بانکداری

▪ ۱۸۲۱ استاندارد طلا در انگلستان ایجاد شد
▪ ۱۹۲۹ بحران وال استریت
▪ ۱۹۳۳ قانون گلاس – استیگال
▪ ۱۹۴۴ موافقت صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی با پیش‌بینی‌های برتون وودز
▪ ۱۹۶۳ برقراری تعادل میان بهره و مالیات‌ها در آمریکا مانعی در برابر بازار خارجی دلار بود.
▪ ۱۹۷۱ دلار آمریکا از استاندارد طلا خارج شد
▪ ۱۹۷۲ صندوق‌های سرمایه‌گذرای آتی در شیکاگو شروع به کار کردند.
▪ ۱۹۷۳ بحران نفت: اوپک بهای نفت را چهار برابر کرد.
▪ ۱۹۷۹ حذف کنترل‌های ارزی انگلستان
▪ ۱۹۸۱ شروع به کار یورو دلار در شیکاگو
▪ ۱۹۸۲ بحران بدهی جهان سوم، ورشکستگی مکزیک و برزیل
▪ ۱۹۸۶ بحران بزرگ لندن
▪ ۱۹۹۴ شوک نرخ بهره دلار
▪ ۱۹۹۸ بحران روسیه فروپاشی مدیریت سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت
▪ ۱۹۹۹ لغو قانون گلاس – استیگال در ایالات متحده آمریکا
▪ ۱۹۹۹ ایجاد پول واحد اروپایی: یورو
▪ ۲۰۰۰ ادغام جی پی مورگان و چیس، ادغام سیتی کورپ و سالمون اسمیت بارنی
مفهوم بانك از قرون وسطی تاكنون تغییر نكرده است. بانك سپرده‌های مشتریان را جمع می‌كند، برای استفاده از آن پول، بهره كمی می‌پردازد و آن را به صورت اعتبار و با بهره بالاتر به شكل وام پرداخت می‌كند. هم‌چنین یك بانك با بانك‌های دیگر وارد معامله می‌شود، اقدام به انتقال پول می‌نماید و با بانك مركزی كه قوانین استفاده از پول را تدوین می‌كند در ارتباط است. بر عكس، ساختار سازمانی بانك‌ها دچار تغییرات زیادی شده است. بزرگ‌ترین بانك‌ها در سراسر جهان هزاران كارمند دارند، با هر نوع مشتری از كوچك‌ترین سپرده‌گزاران گرفته تا شركت‌های چندملیتی و وزارت‌خانه‌های دولتی سر و كار دارند. جدا از پول نقد، آن‌ها با اوراق بهادار (تعهدی برای پرداخت پول نقد بر اساس عملكرد یك شاخص مانند نرخ بهره ارزی، اوراق بهادار و كالا) سر و كار دارند. تقریبا می‌توان همه كار آن‌ها را به صورت الكترونیكی انجام داد.
● شركت‌ها
در ۱۵ سال گذشته، ادغام‌های گسترده‌ای در صنعت بانكداری صورت گرفته است. هم‌اكنون در ایالات متحده آمریكا ۸۳۰۰ بانك وجود دارد درحالی كه این رقم در سال ۱۹۹۱ حدود ۱۲۰۰۰ بانك بود. زمانی حداقل ۱۵ بانك مركزی در ایالات متحده فعال بودند كه هم‌اكنون این تعداد به ۳ بانك یعنی سیتی‌گروپ ، جی‌پی‌ مورگان چیس و بانك آمریكا كاهش یافته كه سرمایه اولیه آن‌ها بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار بود.
در اروپا نیز روند مشابهی وجود داشته و اكثر كشورهای این قاره بیش از دو بانك اصلی ندارند. ادغام‌های فراملی به غیر از كشورهای اسكاندیناوی كه موانع زبانی و فرهنگی آن‌ها كم است، دیگر رواج ندارد؛ البته این امر مانع از گسترش شدید فعالیت‌های بانكداری بین‌المللی بانك‌ها در دیگر كشورها نشده است. مثلاً سیتی‌گروپ در ۴۶ كشور شعبه دارد.
بانكداری بین‌المللی و بازارهای مالی در دهه ۱۹۶۰ رشد سریع خود را آغاز كردند. ارزهای خارجی به كمك تلفن و تلكس در فراسوی مرزها مبادله می‌شدند. بازار سپرده‌های دلار در خارج از آمریكا رشد كرد. شعب خارجی شركت‌های آمریكایی برای فرار از مالیات (اعمال شده در سال ۱۹۶۳) با صدور اوراقی كه اصطلاحاً اوراق قرضه اروپایی نامیده می‌شدند، اقدام به استقراض دلار از خارج می‌كردند.
بانك‌های بین‌المللی، سپرده‌های خارجی نیز داشتند كه بین ۳ تا ۶ ماه اعتبار داشتند. از این سپرده‌ها برای اعطای وام‌های میان‌مدت به شركت‌های بین‌المللی و ملی استفاده می‌شد. بانك‌ها به اتفاق یكدیگر سندیكاهایی تشكیل دادند كه ده‌ها میلیون دلار به این استقراض‌كنندگان بین‌المللی وام می‌دانند. در اواسط دهه ۱۹۷۰ و پس از آن‌كه به دلیل بحران نفت، بهای این ماده چهار برابر شد، كشورهای تازه ثروتمند شده تولیدكننده نفت، اقدام به سپرده‌گذاری ثروت خود در بانك‌های غربی كردند كه آن‌ها نیز این پول‌ها را در اختیار كشور‌های در حال توسعه كه تشنه پول بودند، قرار می‌دادند. نرخ تورم در كشورهای غربی افزایش یافت و در سال ۱۹۸۱ نرخ بهره به ۲۰ درصد رسید. بسیاری از كشورهای در حال توسعه نمی‌توانستند از عهده چنین بهره‌ای برآیند و مجبور بودند اصل پول را بازگردانند. یك دهه (۱۹۹۲-۱۹۸۲) طول كشید تا روشی برای بازپرداخت این بدهی‌ها تعیین شود. در برخی مواقع از روش اوراق قرضه استفاده می‌شد (این اوراق، اوراق قرضه برادی نامیده می‌شدند كه برگرفته از نام نیكولاس برادی وزیر دارایی و خزانه‌داری ایالات متحده آمریكا در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود).
● مدیریت ریسك
با چنین نرخ بهره بالایی و حركت‌های قوی در زمینه نرخ مبادله ارزی، بانك‌ها و مؤسسات مالی مجبور شدند تا یاد بگیرند كه در بازارهای مالی ناپایدارتر زندگی كنند. متخصصان امور مالی، خدمات جدیدی ایجاد كردند كه خریداران را در برابر این نرخ‌های ناپایدار مصون نگه می‌داشتند. روش‌هایی وجود داشتند كه به قرض‌دهندگان اجازه می‌دادند نحوه بازپرداخت بدهی‌ها را تغییر دهند __ مثلاً از نرخ بهره ثابت به نرخ بهره كوتاه مدت شناور __ یا حتی تغییر ارزش ارزی بدهی. نرخ بهره، نرخ ارز و اوراق قرضه آینده مواردی بودند كه در بانك‌ها و بازارهای بورس انگلیس و آمریكا به كار می‌رفتند. شاخص‌های سهام آینده نیز مبادله می‌شدند. در سال ۱۹۸۸، نخستین مبادله الكترونیكی اوراق بهادار در سوییس و پس از آن در آلمان انجام شد. دیگر بازارهای بورس قدیمی معتقد بودند كه خرید و فروش سهام در صحن بازارهای بورس كارآمدتر است. هم‌اكنون پس از ۱۰ سال ثابت شده كه آن‌ها اشتباه می‌كرده‌اند.
رایانه‌های پرقدرت و ارتباطات سریع‌تر بدان معناست كه قرض‌دهندگان، وام‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و كسانی كه در جست‌وجوی پول هستند، حتی بیش‌تر از قبل __ ولو در تئوری __ خدماتی را دریافت می‌دارند. در عمل، از همه این خدمات استفاده نمی‌شود و درك ضعیفی از برخی از آن‌ها وجود دارد. بازارها به‌طور فزاینده‌ای به یكدیگر پیوند خورده‌اند و هر موضوعی كه در یك بازار رخ می‌دهد، بلافاصله به بازارهای دیگر منتقل می‌شود. خریداران و فروشندگان سهام از یكدیگر مجزا شده‌اند اما آن‌ها نسبت به سود و زیان آن‌چه كه خود ایجاد كرده‌اند، حسی مشترك دارند. در دوران ركود مانند اصلاح بنیادین بورس آمریكا در سال ۱۹۸۷، ناگهان شوكی تمامی بازارهای مالی جهان را دربرگرفت.
در سال ۱۹۹۸ و زمانی كه روسیه از عهده تعهدات خود در قبال اوراق بهادار دایمی خویش برنیامد، شوك شدیدتری ایجاد شد؛ البته حتی سنگین‌ترین اوراق بهادار دولتی نیز به دلیل مشاركت خریداران و فروشندگان پرداخت شدند. با این وجود صندوق مدیریت بلندمدت سرمایه از هم پاشید. مع‌هذا، ۱۴ بانك تصمیم گرفتند این صندوق را پیش از ورشكستگی كامل احیا كنند. این درس بزرگی برای قانون‌گذاران امور مالی بود و آن‌ها آموختند كه در آغاز قرن جدید بازارهای مالی به شدت به یكدیگر وابسته هستند، نسبت به اطلاعات منتشر شده حساس می‌باشند و برای دفاع از آن‌چه كه خود بنا نهاده‌اند، دست به هر كاری می‌زنند. مداخلات انجام شده توسط دولت‌ها یا بانك‌های مركزی هرگز نمی‌تواند این‌قدر قوی باشد.
درحالی كه قانون‌گذاران نگران اثرات سیستمی هستند، بانكداران خلاق به توسعه و تجارت خدمات مالی برای مقابله با این وضعیت ادامه می‌دهند تا خطرات موجود را رفع كنند. به كمك اوراق بهاداری كه توسط اموال و دارایی‌های منقول تضمین شده‌اند، بانك‌ها توانستند خدماتی مانند كارت‌های اعتباری، وام خودرو، وام مسكن و غیره را به صورت اوراق قرضه ارائه نمایند و از طریق سرمایه‌گذاری‌های عمومی، خطر عدم پرداخت آن‌ها را كاهش دهند.طی سه دهه گذشته، صنعت بانكداری بیش‌تر محرك این خطرات بوده تا سركوب‌كننده آن‌ها. این خطر به شركت‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دوجانبه و سرمایه‌گذاران خارجی منتقل شده است. به طرق مختلفی، این امر روشی سالم برای توسعه است و به یك صنعت بانكداری قوی‌تر انجامیده است.
این امر باعث برداشته شدن مرز میان بانك‌های معمولی، بانك‌های سرمایه‌گذار، شركت‌های بیمه، ادارات خزانه‌داری شركت‌ها و حتی مدیریت دارایی‌ها و اموال سازمان‌ها شده است. همگان نگران تهاتر میان ریسك مالی و بازگشت سرمایه از یك‌سو و دستیابی آسان به اطلاعات مالی از سوی دیگر هستند. قانون‌گذاران نیز برای رفع مشكلات موجود در قوانینی كه باعث می‌شوند یك مؤسسه مالی نسبت به دیگر انواع موسسات مالی برتری یابد، سردرگم شده‌اند. تفاوت میان بانك‌های معمولی و بانك‌های سرمایه‌گذار، آن‌قدر مبهم شده كه در سال ۱۹۹۹ دولت ایالات متحده قانون گلاس __ استگال سال ۱۹۳۳ را لغو كرد. این قانون از معامله اوراق قرضه توسط بانك‌ها و سپرده‌گذاری توسط بانك‌های سرمایه‌گذار ممانعت می‌كرد. در سال ۲۰۰۱ مرجع خدمات مالی انگلستان به عنوان قانون‌گذار ارشد این حوزه، شروع به تدوین قوانین جدیدی برای بانك‌ها و شركت‌های بیمه نمود.
مع‌هذا، درحالی كه یكپارچگی بازارهای مالی و مؤسسات فعال در آن‌ها هم‌چنان ادامه دارد، بازارهای مالی اروپا هنوز هم علی‌رغم به‌كارگیری یورو از سال ۱۹۹۹، مجزا و منفك هستند. به‌كارگیری اسكناس‌ها و سكه‌های یورو از ژانویه‌سال ۲۰۰۲، یك اتحاد تاریخی‌ست؛ اما ۱۲ منطقه تحت پوشش یورو و منافع متفاوت در هر یك از این بازارها، تاكنون مانع از رواج خوش‌بینانه آن در منطقه‌ای شده كه بالاترین تقاضا را در این زمینه دارد. می‌توان به كمك این موضوع توضیح داد كه چرا عملكرد یورو به عنوان یك واحد پولی مشترك در سه سال به‌كارگیری آن مثبت نبوده است.
● بازارها
رقابت میان بازارهای مالی بیش از هر چیز به عملكرد اقتصاد بومی بستگی دارد. نیویورك، لندن و توكیو مراكز برتر مالی در دهه ۱۹۸۰ بودند و علی‌رغم كاهش رونق اقتصادی ژاپن و استفاده از یورو به عنوان واحد پول مشترك اروپا، این وضعیت را حفظ كرده‌اند.
هم‌اكنون این مراكز با مؤسسات سرمایه‌گذاری مختلف و پیشرفته‌ای همچون بانك‌ها، شركت‌های بیمه، صندوق‌های دوجانبه و مسائلی همچون شفافیت بازارهای مالی و تعدیل قوانین مالی مواجه شده‌اند. همچنین آن‌ها به حجم مهارت‌های موجود از دلالان گرفته تا وكلا و چاپگرها گرفته تا نرم‌افزارهای رایانه‌ای وابسته هستند. بر این مبنا، فرانكفورت، هنگ‌كنگ، پاریس، سنگاپور و توكیو با نیویورك و لندن فاصله زیادی دارند. بازار اصلی معامله ارز‌های خارجی و مشتقات آن‌ها، لندن است. داد و ستد اوراق قرضه و سپرده‌های كوتاه‌مدت به یورو نیز عمدتاً در لندن صورت می‌گیرد هر چند كه فعال‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهان __ به‌ویژه اوراق قرضه دولت آلمان __ به صورت الكترونیكی در Eurex و بازار بورس فرانكفورت با هم در ارتباط هستند.
● بازارهای بورس و سیستم‌های پرداخت
در تئوری، تمامی بازارهای بورس و دیگر بازارهای مالی جهانی می‌توانند به صورت الكترونیكی به یكدیگر متصل شده و هر فردی می‌تواند هر آن‌چه را كه می‌خواهند تنها از طریق صفحه نمایش رایانه، معامله كند. بازارهای بورس یا در حال ادغام شدن هستند یا به صورت الكترونیكی با یكدیگر مرتبط شده‌اند؛ البته موانعی مانند قوانین مالیاتی، قوانین ورشكستگی سازمان‌ها و روش‌های به‌كارگرفته شده در بازار همیشه وجود دارند.
اگرچه به راحتی می‌توان در خارج از مرزها معامله كرد اما شفافیت این نوع معاملات چالشی دشوارتر است. رقابت میان بازارهای بورس و كسانی كه آن‌ها را اداره می‌كنند، مانع مهمی بر سر یكپارچگی آن‌هاست. بازارهای بورس آلمان و لندن نتوانستند تا سال ۲۰۰۰ دست به ادغام پیشنهادی خود بزنند؛ البته Eurex كه ادغام موفق بازارهای بورس بلژیك، هلند و فرانسه است، پس از ادغام بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری لندن به نام لایف قرار دارد. در عین حال، بازار بورس آلمان به صورت عمودی با شركت كلیراستریم كه یك سپرده‌گذار بین‌المللی اوراق بهادار در لوگزامبورگ است، ادغام شده است. از سال ۲۰۰۲، سیستم جدید شفافیت معاملات خارجی به‌كارگرفته خواهد شد. بر اساس این سیستم قرار است بانك CLS در تمام طول روز داد و ستد ارزهای خارجی را انجام داده و نحوه پرداخت این داد و ستدها كه چندین دهه به روشی فعلی انجام می‌شده را در عرض یك روز انجام دهد. انتظار می‌رود كه بانك CLS بر نحوه مدیریت جریان نقدی روزانه ۷ ارز خارجی توسط بانك‌ها اثر بگذارد.
● فن‌آوری
به طرق مختلفی، داستان امور نوین مالی همانند داستان قدرت روزافزون رایانه است. فن‌آوری‌های پیشرفته اطلاعاتی در زمینه امور مالی و پیشرفت خدمات مالی، توانایی پردازش اطلاعات قدیمی و محاسبه نتایج احتمالی بازارها را افزایش داده است؛ البته هزینه و پیچیدگی این خدمات نیز افزایش یافته است و این هزینه‌ها بر دوش مشتریان هستند یعنی شركت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و افراد خصوصی، برای مشتریان اجتناب از این هزینه‌ها بسیار مشكل است هر چند كه پیشرفت‌های به دست آمده شرایط را برای انتخاب خدمات مالی بهتر كرده است.
همه شركت‌ها می‌توانند به نوعی از پس مدیریت پیچیده نقدی خود برآیند. تمامی مؤسسات سرمایه‌گذار می‌توانند منابع سرمایه‌گذاری خود را از خارج تأمین كنند همانند پاسخ‌های روزمره به درخواست‌های مالیاتی، وضعیت سهامشان و دیگر اقداماتی كه نیازمند هوشیاری بیش‌تری هستند.
علی‌رغم این پیچیدگی‌ها، هنوز هم بانك‌ها در برابر ارائه مزایایی كه می‌توانند در اختیار مشتریانشان قرار دهند، مقاومت می‌كنند به خصوص در قبال انتقال پول از یك حساب به حسابی دیگر. در دسامبر سال ۲۰۰۱، كمیسیون اروپا پنج بانك آلمانی را به دلیل دریافت هزینه‌ای بیش از حد مقرر از مشتریان در قبال پرداخت‌های خارجی به یورو، جریمه كرد. به‌طور كلی، بانك‌های اروپایی در كاهش هزینه و زمان انتقال پول كند عمل می‌كنند. به لحاظ فنی، این هزینه قابل چشم‌پوشی‌ست ولی انتقال پول آنی و لحظه‌ای‌ست؛ اما بانك‌ها هنوز هم با سرعت مناسب عمل نمی‌كنند.
سیستم‌های پرداخت اینترنتی همچون PayPal، بسیاری از مشتریان را جذب خود كرده‌اند؛ اما این مشتریان نمی‌توانند از چنین سیستم‌هایی به عنوان جایگزین سیستم بانكداری استفاده كنند. برای تبدیل پرداخت‌های اینترنتی به پول، هنوز هم به یك حساب بانكی و انتقال‌های پیچیده از طریق بانك‌ها نیاز است.
● نگاهی به آینده
قانون‌گذاران و بانك‌ها احساس می‌كنند كه غول‌هایی همچون جی‌پی مورگان چیس و سیتی‌گروپ، با ۷۱۳ و ۹۰۲ میلیارد دلار دارایی، در حد لازم، بزرگ شده‌اند. قبلاً این‌گونه تلقی می‌شد كه حجم بزرگ آن‌ها عامل ورشكستگی شركت‌های بزرگ است مانند فروپاشی انرون در نوامبر سال ۲۰۰۱؛ اما قدرت‌ بانك‌های معمولی، بانك‌های سرمایه‌گذار و شركت‌های بیمه هم‌چنان رو به افزایش است. سوپرماركت‌ها، گاراژها، شركت‌های مشاوره و ارائه‌دهندگان اطلاعات به انواع خدمات بانكی پیوسته‌اند.
از سوی دیگر، بانك‌های قانونمند بیش از گذشته نسبت به منشأ پولی كه وارد سیستم می‌شود و ممكن است بسیاری از بخش‌های بانكی و سیستم‌های مالی را از رده خارج سازد، حساس هستند؛ البته مشخص نیست آیا این پول‌ها برگرفته از تروریسم جهانی هستند یا از فعالیت‌های عمیق‌تر زیرزمینی. گسترش كارت‌های اعتباری، كارت‌های پرداخت الكترونیكی یا كارت‌های پیش‌پرداخت، هم‌چنان به معنای كاهش استفاده از پول نقد هستند. كارت اختاپوس كه می‌توان آن را در فروشگاه‌ها و باجه‌های فروش بلیط استفاده كرد، از همان ابتدا در سیستم مالی هنگ‌كنگ فراگیر شد. ممكن است پرداخت پول از طریق تلفن همراه نیز امكان پذیر گردد __ مانند سكه‌ها و اسكناس‌های جدید یورو در سال جاری __ اما استفاده از پول نقد تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت.

منبع : نشریه میثاق مدیران