آب‌های آلوده‌ و دریانوردان کیمیا

با ورود مفاهیم نوین به صنعت کشتیرانی، آموزش‌های دریانوردی نیز دستخوش تغییرات زیادی شده است. رشد حمل و نقل کانتینری، گرایش‌ به حمل و نقل چندوجهی و بکارگیری مفاهیم نوین لجستیک دامنه آموزش‌های دریانوردی را گسترش داده است. برای کار در دریا و خشکی مبانی آموزشی مشخصی وجود دارد حال آنکه نیاز به دوره‌های کاربردی کوتاه‌مدت در موضوعات متنوع حمل و نقل دریایی به شدت احساس می‌شود.
کشور ما با کمبود نیروی انسانی ماهر و کارآمد در رشته دریانوردی روبرو است. امکانات و ظرفیت‌های چشمگیر مرزهای آبی شمال و جنوب ایجاب می‌کند سرمایه‌گذاری وسیعی برای آموزش‌های دریایی در کشور انجام شود به‌ویژه که نظام آموزش دریایی ایران با ضرورت‌های کنوانسیون STCW مطابقت دارد و این یک مزیت نسبی ارزشمند برای ورود حرفه‌ای به بحث آموزش رشته‌های مختلف دریانوردی در کشور است.
اما مشکل کمبود دریانورد ماهر پیش از آنکه یک مشکل ملی باشد یک معضل جهانی است. تحقیقی که در سال ۲۰۰۰ توسط بخش تحقیقات دریانوردی دانشگاه کاردیف انگلیس درسال ۲۰۰۵ انجام شد نشان داد که کمبود ۱۰هزار افسر کارآمد قطعی است. از طرفی رشد شتابان حمل و نقل دریایی مسجل شده است و به تبع آن تقاضای بازار برای دریانورد ماهر بیش از هر زمانی احساس می‌شود. این موضوع پیامدهای ناگواری به دنبال دارد که در آینده گریبان بسیاری از کشورها را که برای آموزش سرمایه‌گذاری کافی نکرده‌اند خواهد گرفت.
فشار تقاضا نسبت به عرضه دریانورد می‌تواند به افزایش دستمزد آنان بیانجامد و از طرفی باعث افزایش هزینه عملیاتی شرکت‌ها ‌شود. وقتی چنین شرایطی پیش بیاید تقاضا از عرضه پیشی می‌گیرد و در نتیجه کیفیت نیروی کار افت می‌کند. در همین حال باید توجه داشت که اساساً آموزش حرفه دریانوردی ضمن اینکه بسیار گران تمام می‌شود به دلیل سختی‌های مرسوم و مسئولیت‌های بالا امروزه با اقبال به مراتب کمتری نسبت به گذشته روبرو است. در دنیای دیجیتالی امروز می‌توان با کمترین انرژی درآمدهای خوبی کسب کرد و این موضوع برای حرفه پرمسئولیت دریانوردی می‌تواند عامل مهمی برای بی‌رغبتی باشد.
روز جهانی دریانوردی امسال با نگرانی‌هایی دیگری نیز همراه است و آن سیطره آلودگی‌های متعدد آبراه‌ها و اقیانوس‌هاست که زیستگاه بشر و سایر موجودات را در معرض نابودی قرار داده است. کشتیرانی هرچند صنعت پاکی است اما دبیرکل سازمان جهانی دریانوردی در پیام رسمی به‌مناسبت همین روز نگرانی عمیق و هراس واقعی جامعه جهانی را درباره آلاینده‌های محیط‌زیست پنهان نکرده است. حفاظت از دریاها در کشور ما اما با چالش‌های متعدد روبرو است. قانون حفاظت از محیط زیست دریایی کشور در سال ۴۵ به تصویب رسیده است اما این قانون به دلیل قدمت خود، ضمانت اجرایی لازم را برای کنترل مسائل زیست محیطی ندارد.
آلودگی دریای خزر در شمال کشور این روزها به مرحله بحران رسیده است. مقادیر قابل توجهی آلاینده‌های نفتی در سواحل شرقی و غربی بندرانزلی به بخش‌هایی از ساحل غربی کشور در دریای خزر وارد شده که زیستگاه مردم منطقه و جانوران دریایی را در معرض خطر جدی قرار داده است.
گزارش اصلی این شماره به مناسبت روز جهانی دریانوردی به بررسی وضعیت دریانوردی در کشور می‌پردازد و همکاران ماهنامه تلاش کرده‌اند در این شماره مدیران و برنامه‌ریزان کشور را با چالش‌های پیش روی این حرفه آشنا کنند.

همایون ذرقانی

منبع : مجله صنعت حمل و نقل