سه برداشت مختلف از کارآفرینی

در سالهای اخیر موج جدیدی در مورد مفهوم كارآفرینی (Entrepreneurship) و توسعه آن در حال انتشار و شكل گیری است و افراد در جامعه از زوایای گوناگون برداشت های متفاوت خود را اشاعه و ابراز می دارند از آنجا كه مطرح شدن صحیح مباحث نظری و كاربردهای آن در جامعه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، این مقاله سعی در روشن شدن مفاهیم صحیح كارآفرینی دارد.
● رویكرد اول: كارآفرینی مترادف اشتغال (Employment)
اساسا مفهوم كارآفرینی در ادبیات عامه و حتی نظری ایران جایگاه خاصی ندارد، بدان معنا كه چنانچه كارآفرینی را شغل تصور كنیم و فردی را بیابیم كه به دنبال رویاهای آینده خود باشد و از او بپرسیم قصد داری چه شغلی را در آینده برای خود تعیین كنی، پاسخ هایی غیر از شغل كارآفرینی، از قبیل معلم ، مهندس ، شغل آزاد ، كاسب ، دكتر ، هنرپیشه ، ورزشكار ، فوتبالیست را می شنویم.
به تعبیر دیگر در سبد آرزوهای شغلی ما كارآفرینی جایگاهی ندارد. به همین دلیل است كه حتی در قصه های ما از آرزویی بنام كارآفرین شدن خبری نیست.
بنابراین وقتی در جامعه از مردم سئوال می كنیم كارآفرین یعنی چه؟ بهترین و نزدیك ترین حدس آنها مسئله آفرینش كار ، ایجاد كار و اشتغال مطرح می شود، طبیعی است این برداشت بدون آشنایی و مطالعه و ریشه یابی لغوی انجام می گیرد و حتی افراد از خود سئوال نمی كنند ریشه این لغت در فارسی، در ادبیات اقتصادی و یا ادبیات نظری چه جایگاهی دارد و از كجا آمده است. شاهد مدعا كه از میان سخنرانی ها در سمینارها و مناسبت های مختلف چنین مستفاد می گردد كه كارآفرینی یعنی ایجاد اشتغال یا حتی از سخنان شخصیتهای مختلف در همایش كارآفرینی كشورهای مسلمان و حتی كارآفرینی و ورزش چنین برداشت می شود.
در نتیجه اولین برداشت ناصحیح از مفهوم كارآفرینی مترادف دانستن آن با اشتغال است.
● رویكرد دوم - كارآفرینی و كسب و كار Business
همانگونه كه مطلع هستید چندی پیش همایش كارآفرینان مسلمان در ایران تشكیل گردید. به عنوان سمینار و محتوایی كه ملاحظه می نمائیم، مشاهده می گردد نام سمینار «همایش كارآفرینی در كشورهای اسلامی» (Islamic Business Fourm) است.
اما چرا این سمینار را همایش كارآفرینان مسلمان نامیده اند، خود جای تأمل دارد. آیا این عنوان كاملا نامربوط است؟ پاسخ منفی است در واقع در رویكرد دیگری برداشت جامعه از كارآفرینی مترادف كسب و كار و بازرگانی است. به همین دلیل هم اكثر دعوت شدگان از تجار هستند و سخنرانان مباحثی در خصوص توسعه و كسب و كارهای فی مابین و تجارت و نقش دولت را در دستور كار قرار داده اند برای تحلیل بیشتر باز هم مراجعه شود به برنامه های همایش.
● رویكرد سوم كارآفرینی یعنی كسب و كارهای نوآورانه (Innovation)
اساسا با مرور بر ادبیات كارآفرینی این واژه اولین بار توسط فرانسویان واقتصاددانان قرن ۱۸ به ویژه فردی بنام «ریچارد كانتیلون» مطرح شد. در آن زمان خرید و فروش معمولی توسط افراد را علی الخصوص هنگامی كه خریدی به قیمت مناسب انجام می گرفت را كارآفرینی می نامیدند همچنین در گذشته كارفرمایان نظامی مشغول فعالیت را كارآفرین خطاب می كردند.
اما از نظر لغوی كلمه Entrepreneur (كارآفرین) در زبان انگلیسی به معنای زیر بار رفتن و متعهد شدن است (معادل To under take) انسانها از دوران غارنشینی تاكنون بدنبال پاسخ یك سئوال اساسی بوده اند و آن اینكه عامل تغییر change agent چیست؟ در جستجو برای یافتن پاسخ دلایل موفقیت یك فرد از فرد دیگر را در كاركردها و وظایف، ویژگی های شخصیتی و یا زمینه های ظهور و بروز فرد موفق و ناموفق مورد بررسی قرار گرفته اند و در واقع اقتصاددانان، روانشناسان و جامعه شناسان از نقطه نظر مكاتب متفاوت به كنكاش این موضوع پرداخته اند و اتفاقا تا بحال نیز تعریف واحدی كه مورد وفاق همگان باشد مشاهده نگردیده است.
نگارنده این سطور تعریفی را بعنوان یك تعریف جامع ارائه می نماید كه بنظر می رسد بسیار مورد اتفاق نظر باشد كارآفرین فردی است كه دارای ایده ها و افكار جدید است و از طریق فرآیند ایجاد كسب و كار (ایجاد یك شركت مجازی، كسب و كار در منزل، كسب و كار كوچك به بزرگ دولتی یا خصوصی...) كه توام با مخاطره مالی و اجتماعی (ریسك مالی و آبروئی) است محصول و خدمت جدید در بازار معرفی و ارائه می نماید.
▪ ملاحظه می گردد كه كارآفرین دارای سه وجه غالب است:
۱) خلاقیت و قدرت تشخیص فرصت
۲) توانایی ایجاد كسب و كار
۳) ارائه محصول و خدمت جدید.
سئوال این است كه طبق چنین تعریفی آیا كارآفرین مدیر است یا مخترع؟ سرمایه گذار یا هیچ كدام؟ و یا از هر كدام از سه شغل فوق ویژگی هایی را دارا می باشد؟
بنظر می رسد كارآفرین هم مدیر است، هم مخترع و هم سرمایه گذار.
به تعبیر دیگر اگر در جامعه ما در شرایط فعلی كسی كارخانه داشته باشد به او چه اطلاق می نمائیم كارخانه دار، سرمایه دار، تولید ی دار و غیره؟
معلوم می شود كه اگر فردی در جامعه مبادرت به ایجاد و كسب وكار كند واژه ای در شان او نداریم. در واقع كارآفرینی دو وجه دارد، یك وجه فردی كه كسب و كار جدیدی در جامعه معرفی می نماید و پیشگام توسعه و اصطلاحا لكوموتیوران توسعه است و وجه دیگر اینكه اصولا هر فردی كه جویای كسب و كار مستقل و جویای استخدام شدن نیست و برای خود كسب و كاری راه اندازی می نماید، چه خدماتی، چه تولیدی چه بازرگانی (تجاری)، چه هنری (فرهنگی) و غیره، اما كسب و كاری ایجاد می نماید كه منجر به ایجاد كسب و كار تولید ثروت و خلق ارزش می شود، او را كارآفرین می نامیم. بنابراین كارآفرینان از این جهت موتور توسعه نامیده می شوند كه خود آغازگر كسب و كارها هستند و با نوآوری خود فرصتهای جدید در بازار و تكنولوژیهای جدیدی همراه خود می آورند و به جامعه معرفی می نمایند و آن طرف دیگر كسب و كارهای كوچك و متوسط كه بیشتر از یك نفر را بكارگیری می نمایند چه این كسب و كار در منزل باشد چه بصورت ایجاد شركت مجازی یا به شكل ایجاد شركت كوچك و متوسط، كارآفرین نامیده می شود.
پس دستاورد مهم كارآفرینی در جامعه برای سیاست گذاران ایجاد اشتغال و ایجاد ثروت Wealth (رفاه) است بدین معنا كه چنانچه در جامعه در جستجوی حل مشكل اشتغال و ایجاد رفاه و عدالت اجتماعی باشیم بایستی دولتها در زمینه های گوناگون ساز و كارهایی فراهم نمایند كه مردم تشویق به ایجاد كسب و كارها و شركت ها را داشته باشند آنهم در تمامی حوزه ها، بدین معنا كه امروزه جامعه ای را كارآفرین می نامند كه هر ساله بیش از پیش قدرت ایجاد كسب و كارهای گوناگون یا بهبود، رشد و نوگرایی در وضع فعلی را از خود نشان دهد.
جان كلام اینكه كارآفرینی فرایندی است كه از رئیس جمهور یك جامعه گرفته تا سیاست گذاران و قانون گذاران، مجریان، بنگاه ها، دانشگاهها، آموزش و پرورش و قانونها را در بر می گیرد. استراتژی های بسط و توسعه كارآفرینی فراگیر بوده و منحصر به بخش خصوصی نیستند بلكه متعلق به كل جامعه تلقی می شوند

منبع : روزنامه تفاهم