کتابخانه علامه طباطبایی

علامه بزرگوار «حضرت آیة الله حاج سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی قدس سره»، یکی از مفاخر دانشمندان شیعه در کتابشناسی، نسخه شناسی، تاریخ، رجال و تراجم به شمار میرود. تضلع و چیرگی وی در علوم تخصصی خود به حدی بود که عنوان «محقق طباطبائی» را در محافل و مجامع علمی به خود اختصاص داد.
محقق طباطبائی دارای کتابخانه بسیار نفیس و کم نظیری بودند که محصول یک عمر تلاش و پژوهش پیگیر ایشان در زمینه میراث مکتوب اسلامی و علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام بود. تعدادی از کتابهای این کتابخانه نایاب و برخی دیگر کمیاب بوده و بدین جهت توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران این علوم را به خود جلب کرده بود.
با توجه به ویژگی اخلاقی محقق طباطبائی، اخلاص و علاقه ایشان به اهل بیت علیهم السلام و استقبال بی وقفه وی از محققان و کمک و راهنمایی آنان، درب کتابخانه شخصی وی، شبانه روز برای محققان و طالبان علم باز بود و بسیاری از آنان از این کتابخانه بهره فراوانی بردند.
یکی از مؤسساتی که بیشترین ارتباط علمی را با محقق طباطبائی داشتند، مؤسسه آل البیت علیهم السلام در قم بود. ایشان نسبت به این مؤسسه اهمیت و ارزش خاصی قائل بودند، و از هنگام تأسیس آن با توجه به ارتباط دیرینه ای که بین ایشان و بیت شهرستانی و مدیر محترم آن، حجة الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی برقرار بود، همکاری های فراوانی با آن مؤسسه داشتند و از هیچ کوششی در راستای فعالیت آن مؤسسه و احیای فرهنگ مکتوب شیعه دریغ نمی ورزیدند.
از این روی پس از فوت مرحوم محقق طباطبائی، بنا بر ویژگی های کتابخانه شخصی ایشان و توجه علاقمندان اهل قلم به مراجعه به این کتابها، جناب آقای شهرستانی، نیز به پاس خدمات علمی محقق طباطبائی و توجه آن مرحوم به گسترش کتابخانه های تخصصی و مراکز و مؤسسات تحقیقاتی با در میان نهادن طرحی برای احیاء کتابخانه شخصی ایشان، با فرزندان آن مرحوم و موافقت و همکاری آنان محل مناسبی برای کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته و کتابخانه عمومی تخصصی در زمینه کتابشناسی و پژوهش های نسخ خطی و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبائی» بنیاد نهادند. این کتابخانه، از سال ۱۳۷۵ هجری شمسی، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و تا کنون توانسته است با در اختیار گذاشتن منابع تحقیقاتی در اختیار پژوهشگران و مراجعه کنندگان در سطوح مختلف، گامی در راستای اهداف مرحوم محقق طباطبائی بردارد.
● بخش های کتابخانه:
الف) مخزن کتابهای چاپی: کتابخانه محقق طباطبائی دارای بیش از هشت هزار جلد کتاب چاپی به زبان عربی و فارسی در زمینه های مختلف علوم مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتابشناسی و فهارس نسخ خطی میباشد.
بخش عمده ای از این کتابها آن کتابهایی را تشکیل میدهند که در زمینه تخصصی محقق طباطبائی بوده و منابع آثار ایشان را تشکیل میدهند، یعنی کتابشناسی و تراجم و حدیث و اغلب این کتابها به زبان عربی میباشند.
خصوصیات این کتابها که سبب شده است این کتابخانه را از کتابخانه های کوچک و بزرگ دیگر ممتاز کند و اعتبار علمی کتابخانه را افزایش دهند عبارتند از:
۱) محل نشر و چاپ بسیاری از آنها در کشورهای خارجی مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند، آلمان و ... میباشد.
۲) تاریخ چاپ تعداد زیادی از آنها قدیم و از این رو کمیاب میباشند.
۳) بیشتر کتابهای حدیثی، رجالی، فهارس نسخ خطی و کتابشناسی ها لبریز از حواشی و تعلیقات دقیق و سودمند آن مرحوم می باشند. همچنین ایشان فهرستگونه ای از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین سلام الله علیهم در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده است تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند به آسانی از آن بهره گیرند.
ب) بخش نسخ عکسی: محقق طباطبائی در طی سفرهای خود در راستای احیای متون کهن اسلامی، به اقصی نقاط جهان، از جمله سفرهای متعدد به ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان، آمریکا و... با مراجعه به کتابخانه های آنها و یا به سفارش دوستان از کتابخانه هایی همچون: کتابخانه احمد ثالث، ایاصوفیا، لاله لی، کوپریلی، فیض الله افندی، ولی الدین جارالله و قلیچ علی پاشا در ترکیه، کتابخانه های موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، کتابخانه ظاهریه دمشق، کتابخانه دانشگاه ریاض عربستان، کتابخانه بلدیه اسکندریه در مصر، کتابخانه جامع کبیر صنعاء در یمن، کتابخانه چستربیتی در ایرلند، کتابخانه ملی پاریس، کتابخانه فاطریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن و تحقیق فراوان در دست نوشته های موجود در آن کتابخانه ها، پس از دستیابی به نسخه های ارزشمند این کتابخانه ها، از آنها عکسبرداری کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورده اند، تعداد این نسخه ها در کتابخانه ایشان به ۳۲۰ نسخه میرسد.
ج) بخش میکروفیلم ها: این بخش نیز به همان ترتیبی که در بخش نسخ عکسی شرح داده شد، طی تلاش پی گیر محقق طباطبائی از کتابخانه های مختلف جمع آوری شده است و حاوی حدود سیصد حلقه میکروفیلم میباشد. بسیاری از میکروفیلم های موجود در کتابخانه حاوی مجموعه ای از نسخه های خطی است و بنابراین تعداد عناوین موجود در این بخش به ۷۰۰ عنوان میرسد.
کتابخانه محقق طباطبائی توانسته است با پیاده کردن میکروفیلم ها به شکل نسخه های عکسی، و تهیه فهرست تفصیلی از این میکروفیلم ها، دسترسی به این منابع را برای محققان آسانتر کند. فهرست این بخش، در انتهای جلد سوم یادنامه محقق طباطبائی (المحقق الطباطبائی فی ذکراه السنویة الأولی) به قلم آقای محمود طیار مراغی منتشر شده است.
د) بخش تحقیق و احیاء آثار محقق طباطبائی: این بخش از کتابخانه با بهره گیری از محققین و فرهیختگان عالم کتابشناسی و رجال، در راستای احیاء دستنوشته ها و یادداشتهای مرحوم محقق طباطبائی میکوشد تا با آماده سازی و تصحیح و تکمیل آثار به جای مانده از آن دانشمند بزرگ، محصول یک عمر تلاش بی وقفه و پژوهش دقیق و علمی آن بزرگوار را منتشر ساخته و به دنیای تحقیقات اسلامی ارائه کند. فهرستی از آثار بر جای مانده ایشان در بخش آثار در این سایت ارائه شده و امید است همه این آثار و یادداشتهای گوناگونی که از ایشان در دفاتر مختلف بر جای مانده است با موضوعبندی و دسته بندی علمی، به صورت کتاب منتشر شوند.
ه) بانک اطلاعاتی کتابخانه: این بخش از کتابخانه با بنیان گذاری یک دیتابیس (بانک اطلاعاتی) دقیق و پیشرفته و با استفاده از فناوری کامپیوتری در جهت مدیریت اطلاعات، میکوشد تا میراث بر جای مانده از آن مرحوم را (شامل فیش های تحقیقاتی مستدرک الذریعه ـ کتابهای تحقیقی و تصحیحات متون کهن، یادداشتهای پراکنده و تعلیقات و حواشی بر کتابهای کتابخانه) را به صورت رکوردهای اطلاعاتی ثبت کند تا به صورت آنلاین و بر روی لوح فشرده در اختیار عموم محققان قرار گیرد. امید است این بانک، در آینده ای نزدیک بر روی همین سایت عرضه شود.
سیستم کتابخانه به صورت باز بوده و با مدیریت فرزند آن مرحوم، حجة الاسلام و المسلمین سید علی طباطبائی یزدی در دو شیفت صبح و بعد از ظهر آماده استقبال از محققین و پژوهشگران علوم اسلامی می باشد.

http://www.newlib.blogfa.com/