام نمود.
حال که طرح مطالعاتی این تالاب به عنوان یک مرکز مهم توریستی توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری خوزستان در دست تدوین و اجرا است دولت باید بیشتر به حفاظت و حراست آن همت گمارد.

سیدمحمدعلی فقیه

منبع : آموزش نیروی انسانی شهرستان شهریار