ضرب الاجل هسته ای و قدرتمندی ایران

برای هفته ها، تاریخ ۲۲ آگوست ۳۱مرداد در تقویم ها علامت گذاری شده بود، روز پاسخ رسمی ایران به مشوق های پیشنهادی قدرت های جهانی در قبال توقف برنامه هسته ای اش. با توجه به موضوعات دیگری كه در منطقه به وقوع پیوسته است از جمله تاثیر فیزیولوژیكی موفقیت حزب الله در برابر نیروهای اسرائیلی می توان در مورد مواضع ایران گمانه زنی كرد. هر چند برخی تندروها در جبهه آمریكا و اسرائیل احتمال اقدام نظامی دیگری را دور از ذهن نمی دانند، اما در ایران بازیگرانی بر سر كار هستند كه برخلاف منافع و بقای خود عمل نمی كنند. در واقع عملكردها از طریق محدودیت های واقعی و آزمایش شده كنترل می شود.
ساعات پیش از ارائه پاسخ ایران، خبر توقیف دكل نفتی فعال در آب های ایران منتشر شد. این اقدام پیام شفافی برای ایالات متحده بود كه در صورت تلاش برای تحریم جمهوری اسلامی، تهران برای پیچیده تر كردن شرایط آمادگی دارد. جمهوری اسلامی این اقدام را اختلاف نظری حقوقی میان شركت ملی نفت و شركت GSP رومانیایی اعلام كرده است كه ارتباطی با مسائل دیگر ندارد. پس از آن ایران پاسخ خود را با وجود محرمانه ماندن جزئیات ارائه كرد و همان گونه كه انتظار می رفت، تهران با درخواست توقف عملیات غنی سازی موافقت نكرد و به جای آن پاسخی ارائه كرد كه اختلاف نظر سیاسی میان اعضای شورای امنیت را افزایش می دهد. پیچیدگی پاسخ ایران به بررسی مبسوط اعضای دائم شورای امنیت آمریكا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان نیاز دارد و این روند اقدام موثر علیه ایران نظیر تحریم این كشور را با تاخیر مواجه می كند. در این مرحله، به نظر می رسد كه قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل و دیپلماسی به محدوده ناكارآمدی آن نزدیك شود. تحولات چند روز آینده بدون تردید توجه خاص جوامع بین المللی را جلب خواهد كرد، اما واقعیت این است كه ایرانیان تصور می كنند لحظه آنها در تاریخ فرا رسیده است. ایرانی ها در جهت حفاظت از منافع و گسترش نفوذ خود و تحقق هدف ایجاد هژمونی ایران در خاورمیانه و جهان اسلام و به طور كلی جهان گام برمی دارند و برای ایالات متحده همانند دیگر متحدان غربی، گزینه های كارآمد محدودی برای مقابله با این روند پیش رو است.
●عقب نشینی دیپلماتیك
برای درك كامل این روند، بررسی تحولات اخیر موضوع هسته ای و جنگ ۳۴ روزه حزب الله اسرائیل، اهمیت دارد. در تاریخ اول ژوئن ۱۱ خرداد، گروه ۱۵ با بسته پیشنهادی با هدف متوقف ساختن فعالیت های هسته ای ایران موافقت كرد. سپس خاویر سولانا رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا بسته مشوق ها را به تهران آورد و ایالات متحده از تهران درخواست كرد به سرعت به این مجموعه پاسخ دهد. البته هیچ ضرب الاجل قاطعی تعیین نشد و ایالات متحده و متحدان اروپایی اش انتظار داشتند كه تهران ظرف مدت چند هفته به بسته مشوق ها پاسخ دهد. با وجود محرمانه ماندن جزئیات مجموعه مشوق ها تا ۱۳ جولای ۲۲ تیر مقام ها از پیشنهاد سرمایه گذاری گسترده تر در رآكتورهای آب سبك ایران، پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، حذف ممنوعیت های فروش قطعات هواپیما و تجهیزات ارتباطاتی به ایران در مقابل توقف غنی سازی خبر دادند. همچنین این مجموعه لیستی از تحریم ها در صورت مخالفت تهران با توقف غنی سازی را دربرداشت. تدوین این مجموعه نشان داد كه ۱۵ بیش از هر زمان دیگر در مورد ایران اختلاف نظر دارد و روسیه و چین حتی با ادامه عملیات غنی سازی در مورد اعمال تحریم علیه ایران اكراه دارند. در واقع، روسیه و چین به سهم خود می توانند گزینه تحریم ها را وتو كنند، اما راه تلاش دیگر اعضا برای اعمال تحریم ها را سد نخواهند كرد این در حالی است كه ایران با تاكید بر لزوم بررسی دقیق مجموعه مشوق ها در مقابل فشارها برای پاسخگویی سریع مخالفت كرد و در تاریخ ۲۹ ژوئن ۸ تیر وزیران خارجه گروه هشت كشور صنعتی جهان اعلام كردند كه توقع دارند تهران تا تاریخ ۵ جولای ۱۴ تیر به بسته مشوق ها پاسخ دهد.
در این زمان، ایرانی ها اعلام كردند كه زودتر از اواسط آگوست اواخر مرداد به بسته مشوق ها پاسخ نمی دهند و سرانجام در تاریخ ۲۱ جولای ۳۰ تیر، بیست و دومین روز آگوست ۳۱ مرداد موعد مقرر پاسخگویی ایران اعلام شد. در تمامی این مراحل ایران اعلام كرد كه به هیچ وجه عملیات غنی سازی را متوقف نمی كند و در اواسط جنگ اسرائیل و حزب الله، شورای امنیت با تصویب قطعنامه ۱۶۹۶ تاریخ ۳۱ آگوست ۹ شهریور را برای پاسخگویی ایران و توقف عملیات غنی سازی تعیین كرد. البته پس از تصویب قطعنامه هیچ گونه تغییر محسوسی در موضع ایران پدید نیامد و منوچهر متكی، وزیر امور خارجه در تاریخ ۱۶ آگوست ۲۵ مرداد اعلام كرد تهران با تاكید بر حق غنی سازی برای مذاكره درخصوص تعلیق غنی سازی آمادگی دارد. اظهارات متكی در حالی عنوان شد كه كشورهای غربی پس از ایجاد واقعیت های جدید در خاورمیانه در حال تجدیدنظر در روابط با كشورهای اسلامی بودند.
●پارادایم منطقه ای جدید
نتیجه جنگ اسرائیل لبنان، فرصت تقویت نفوذ منطقه ای ایران را فراهم كرد و از سوی دیگر این واقعیت را خاطرنشان ساخت كه تلاش برای اقدام نظامی علیه برنامه های هسته ای ایران، بسیار پرهزینه خواهد بود. سوءمدیریت اسرائیل در جنگ با نیروهای حزب الله، بار دیگر توانایی ایرانیان را به تصویر كشید. ایرانیان بارها اعلام كرده اند كه اسرائیل تنها قدرت منطقه ای نیست و قدرت آن رو به كاهش است. علاوه بر این جنگ لبنان اسرائیل، كشورهای عرب منطقه را به دو جبهه حامی اسرائیل و ضداسرائیل طبقه بندی كرد و در همین حال به ایران امكان داد از طریق حمایت از حزب الله ایران هیچ گاه حمایت نظامی را نپذیرفته و تاكید می كند كه فقط حمایت معنوی از حزب الله می كند. نام خود را به عنوان رهبر گروه های مسلمان در مبارزه با اسرائیل به ثبت برساند، با توجه به تاثیر فیزیولوژیكی موفقیت حزب الله در منطقه، جای شگفتی وجود ندارد كه ایران به اعتماد به نفس جدید و گسترده ای دست یافته است. از نظر تهران، اكنون بستر مناسب برای بهره برداری از توانایی ها و تبدیل شدن به یك هژمون منطقه ای و بازیگر جهانی فراهم شده است و برای درك آن باید تحولات چند روز اخیر به دقت مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال، طی هفته اخیر، دور جدید رزمایش نظامی ایران دومین رزمایش در تابستان جاری دكترین دفاعی جدید ایران را به نمایش گذاشت. اولین مرحله مانور نظامی با رمز «ضربت ذوالفقار» در سیستان و بلوچستان آغاز شد و طی پنج هفته در ۱۵ استان كشور ادامه خواهد یافت. در طی این رزمایش ایرانی ها ۱۰ موشك زمین به زمین معروف به صاعقه با برد ۵۰ تا ۱۵۰ مایل را آزمایش كردند. همچنین تیم جدید دریایی و هوایی ایران آزمایش شد و محمدحسن دادرس فرمانده نیروهای زمینی اعلام كرد هیچ یك از نیروهای هوایی منطقه از توانایی مقابله با ارتش برخوردار نیستند. این در حالی است كه اقداماتی نظیر توقیف دكل نفتی رومانی بدون آسیب مستقیم به منافع ایران در بازارهای نفت تاثیرگذار است.
●فرشته عراق
زمانی كه جنگ اسرائیل حزب الله آغاز شد لحن تعاملات ایران آمریكا در عراق جدی تر شد برای مثال علی لاریجانی در تاریخ هفت آگوست ۱۶مرداد زلمای خلیل زاد سفیر آمریكا در بغداد را به ملاقات با گروه های تروریستی متهم كرد. در مقابل خلیل زاد نیز ایران را به دخالت در امور عراق متهم كرد. اما در تاریخ ۱۴ آگوست ۲۳ مرداد ویلیام كالدول سخنگوی نظامیان آمریكایی در عراق اعلام كرد: هیچ مدركی دال بر فعالیت نیروهای ایرانی در عراق در دست نیست. در واقع به نظر می رسد نگرانی آمریكا این است كه ایران درصورت به حاشیه رانده شدن از نظامیان شیعه در عراق علیه ایالات متحده استفاده كند. اما در مقابل دلایلی نیز وجود دارد كه ایران تمایل ندارد جریان ها را به سوی آشوب های مدیریت شده سوق دهد. برای مثال ایجاد جنگ داخلی در عراق با توجه به احتمال گسترش آن به مناطق مرزی ایران به نفع تهران نیست. در واقع سرمایه گذاری های سیاسی و اقتصادی ایران در عراق نشان می دهد كه تهران نمی خواهد اوضاع عراق از كنترل خارج شود. علاوه بر این ایرانی ها می دانند كه نفوذ كنونی آنها در عراق گسترده تر نخواهد شد و هدف آنها تثبیت آن چیزی است كه تاكنون به دست آورده اند. به طور كلی ایرانیان چند هفته اخیر را برای آماده سازی پیشنهاد متقابل خود و فضای بین المللی برای ارائه شرایط صرف كرده اند. هدف آنها اتخاذ موضعی است كه نه تنها روسیه و چین بلكه كشورهای اروپایی را نیز متقاعد كنند تحریم های پیشنهادی آمریكا كارآمد نیست. در همین حال ایرانیان به جهان اطمینان می دهند كه در صورت اعمال فشار ابزار مقابله با آن را در اختیار دارند. این در حالی است كه ایالات متحده اهرم سیاسی قابل اتكایی در قبال ایران در اختیار ندارد و روند دیپلماتیك نتیجه مورد نظر واشینگتن را به دنبال نخواهد داشت. بنابراین بهترین گزینه دولت بوش این است كه حتی درصورت پیروزی ایران در نبرد دیپلماتیك جاری، موفقیت در نبرد بر سر غنی سازی اورانیوم به ایران واگذار نشود. بنابراین به نظر می رسد كه ایالات متحده روند جدیدی برای مذاكره درخصوص به تعویق انداختن روند اعمال تحریم های فوری را آغاز كند. علاوه بر این در محموله پیشنهادی ۱۵ به اعمال تحریم های جدی و گسترده علیه ایران اشاره نشده است و ایران به خوبی این واقعیت را درك می كند. در واقع تا زمانی كه گزینه نظامی روی میز شورای امنیت قرار نداشته باشد ایران از نبرد جاری آسیب نمی بیند. البته این به معنای حركت تهران در جهت تولید سلاح هسته ای نیست بلكه به معنای قدرتمندتر شدن ایران در منطقه ای است كه از هر جهت منافع بنیادین و تصورات آن را تامین می كند.

ترجمه: آزاده افتخاری
منبع www. Stratfor.com

منبع : روزنامه شرق