لایروبی شاهراه‌های حیاتی بدن

آرترواسکلروزیس (گرفتگی رگ‌ها) نام یک عارضه شریانی است و نوعی آرتریواسکلروسیس است که با رسوب لیپید و مواد دیگر روی دیواره داخلی برخی شریان‌ها مشخص می‌شود.
نتیجه این فرآیند تشکیل پلاک‌های فیبری- چربی (آتروما) بوده که با افزایش سن رفته‌رفته زیاد و باعث تنگی شریان یا عوارض دیگر می‌شود. این بیماری از دوران کودکی شروع و به آهستگی پیشرفت می‌کند. رسوب کلسترول و چربی در مسیر رگ‌ها یکی از عوامل مهم بروز این بیماری است. تجمع لیپیدها و سایر مواد در رگ‌ها باعث تنگ‌شدن آنها و اختلال در امر خون رسانی به قلب می‌شود.
● عوامل خطر در بروز بیماری‌های قلبی- عروقی
▪ فشارخون بالا
▪ بالابودن کلسترول به خصوص LDL (کلسترول بد)
▪ پایین‌بودن سطح کلسترول مفید خون (HDL کلسترول)
▪ دیابت
▪ بی‌تحرکی
▪ چاقی
▪ بالابودن تریگلیسیرید
▪ استرس
▪ سن
▪ سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی عروقی
▪ استعمال دخانیات
● نقش کلسترول در بیماری آترواسکلروزیس
بیماری‌های قلبی - عروقی عامل اصلی مرگ‌ومیر در دنیا به شمار می‌روند و سالانه بیش از ۱۷ میلیون نفر در دنیا براثر بیماری‌های قلبی - عروقی فوت می‌کنند. بیماری‌های قلبی- عروقی یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌ها در دنیاست، یکی از عوامل مهم ابتلا به بیماری‌های، قلبی بالا بودن کلسترول خون است. محققان یکی از شرکت‌های داروسازی ادعا می‌کنند کلسترول یک ماده مومی شکل است که توسط کبد تولید می‌شود. همچنین در مواد غذایی با منشا حیوانی نظیر گوشت، زرده تخم‌مرغ و لبنیات هم وجود دارد.
● کلسترول بد چیست؟
کلسترول بد که به آن LDL کلسترول هم گفته می‌شود، می‌تواند به صورت ژنتیکی و یا در اثر شرایط شیمیایی ویژه بدن ایجاد شود. همچنین رژیم غذایی غنی از چربی‌های اشباع، عدم تحرک و یا دیابت و وزن بالا هم در ایجاد آن نقش دارد. کلسترول بد باعث انسداد عروق می‌شود و خطر ایجاد بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
● کلسترول خوب چیست؟
کلسترول خوب که به آن HDL کلسترول (اچ-دی-ال) هم گفته می‌شود، عمل آن کمک به برداشت کلسترول بد از بدن است. در حقیقت کلسترول بد موجب برداشتن کلسترول از روی دیواره عروق و سلول‌های بدن و انتقال آن به کبد و سپس دفع آن می‌شود.
● چه کسانی به کلسترول احتیاج دارند؟
همه ما به کلسترول احتیاج داریم. بدن ما برای عملکرد طبیعی خود به کلسترول نیاز دارد اما مقدار زیاد آن برای سلامتی زیان‌آور است. هنگامی که مقادیر زیادی کلسترول توسط بدن ساخته می‌شود و یا زمانی که غذای پرچرب می‌خوریم، کلسترول در شریان‌ها رسوب پیدا می‌کند که به آن پلاک گفته می‌شود. ممکن است بالا بودن میزان کلسترول در بدن زمینه ژنتیکی (خانوادگی) داشته باشد. به این نوع هایپرکلسترولمی، هایپرکلسترولمی خانوادگی گفته می‌شود.
● عوامل موثر بر افزایش کلسترول خون
سطح کلسترول خون با افزایش سن بالا می‌رود. در واقع سن، فاکتور مهمی است که پزشک در تعیین سطح کلسترول بیمار در نظر می‌گیرد. افراد چاق بیشتر از سایر افراد در خطر ابتلا به هایپرکلسترولمی هستند. در این افراد میزان کلسترول خوب هم پایین‌تر از افراد معمولی است.
در مردان بالا بودن میزان کلسترول بد و پایین‌بودن میزان کلسترول خوب بسیار شایع‌تر از خانم‌ها است؛ به ویژه در سنین زیر ۵۰ سال. در دوران یائسگی کاهش میزان هورمون استروژن باعث افزایش میزان کلسترول بد می‌شود.
در این دوره سنی بروز هایپر کلسترولمی و به‌دنبال آن بیماری‌های قلبی- عروقی در زنان شایع‌تر است. در بعضی افراد، سابقه خانوادگی ابتلا به هایپر کلسترولمی وجود دارد. انواع گوناگونی از نقص‌های ژنتیکی می‌تواند منجر به افزایش تولید کلسترول بد و یا کاهش قابلیت برداشت آنها از خون شود. این عوامل معیوب ژنتیکی از والدین به فرزندان به ارث می‌رسند.
بیماری‌های زمینه‌ای، نظیر دیابت می‌توانند باعث کاهش میزان کلسترول خوب، افزایش تری‌گلیسیرید و تسریع روند آترواسکلروزیس شوند. فشارخون بالا هم می‌تواند روند آترواسکلروزیس را تسریع کند. داروها را نباید فراموش کرد؛ بعضی از داروها می‌تواند باعث افزایش میزان کلسترول بد و تری‌گلیسیرید و کاهش میزان کلسترول خوب شوند. عادت‌های روزانه فاکتورهایی هستند که به‌طور منفی روی سطح کلسترول تأثیر می‌گذارند، عاداتی مثل استرس بیش از حد و استعمال سیگار اما ورزش می‌تواند باعث کاهش میزان کلسترول بد و افزایش میزان کلسترول خوب شود.
در واقع رژیم غذایی سالم و نیز فعالیت جسمانی مناسب دو اصل مهم و ضروری و اولین گام در کاهش میزان کلسترول خون است اما در مواقعی که میزان کلسترول بد خیلی بالاست به تنهایی در کاهش میزان رژیم غذایی فرد مبتلا به هایپر کلسترولمی کافی نیست. رژیم غذایی متعادل می‌تواند به کنترل بیماری کمک نموده و فرد مبتلا به کلسترول بالا را مطمئن سازد که داروهای مصرفی به‌طور موثرتری عمل می‌کنند. همچنین با رعایت رژیم غذایی ثابت، نگه داشتن وزن هم آسان‌تر است.
در حالی که رعایت رژیم غذایی گامی اساسی در کاهش میزان کلسترول است، هماهنگی فرد با تغییرات ایجاد شده در رژیم غذایی و ادامه آن بسیار مهم است. اگر می‌خواهید میزان کلسترول بدنتان کاهش یابد، موارد زیر را رعایت کنید:
▪ بهتر است رژیم غذایی، حاوی مقادیر پایین چربی، مقادیر کافی پروتئین و مقادیر زیادی فیبرهای گیاهی باشد.
▪ استفاده از چربی‌های اشباع از جمله گوشت قرمز، لبنیات پر چرب و روغن جامد در رژیم غذایی محدود شود.
▪ مواد غذایی کم‌چرب از جمله میوه، سبزی، ماهی، مرغ، شیر کم چرب را در رژیم غذایی جایگزین کنید.
جایگاه فعالیت فیزیکی (ورزش) در کنترل کلسترول اگرچه فعالیت فیزیکی برای همه افراد مفید و ضروری است اما در افراد مبتلا به هایپر کلسترولمی دارای اهمیت ویژه‌ای است.
با انجام فعالیت‌های فیزیکی منظم چربی خون بهتر کنترل شده و رسیدن به وزن مطلوب را برای بیمار امکان‌پذیر می‌سازد. همچنین فعالیت فیزیکی به سلامت و شادابی کمک کرده و از فشارها و استرس‌های روزمره می‌کاهد. ورزش هم علاوه بر کمک به کاهش وزن و کلسترول خون، به کاهش ریسک بیماری‌های قلبی با پایین آوردن فشار خون، کاهش ریسک پیشرفت بیماری دیابت و کاهش استرس یاری می‌رساند. در حالی که ورزش به تنهایی یا در کنار رژیم غذایی قادر به کاهش میزان کلسترول به مقدار کافی نیست همچنان یکی از مهم‌ترین بخش‌های تشکیل دهنده برنامه کاهش میزان کلسترول است. میزان ورزش و تحرک شما به شرایط فیزیکی و سطح آمادگی جسمانی شما بستگی دارد. اکثر مردم حداقل به روزی ۲۰ دقیقه تحرک و ورزش نیاز دارند.
● پیشگیری و کنترل بیماری آترواسکلروزیس
توصیه‌های غذایی برای پیشگیری یا کنترل آترواسکلروزیس
۱) استفاده از تمام گروه‌های غذایی دربرنامه روزانه
۲) پخت غذاها به‌صورت بخارپز
۳) کاهش مصرف غذاهای سرخ‌شده و فرآوری‌شده مانند سوسیس، کالباس و چیپس
۴) استفاده گوشت‌های سفید (مرغ و ماهی) به جای گوشت قرمز
۵) مصرف لبنیات از نوع کم‌چرب
۶) جایگزین‌کردن روغن مایع (زیتون و آفتابگردان) به جای روغن حیوانی و جامد
۷) کاهش مصرف نمک
۸) کاهش مصرف مواد قندی
۹) مصرف روزانه ۳ تا ۵ واحد میوه و سبزیجات (هر واحد میوه برابراست با یک عدد میوه متوسط یا یک‌چهارم طالبی، نصف لیوان حبه انگور و یا نصف لیوان آب‌میوه)
۱۰) افزایش مصرف فیبر در غذای روزانه
۱۱) استفاده از سویا
۱۲) مصرف مغزها مثل گردو و بادام به میزان مناسب
۱۳) افزایش مصرف سیر
۱۴) کنترل وزن و خودداری از چاق‌شدن
۱۵) افزایش فعالیت بدنی
۱۶) کاهش استرس
۱۷) عدم مصرف دخانیات

منبع : روزنامه تهران امروز