نقاشی نو به آخر خط رسیده است

استاد نگارگری معتقد است نقاشی نو به آخر خط رسیده و حرفی برای گفتن ندارد اما نقاشی ایرانی به دلیل بهره­گرفتن از احساس و یک روح اصیل ایرانی، هرچه پیش ­رود، دامنه ایده و احساس گسترده­تری دارد.
محمود فرشچیان تابستان امسال نیز به ایران آمد و با حضور در موزه­ای که به نام او در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد تاسیس شده و یکی از پر بیننده‌ترین موزه‌های کشور است، به ارزیابی آثار علاقه­مندان نگارگری پرداخت. او همچون تمام استادان هنرهای ایرانی با صبر و حوصله کارها را بررسی و با وجود بیان نقص­های اثر، جوانان را به ادامه این راه تشویق می­کرد. همین خصوصیت در جریان گفتگو نیز وجود داشت و باوجود شهرت و اعتباری که او در جهان برای نقاشی ایرانی کسب کرده است، با دقت فراوان به هریک از سوالات پاسخ داد. او که به نقاشی و هنر ایرانی عشق می‌ورزد، در مورد وضعیت نگارگری ایران به میراث­خبر گفت:«شرایط نگارگری در هر دوره­ای فرق می‌کند. زمانی شاگردانی کارآموزی می­کردند. امروزه مدرک­گرایی ارج و قرب بیشتری دارد و بیشتر به کارشناسی، کارشناسی ارشد و.. توجه می­شود. این وضعیت ایجاب می­کند، دانشگاه یا هنرکده­هایی بوجود بیاید. علاقه­مندان زیادی به آن مراجعه می کنند ولی باید مکان­هایی وجود داشته باشد که آموزش را در راستای صحیح انجام دهند. متاسفانه به غیر از چند هنرستان برای نگارگری، دانشگاه­هایی که به تدریس این رشته بپردازند، وجود ندارد.»
او با تاکید بر ضرورت ایجاد دانشگاه­هایی در این زمینه افزود:«در ایران دانشگاه­های زیادی برای آموزش نقاشی غربی که هویت ایرانی ندارد، فعالیت می­کنند اما برای نگارگری آموزش عالی نیست. متاسفانه این مسئله در مورد صنایع­دستی و هنرهای کاربردی هم اثر سویی گذاشته است مانند نقشه­های فرش و قالی که در قدیم حرف اول را در دنیا می­زد اما الان در ردیف ۲۷ الی ۲۸ جهان قرار دارد یا صنایعی مانند معرق و کاشیکاری که همین وضعیت را دارند.»
فرشچیان استقبال جوانان از این هنر را دلیل دیگری برای تاسیس دانشگاه نگارگری بیان کرد:«آن ترقی و تعالی که باید در این راه باشد، به رکود گراییده است. البته من نامه­های زیادی به وزارت آموزش عالی نوشتم و به ضرورت دانشگاه هنرهای عالی نگارگری اشاره کردم. ضرورت این مطلب که نگارگری با هویت ایرانی به صورت آکادمیک ادامه پیدا کند، انکارناپذیر است.
ضرورت این مطلب که نگارگری با هویت ایرانی به صورت آکادمیک ادامه پیدا کند، انکارناپذیر است. استقبال جوانان به شدت احساس می­شود. در قدیم اگر قرار بود، نمایشگاهی از آثار نگاگری برگزار شود، ۱۰ الی ۱۱ استاد مرد و ۲ الی ۳ استاد زن شرکت می­کردند. خوشبختانه درعین حالکه ضرورت آکادمیک کردن نگارگری وجود دارد، توجه جوانان نیز به این هنر افزایش پیدا کرده است.»
خالق اثر معروف «ظهر عاشورا» دوسالانه نگارگری را شاهد این مدعا ذکر کرد:«در دوسالانه نگارگری متجاوز از ۳۰۰ شرکت­کننده مرد و حدود ۲۸۰ نگارگر زن شرکت می­کنند که بیشتر هم کارهای قابل قبولی ارائه و به هویت اصلی خود توجه می­کنند.»
● نقاشی نو به آخر خط رسیده است
فرشچیان که به اعتقاد بسیاری از هنرشناسان دنیا، درعین توجه به اصالت­های نقاشی و هنر ایرانی به ابداع و نوآوری با شیوه و سبک شخصی خود پرداخته است، در بخش دیگری از این گفتگو ظرفیت نقاشی ایران را بی­نهایت توصیف کرد:«نقاشی که در دنیا به عنوان نقاشی نو عرضه می­شود، به آخر خط رسیده است و دیگر حرفی برای گفتن ندارد. من به دیدن نمایشگاه­های زیادی رفته­ام. آنها حرفی برای گفتن ندارند ولی نقاشی ایرانی به دلیل بهره‌گرفتن از احساس و یک روح اصیل ایرانی، هرچه پیش ­رود، دامنه ایده و احساس گسترده­تری دارد.
من به دیدن نمایشگاه­های زیادی رفته­ام. آنها حرفی برای گفتن ندارند ولی نقاشی ایرانی به دلیل بهره­گرفتن از احساس و یک روح اصیل ایرانی، هرچه پیش ­رود، دامنه ایده و احساس گسترده­تری دارد. علاوه­براینکه هنر اصیل ایرانی با اشراق، معرفت نفس و مسائلی که مربوط به عوالم معرفت است، سروکار دارد و در یک بی­نهایت سفر می­کند.»
● نگارگری امروز حرف برای گفتن دارد
او اما در مورد وضعیت نگارگری از گذشته تا امروز توضیح داد:«فکر می­کنم عمق، معنا و فلسفه در نگارگری امروز ایران در راه است. چند سال قبل وقتی در مورد مینیاتور سخن گفته می­شد، تصور یک پیرمرد در کنار جوی آب و مانند آنها تداعی می­شد ولی امروزه نقاشی ایرانی حرف و مطلب زیاد دارد و همراه با تعمق است.»
فرشچیان هرچند، این نکته را نیازمند توجه و حمایت دانست:«نگارگری باید مورد حمایت بیشتری قرار بگیرد. چند سال قبل چند درصد از بودجه وزارتخانه­ها برای خرید آثارهنری اختصاص پیدا کرد ولی متاسفانه سهمی از این بودجه به نگارگری تعلق نگرفت و کسانی که نقاشی اروپایی کار می­کردند، شامل حال این برنامه شدند. من مطمئن هستم اگر به نقاشی ایرانی بها دهیم اهمیت آن از نقاشی چین و ژاپن بیشتر می­شود.»
به گفته او نقاشی چین و ژاپن طبیعت را آراسته­تر از آنچه هست، نشان می­دهند اما نقاشی ایرانی با ناخودآگاه و عوالم ماورا الطبیعه سروکار دارد و به همین دلیل گیرایی افزون­تری برای علاقه­مندان ایجاد می­کند.
● کتاب­های نگارگری محققان ایرانی کم است
فرشچیان به اعتقاد یکی از مدیران یونسکو استاد افسونگری است که گذشته و حال را بهم پیوند می­دهد. او با بیان این مطلب که بیشتر کتاب­های نوشته‌شده در زمینه نگارگری، به قلم خارجی­ها است، یکی از ضرورت­های جهانی­شدن این هنر را توجه بیشتر محققان ایرانی در این عرصه برشمرد:«کتاب­هایی که در مورد نگارگری ایرانی نوشته شده است، بیشتر بدست هنرشناسان خارجی تالیف شده و محققان ایرانی کمتر، کمر همت برای تحقیق در هنر اصیل ایرانی پرداخته­اند یا اگر در زبان فارسی کتابی در دسترس هست نوعا ترجمه متون نویسندگان خارجی است.»
● تربیت شاگردان
فرشچیان همچنین در مورد تربیت شاگردانی که ادامه دهنده راه او در گسترش نقاشی ایرانی باشند، اظهار داشت:« اگر کسی بخواهد نگارگری را نزد من بیاموزد باید از مراحل ابتدایی گذشته باشد چون کسی که تازه بخواهد الفبای نقاشی را یاد بگیرد از حوصله من خارج است.
اگر کسی بخواهد نگارگری را نزد من بیاموزد باید از مراحل ابتدایی گذشته باشد چون کسی که تازه بخواهد الفبای نقاشی را یاد بگیرد از حوصله من خارج است. بسیاری عکس یا کپی رنگی کارهایشان را برای من می­فرستند. من نیز نکته­هایی را به آنها گوشزد می­کنم. در آمریکا نیز افرادی از مراحل بالاتری که از نقاشی گذشته‌اند، کارهایشان رابه من نشان می دهند و من آنها راهنمایی می‌کنم.»
او که مدتی پس از بازگشت از تحصیل در اروپا به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبا برگزیده شده بود ، در پاسخ به این سوال که در صورت تاسیس دانشگاه نگارگری، علاقه­مند به تدریس دوباره هست، گفت:«دیگر از من گذشته است که به فکر کرسی دانشگاه باشم و فرصتی برای این مهم ندارم که به فکر کرسی دانشگاه باشم. دلم می­خواهد این هنر حق و کمال خود را بدست بیاورد و به همین دلیل هرچه در توانم باشد، دریغ نمی­کنم.»
نگارگران جوان راه خود را دنبال کنند
فرشچیان با وجود شرکت در بیش از صدها نمایشگاه فردی و جمعی در دنباله سخنانش، خطاب به نگارگران جوان توصیه کرد که با کار و مطالعه فراوان شیوه شخصی خود را کشف کنند:« علاقه­مندان جوان کار و مطالعه فراوانی انجام دهند و تصور نکنند تمام راز و رمزها در کار من جمع شده است.
علاقه­مندان جوان کار و مطالعه فراوانی انجام دهند و تصور نکنند تمام راز و رمزها در کار من جمع شده است. هنگامیه زیاد مطالعه کنند، به خوبی راه خود را تشخیص می­دهند زیرا طراحی اساس نقاشی است.»
● هنرمند خود باید موضوع را خلق کند
خالق آثاری چون «پنجمین روز آفرینش» و «بهار می­آید» در پایان به نحوه نقاشی ادبیات داستانی و نقش مستقل هنرمند در این زمینه اشاه کرد:«تصویرگرایی از شاعران خوب است اما هنرمند باید خودش موضوع را خلق کند وگرنه مقدار زیادی به آن شاعر وامدار است. من برای تصویرگری کتاب خیام ذهنیات خودم را همردیف با اندیشه او به تصویر آوردم. تجسم داستان ایرانی غیراز این است که شعری از شاعر را بکار بگیریم.»

سحرآزاد

منبع : خبرگزاری میراث فرهنگی