ارتفاعات و قله‌ها ، استان سمنان

ارتفاعات شمال استان سمنان در جنوب دیواره كوهستانی البرز قرار گرفته‌اند.
بخش شرقی البرز نسبت به البرز غربی كه ارتفاعات آن رو به نقصان می‌گذارد، كم عرض‌تر و باریك‌تر است و در 200 كیلومتری شرق دریای خزر به دشت آرموتلی منتهی می‌شود. عرض رشته كوه البرز در این منطقه از 120 كیلومتر در فیروزكوه، در فاصله بین دامغان و گرگان به 60 كیلومتر كاهش می‌یابد و در شمال شرقی شاهرود فقط به 30 كیلومتر محدود می‌شود. در قسمت شرقی از ارتفاعات البرز هم به همین نسبت كاسته می‌شود، به طوری كه در حوالی جاجرم در قله خوركوه، ارتفاع آن به 2819 متر می‌رسد و از آن پس به صورت فلاتی كم ارتفاع در می‌آید. مهم‌ترین ارتفاعات البرز شرقی در ناحیه استان سمنان عبارت‌اند از :
كوه‌های البرز در شمال سمنان با ارتفاع متوسط 3200 متر شهرستان سمنان را از استان مازندران جدا كرده است. قله‌های نسبتاً بلند البرز در استان سمنان و در شمال غربی شهمیرزاد نیز سر به آسمان كشیده‌اند.
بخشی از رشته‌‌كوه‌های البرز كه در شمال شاهرود واقع شده،‌ منبع اصلی رودها و قنات‌های این منطقه است. در قسمت جنوبی این سلسله اصلی، كوه‌های كم ارتفاع موازی با رشته اصلی كشیده شده است كه آن‌ها نیز با نزدیك شدن به دشت كویر كم ارتفاع‌تر می‌شوند. قله‌های معروف آن عبارت‌اند از شاهوار 3000 متر، خوش ییلاق 2802 متر،‌ قله خیاشك 2670 متر و قله ابر با ارتفاع 2630 متر.
در شمال دامغان، رشته‌كوه‌هایی به نام سفیدكوه قرار گرفته است كه تا شاه‌كوه امتداد دارد. در حد فاصل بین دامغان و سمنان، شاخه‌ای از سفیدكوه جدا می‌شود و به طرف كویرنمك امتداد می‌یابد كه كوه‌های معروف آن سلطان شاهرخ و پنجكوه است.
كوه‌های شمال گرمسار كه دره رودخانه حبله‌رود آن را بریده و به دو قسمت تقسیم كرده است. این كوه‌ها مانند حصاری در شمال شهر گرمسار كشیده شده است. مهم‌ترین قله آن سولك است.
گردنه‌های طبیعی منطقه البرز شرقی اهمیتی بسیار دارد. قله‌های شاهكوه دارای ارتفاع قابل توجه و همواره جاذب رطوبت و پوشیده از برف است و اغلب گردنه‌های طبیعی این كوه، در زمستان‌ها مسدود هستند. دامنه‌های جنوبی شاهكوه خشك و پشش گیاهی آن فقیر است.
معابر عمده كوهستانی آن در گذشته مورد توجه بوده است، از جمله‌ آن‌ها یك راه كوهستانی است كه از گردنه قزلق و شاهكوه و سپس ا زگردنه دج‌مینو با ارتفاع 2858 متر عبور می‌كند. از دیگر گردنه‌های معروف كه از اهمیت نظامی، تاریخی برخوردارند، می‌توان گردنه شمشیربر را نام برد. این گردنه به طول 135 متر و عرض شش متر در مغرب كوه شاه‌كوه بین گرگان و دامغان قرار گرفته و از میان دو صخره عمودی با ارتفاع هشت متر عبور می‌كند. یكی دیگر از این گردنه‌های طبیعی كه اهمیت اقتصادی و نظامی دارد،‌ گردنه‌ مشهور خوش ییلاق است كه بین شاهرود و گرگان قرار دارد.
دیگر گردنه‌های معروف استان سمنان عبارت‌اند از گردنه آهوان (بین راه سمنان و دامغان)، گردنه بشم (بین راه سمنان - فیروزكوه)، گردنه چاشم (بین شهمیرزاد و چاشم) و گردنه سر دره خوار (دربند خزر) كه اهمیت تاریخی دارد.
نواحی كوهستانی در فصل‌های مختلف مكانی مناسب برای كسانی است كه علاقه‌مندند مدتی را دور از هیاهوی شهر در دامنه‌های كوهستانی و دره‌های خوش آب و هوای آن سپری كنند. از این نظر در ایام تعطیل به ویژه در تابستان، نواحی كوهستانی مردم را به سوی خود جلب می‌كنند و آبادی‌های كوهستانی به عنوان گردشگاه‌های تابستانی مملو از جمعیت می‌شوند. همچنین در فصل زمستان، برف‌ها هنگامی كه كوهستان‌ها را می‌پوشانند، چهره‌ای دلفریب به آن‌ها می‌بخشند و چشم‌اندازهایی زیبا به وجود می‌آورند.
كوه‌های شمالی استان مكان‌های مساعدی برای گذراندن اوقات فراغت هستند. بیشتر نقاط كوهستانی اگرچه دارای آب و هوای سرد و خشن زمستانی توأم با بارش برف هستند؛ ولی با توجه به فقدان ارتفاع مناسب برفگیر در یك دوره طولانی، برای ورزش كوهستانی اسكی مناسب نیستند، اما كوهنوردی، راهپیمایی، استفاده از طبیعت زیبا،‌ دره‌نوردی، صخره‌نوردی و پیاده‌ری در اطراف شهرها یكی از زمینه‌های توسعه‌ ایرانگردی در نواحی كوهستانی و دره‌ای است.