مونوریل; غریبه ای در حمل ونقل شهری دنیا

مدتهاست که بحث بر سر احداث منوریل تهران خیلی داغ شده است. از یک سو شهرداری تهران با توجه به نظرات کارشناسان شهری و استفاده از تجارب دیگر کشورهای پیشرفته جهان در زمینه حمل و نقل شهری به این نتیجه رسیده است که منوریل جوابگوی مشکلات پایتخت نیست و از سوی دیگر دولت نهم با توجه به فانتزی بودن و جلب توجه تبلیغاتی مونوریل اصرار دارد که بخش زیادی از بودجه کشور را صرف احداث خطوط منوریل کند.
اما مدیران شهرداری تهران ضمن موافقت با احداث برخی خطوط مونوریل معتقدند در حال حاضر که ترافیک به عنوان مشکل اصلی تهران به شمار می رود اولویت با کارهای تبلیغاتی و فانتزی نیست و باید با گسترش مترو و صرف بودجه در این زمینه، مشکلات تهرانی ها را به سرعت حل کرد . در چنین شرایطی بررسی این سیستم فانتزی خالی از لطف نیست.
مونوریل با توجه به تجارب چندین دهه ای شهرهای بزرگ و پیشرفته جهان وسیله ای لوکس، گران و پرهزینه است که در برنامه های مدیران شهری یا از سر اجبار مورد استفاده قرار می گیرد یا تنها جایگاه تفریحی وتوریستی دارد و به طور کلی با حمل و نقل شهری دنیا غریبه است.
به گزارش مهر، بیش از سه سال است که مونوریل به یکی از موضوعات بحث برانگیز در حمل ونقل شهری تهران تبدیل شده و موافقان که روزی بر مسند مدیران شهری و امروز در جایگاه مدیران کشورند، همواره مونوریل را کلید حل مشکلات ترافیک در کلان شهر تهران دانسته اند و احداث این وسیله حمل و نقل شهری را تبلیغ و حمایت می نمایند.
مخالفان مونوریل نیز همواره به وضعیت این وسیله حمل و نقل عمومی درشهرهای دنیا اشاره می کنند و با استفاده از نظرات کارشناسی، آمارها و اطلاعات موجود، احداث آن را در پایتخت غیر اقتصادی، ناکارآمد و به دور از توجیهات فنی می دانند.
بدین ترتیب با بررسی وضعیت مونوریل در حمل و نقل شهرهای مختلف دنیا، جایگاه این وسیله در حمل و نقل شهری بیش از پیش مشخص شده و بهتر می توان در مورد توانمندی، کارایی و نقاط و ضعف و قوت آن قضاوت کرد.
● خطوط مونوریل دردنیا
در حالی که هم اکنون در ۱۵۷ شهردنیا بیش از ۲۰۰۰ کیلومترخطوط ریلی جهت حمل و نقل شهری در حال احداث است تنها در ۴ شهر و آن هم به طول ۲۶ کیلومتر خطوط مونوریل ساخته می شود که این مسئله می تواند جایگاه مونوریل را در برنامه های توسعه حمل و نقل شهری دنیا به خوبی نشان دهد.
قابل توجه است که بدانیم طول خطوط مونوریل در کل شهرهای دنیا در حدود ۳۰۰ کیلومتر است و تنها ۱۵ کشور دنیا از مونوریل در حمل و نقل شهری خود استفاده می کنند. طولانی ترین شبکه خطوط مونوریل با طول ۱۰۶ کیلومتر با ۱۰ خط در کشور ژاپن قرار دارد و پس از آن آمریکا با حدود ۵۲ کیلومتر و ۱۰ خط در مقام دوم استفاده از مونوریل است و طول خطوط مونوریل در دیگر کشورها نیز به ترتیب ۲۸/۳کیلومتر درمالزی،۲۳/۵کیلومتر درآلمان و چین، ۱۰/۲ درسنگاپور، ۶/۹ کیلومتر در استرالیا و ۴/۷ کیلومتر در انگلیس است.
جالب است که نیمی از خطوط مونوریل در مالزی تفریحی است و برنامه های توسعه این خطوط در کوالالامپور همانند بسیاری از شهرهای بزرگ و پیشرفته دنیا متوقف شده است و مدیران شهری در برخی شهرهای اروپایی نیز درحال جمع آوری این خطوط از شبکه حمل و نقل شهری خود هستند.
● نقاط قوت مونوریل
کارشناسان حمل و نقل به صورت مشترک پاکیزگی وسازگاری بسیار زیاد این وسیله حمل و نقل عمومی را با محیط زیست، قابلیت احداث در نقاطی که امکان ساخت مترو وجود ندارد و زیبایی و پرجاذبه بودن استفاده از آن برای توریست ها را از عمده ترین نقاط قوت مونوریل می دانند. و می توان وجود مونوریل در شهرهای توریستی، نمایشگاه ها و پارکهای تفریحی بزرگ را در راستای همین ویژگی ها دانست.
● ضعف های مونوریل;
با توجه به نظرات کاشناسان و مخالفان مونوریل می توان نقاط ضعف آن را به چند دسته تقسیم کرد:
▪ نبود صرفه اقتصادی
صرفه اقتصادی وسائل حمل ونقل شهری دنیا را می توان با در نظر گرفتن ظرفیت، هزینه احداث و نگهداری آن برآورد کرد که در این بین مونوریل شهر چانگ کینگ چین به عنوان بهترین نمونه مونوریل در دنیا معیار مناسبی جهت سنجش این موضوع است. مونوریل این شهر در سال ۲۰۰۶ با طول ۱۳/۵ کیلومتر در ۱۴ ایستگاه و با صرف هزینه ۴۳۰ میلیون دلاری ساخته شده که تقریبا رقمی بیش از ۳۱ میلیون دلار در هر کیلومتر را شامل می شود. هزینه احداث مونوریل در دیگر شهرهای دنیا هم رقمی بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون دلار برای هر کیلومتر خط مونوریل است.
این در حالی است که مونوریل چانگ کینگ در حالت فشرده ۲۰۱۰۰ نفر مسافر را جابه جا می کند که این مقدار نیمی از ظرفیت خط ۱ متروی تهران است و علاوه بر آن شاخص قیمت تمام شده یک کیلومتر از این مونوریل به جابجایی مسافر در حالت پر ۲۱۱۲ دلار است که این رقم در مونوریل دبی ۲۳۶۶۷ دلار و مونوریل لاس وگاس ۳۰۲۲۷ دلار است و در مقابل این شاخص در مورد خط ۴ متروی تهران با ظرفیت مسافر تقریبا دوبرابر تنها ۹۰۰ دلار اعلام شده است.
مونوریل همچنین به دلیل تک ریلی بودن و استفاده از چرخ هایی خاص سرعت کمی داشته و هزینه نگهداری خطوط، قطارها و واگن های آن در مواردی تا چند برابر مترو است.
▪ ایجاد برخی مشکلات شهری
نمونه یکی دیگر از این مشکلات را شاید بتوان در شهر کوالالامپور دانست که مدیران شهری مجبور شدند به واسطه مشرف بودن این قطارها به خانه ها وشکایت مسلمانان در این خصوص با صرف هزینه گزافی شیشه های واگن ها را مات کنند.علاوه بر این باید در نظر داشت که وجود سازه های عظیم بتنی در سطح شهر منظر شهری را بیش از پیش نازیبا می کند. همچنین باید توجه داشت که احداث مونوریل باید با بالاترین ضریب ایمنی در مقابل زلزله برخوردار باشد که این مسئله بر سختی های موجود احداث مونوریل می افزاید.
● مونوریل و حمل و نقل شهری
حمل و نقل شهری دنیا بیش از گذشته به وسایل نقلیه عمومی نیاز دارد که ارزان، سریع و پرظرفیت باشند و مونوریل با توجه به تجارب چندین دهه ای شهرهای بزرگ و پیشرفته جهان وسیله ای لوکس، گران و پرهزینه است که در برنامه های مدیران شهری یا از سر اجبار مورد استفاده قرار می گیرد یا تنها جایگاه تفریحی وتوریستی دارد و به طور کلی با حمل و نقل شهری دنیا غریبه است.

نویسنده : امید سیاوش

منبع : روزنامه مردم سالاری