نگاهی به چالش ها و چشم اندازهای کشاورزی در عربستان

عربستان، كشوری بیابان خیز با بیش از ۲۷ میلیون نفر جمعیت و ۲۵ درصد از ذخایر نفتی جهان، به عنوان دومین صادركننده بزرگ نفت، یكی از قدرت های اقتصادی منطقه محسوب می شود. ساختار اقتصادی عربستان مبتنی بر صادرات نفت است و ۴۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را درآمدهای نفتی تشكیل می دهد.
در دهه های اخیر دولتمردان این كشور در رویكردی هدفمند توسعه و تنوع برنامه های اقتصادی را با پشتوانه درآمدهای هنگفت نفتی مورد اهتمام قرار داده اند. در این راستا، توسعه بخش كشاورزی به لحاظ اهمیت حیاتی آن در تأمین نیازهای روزافزون غذایی، اشتغال، افزایش درآمد روستایی و كاهش روند گسترش بی رویه شهرنشینی یكی از اولویت های ارجح در برنامه اصلاحات اقتصادی قلمداد می شود. با عنایت به تمركز بخش اعظم فعالیت های كشاورزی عربستان در مناطق روستایی، رشد و شكوفایی این بخش، توسعه روستایی را نیز به ارمغان خواهد آورد.
بدون تردید، معضل اساسی بخش كشاورزی عربستان، كمبود شدید آب است. بر این اساس، این كشور با بهره گیری از فناوری برتر جهان و با مشاركت صاحبان سرمایه، برنامه توسعه شبكه های آبیاری را برای بهبود شرایط زراعی و ارتقای اهداف تولیدی در دستور كار دارد.
در سال های اخیر در چارچوب توسعه نظام آبیاری عربستان، در زمینه افزایش بهره وری كشاورزی گام های بسیار مؤثری برداشته شده است و بر اساس آمار سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد «فائو» سطح اراضی زیر كشت از ۱۶۰ هزار هكتار در اواخر دهه ۸۰ به بیش از ۳ میلیون هكتار در دهه گذشته رشد یافته است و با بهره برداری از چاه هایی به عمق چند صدمتر تا ۳ هزار متر بخش چشمگیری از بیابان های كشور به اراضی سرسبز و حاصلخیز تبدیل شده است و رونق كشاورزی و صنایع فرآوری غذایی را به همراه داشته است. ناگفته نماند سهم بخش كشاورزی در تولید ناخالص داخلی ۳‎/۳ درصد است و ۱۲ درصد از نیروی انسانی كشور نیز به فعالیت های كشاورزی اشتغال دارند.
از سوی دیگر، توسعه مكانیزاسیون كشاورزی یكی از راهكارهای مورد نظر عربستان برای تحول ساختاری است كه با حضور فعال بخش خصوصی و حمایت قاطعانه دولت به توفیق دست یافته است و بستر لازم برای افزایش كمی و كیفی تولید فراهم شده است.
آنچه بدیهی است در صدر برنامه توسعه كشاورزی عربستان، تولید و صادرات گندم، قرار دارد و سودآوری آن همواره با استقبال سرمایه گذاران مواجه بوده است. دستاورهای ارزشمند عربستان در افزایش تولید گندم در شرایط نامناسب زیست محیطی آن كشور كم نظیر ارزیابی می شود. در اوایل دهه ۸۰ حجم گندم تولیدی در عربستان در حدود ۳ هزار تن بود ولیكن پس از ۲ دهه به ۳‎/۸ میلیون تن فزونی یافت كه ركورد بی سابقه ای است و پس از آن در پی توجه دولت به كشت محصولات دیگر مجدداً كاهش یافت.
با توجه به تداوم سیاست های حمایتی دولت عربستان، میزان تولید بسیاری از محصولات كشاورزی منجمله گندم، جو، صیفی، مركبات و مواد لبنی رشد مطلوبی دارد. در حال حاضر میانگین تولید غله در این كشور ۲‎/۴ میلیون تن، گوشت ۶۳۰ هزار تن و میوه و سبزی ۳‎/۲ میلیون تن برآورد می شود.
ارزش واردات كشاورزی ۵‎/۱ میلیارد دلار و صادرات آن ۵۲۹ میلیون دلار است. با این اوصاف، انتظار می رود بخش كشاورزی عربستان در چالشی مداوم با تنگناهای موجود، در پرتو سرمایه های نفتی، سهم ارزشی فراخور خود را در دورنمای اقتصادی كشور بازیابد.

منبع : روزنامه ایران