شرایط احضار و جلب متهم

برابر قانون قاضی نباید كسی را احضار یا جلب كند، مگرآن كه دلایل كافی داشته باشد. گرچه ممكن است كسی كه در مظان اتهام قرار گرفته پس از پایان دادرسی تبرئه شود ولی انتساب اتهام به دیگری باید با دلیل باشد.
در موضوعات حقوق شهروندی یكی از مباحث مطرح، بحث احضار و جلب متهم است. كسی كه به دادسرا و محاكم جهت تحقیق احضار و یا جلب می شود دارای حقوقی است كه باید از سوی مراجع قضایی رعایت شود.
به عبارت دیگر احضار و جلب متهم دارای شرایط قانونی است كه چنانچه این شرایط رعایت نشود جلب و احضار متهم قانونی نخواهد بود. در این نوشتار به برخی از شرایط مهم این بحث اشاره می شود.
▪ برابر قانون قاضی نباید كسی را احضار یا جلب كند مگر آن كه دلایل كافی داشته باشد.
▪ دستور مقام قضایی باید مطابق مقررات و تشریفات باشد و خواستن متهم از طریق تلفن، فاكس یا از طریق مأمورین انتظامی دادگستری و شیوه های مشابه مستلزم تصویب قانون است.
▪ جلب متهم رأساً (به جز موارد مذكور در ماده ۱۱۸ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور كیفری) و بدون احضار قبلی فاقد مجوز قانونی است.
▪ مشخصات در احضارنامه جهت ابلاغ درست و جلوگیری از اشتباه در شناسایی افراد ضروری است.
▪ قید تاریخ حضور متهم چه به صورت تعیین ضرب الاجل و چه در وقت معین.
▪ قید علت احضار در برگ احضاریه مگر در مواردی كه مصلحت غیر از آن را اقتضا كند.
▪ قید محل حضور متهم به طور دقیق به نحوی كه موجب سردرگمی شود.
▪ اشخاص به هر عنوانی كه در احضاریه مورد خطاب قرار می گیرند، باید به همان عنوان از آنان تحقیق شود.
از این رو، احضار اشخاص به نام مطلع یا گواه و تحقیق از آنان به عنوان متهم نوعی اغفال محسوب شده و ارزش قضایی ندارد.
برابر قانون، متهمی كه با وصف ابلاغ احضارنامه حضور پیدا نكند و گواهی عدم امكان حضور هم نفرستاده باشد به دستور قاضی جلب می شود. (ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی كیفری)
▪ مطابق قانون مأمور جلب پس از ابلاغ برگ جلب از متهم «دعوت» می كند و در صورت امتناع از حضور، او را جلب و تحت الحفظ نزد قاضی می آورد. (ضابطین باید بدانند بین دستگیری و بازداشت، تفاوت است. دستگیری عملی سالب آزادی است كه توسط ضابطین برای حضور فرد در مظان اتهام در فرآیند كیفری انجام می گیرد، در حالی كه بازداشت با دستور مقام قضایی و با هدف خاص انجام می شود.
▪ در جلب، متهم باید قبلاً برابر مقررات احضار شده باشد.
▪ احضارنامه به درستی به او ابلاغ و متهم بدون عذر موجه حاضر نشده باشد.
▪ دستور جلب فقط با امضای قاضی دارای اعتبار است و با امضای كارمندان اداری نمی توان متهم را جلب كرد.
▪ جلب به موجب مرگ جلب به عمل می آید و مفاد آن باید به متهم ابلاغ شود.
▪ مشخصات كامل متهم در برگ جلب آورده شود.
▪ جلب در روز به عمل آید (به استثنای موارد فوری به تشخیص قاضی).
▪ صدور دستور جلب دلیل بر اجازه مأمورین برای ورود به منزل نیست.
▪ پس از جلب متهم باید در اسرع وقت نزد قاضی آورده شود.
▪ اگر در نظر باشد تا متهم در خارج از وقت اداری به مرجع قضایی اعزام شود در برگ های جلب صادره از شعب، موضوع اتهام و دلایل آن آورده شود تا در اختیار قاضی كشیك قرار گیرد.
▪ جلب در غیر ساعات اداری مجوز بازداشت در كلانتری نیست.
▪ صدور دستور جلب باید صریح، موجه و كامل باشد.
▪ در صورت ضرورت قاضی می تواند برگ جلب را در اختیار شاكی قرار دهد تا با معرفی او، ضابطین متهم را جلب و تحویل مرجع قضایی نمایند. (این مسأله گاهی مشكلاتی را در روند رسیدگی به پرونده به وجود می آورد).
▪ طبق تبصره ماده ۱۲۳ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب، مأمورین مكلفند متهم جلب شده را بلافاصله تحویل مقامات قضایی دهند و در صورتی وی را بازداشت نمایند كه بیم تبانی و خوف فرار و اخفای آثار جرم باشد و در هر صورت حق نگهداری وی را بیش از ۲۴ ساعت بدون اجازه مقام قضایی ندارند.
▪ پس از حضور متهم و یا جلب وی، قاضی مكلف است بلافاصله از او تحقیق كند و در صورت عدم امكان، ظرف ۲۴ ساعت به این امر مبادرت ورزد، والا بازداشت او غیرقانونی و این عمل قابل تعقیب و مجازات است.

منبع : روزنامه جوان