طرح عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای

سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان امنیتی - اقتصادی است که کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای دائمی آن و کشورهای ایران، افغانستان، هند، پاکستان و مغولستان اعضای ناظرش هستند.
اما ایران مدتی است خواستار عضویت دائم در این سازمان است. در این میان روسیه و چین که در سالهای گذشته از نزدیکترین دوستان ایران بودند از عضویت دائمی ایران در این اجلاس حمایت کرده اند زیرا این عضویت به تحکیم قدرت این کشورها در عرضه بین المللی می انجامد و بر شمار حامیان آنها می افزاید.
بولات نورگالی اف، دبیر کل فعلی سازمان شانگهای، نیز ضمن حمایت از عضویت ایران در این سازمان گفت:" عضویت ایران در سازمان شانگهای موجب گسترش همکاریهای اقتصادی و سیاسی منطقهای خواهد شد."
ولادیمیر ساژین، کارشناس ارشد موسسه اورینتال مسکو، در این باره گفت:" اقدام ایران برای عضویت دائم در سازمان شانگهای، حرکتی هوشمندانه است. این اقدام حیات تازه ای به سازمان شانگهای خواهد بخشید. ایران که روابط چندان مطلوبی با غرب ندارد، با پیوستن کامل به سازمان شانگهای روابط خود را با متحدان سیاسی مثل چین و روسیه تقویت خواهد کرد. عضویت دائم در سازمان شانگهای موجب برتری ایران در برابر تهدیدات آمریکا خواهد شد."
● سازمان همکاریهای شانگهای
سازمان همکاری های شانگهای در سال ۲۰۰۱ میلادی راه اندازی شد. این سازمان شش عضو ثابت و پنج عضو ناظر دارد و توسعه یافته سازمان شانگهای پنج (Shanghai Five) است که در۲۶ آوریل سال ۱۹۹۶ میلادی بعد از امضای تعهد نامه امنیت نظامی مرزها توسط پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان راه اندازی شده بود.
در ۲۴ آوریل سال ۱۹۹۷ میلادی این کشورها معاهده دیگری را با یکدیگر در مسکو امضا کردند که سبب کاهش نظامیان در مرزهای منطقه می شد.
جلسات سالانه اعضای این گروه در سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ میلای به ترتیب در کشورهای قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان برگزار شد.
در سال ۲۰۰۱ میلادی، چین دوباره میزبان اعضای این سازمان بود. در این اجلاس ازبکستان به عضویت سازمان درآمد و سازمان شانگهای پنج به شانگهای شش تبدیل شد تا اینکه در ۱۵ ژوین سال ۲۰۰۱ میلادی بیانیه تشکیل سازمان همکارهای شانگهای توسط این شش کشور امضا شد و سازمان مذکور سازمان همکاری های شانگهای (Shanghai cooperation organization) یا به صورت خلاصه SCO نام گرفت.
● نقش سازمانSCO
اعضای ثابت و ناظر سازمان همکاریهای شانگهای سازنده یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی و نظامی جهان هستند. این کشورها بزرگترین تولید کنندگان و مصرف کنندگان انرژی را در تشکیل می دهند و ۲۵ درصد از مساحت کره زمین را به خود اختصاص داده اند.
بسیاری از ناظران سازمانهای بین المللی، سازمان همکاریهای شانگهای را سازمانی برای مقابله با ناتو می دانند و بر این باورند دلیل اصلی شکل گیری این سازمان مقابله با مداخله احتمالی آمریکا در کشورهای بزرگی چون چین و روسیه یا ایجاد درگیری نظامی در منطقه است.
البته تاکنون بیانیه رسمی و کاملی علیه حضور نظامی آمریکا در منطقه ارائه نشده است ولی سخنان غیر مستقیمی در مخالفت با حضور آمریکا و نیروهای نظامی این سرزمین در کشورهای اطراف اعضای این سازمان گفته شده است که ادامه آن می تواند از نفوذ و قدرت آمریکا در بازار بکاهد.
● فعالیتهای سازمان SCO
اصلی ترین هدف شکل گیری این سازمان، همکاریهای امنیتی در کشورهای آسیای مرکزی بود. در این سازمان مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در کنار جدایی طلبی، شعاری مهم بود. سپس همکاری برای مقاومت در برابر جرائم مواد مخدر و قاچاق آن در مرزهای کشور های آسیای مرکزی نیز به فعالیتهای این سازمان اضافه شد.
اعضای این سازمان در طی سالهای فعالیتشان پیمانهای امنیتی و نظامی زیادی را با یکدیگر امضا کردند که به موجب آن در مقابله با تنهشای نظامی هر یک از اعضا با هم همکاری می کنند. همکاریهای اقتصادی یکی دیگر از حوزه های فعالیت این سازمان است.
در روز بیست و سوم سپتامبر سال ۲۰۰۳ میلادی توافق نامه ای بین اعضای این سازمان برای توسعه همکاریهای اقتصادی امضا شد. در این اجلاس، ون جیابایو، رئیس جمهور چین، یکی از اهداف مهم سازمان را ایجاد منطقه آزاد تجاری اعلام کرد که به ورود و خروج کاراتر کالاها به کشورهای عضو این سازمان کمک می کند.
یک سال بعد، یعنی در روز ۲۳ سپتامبر سال ۲۰۰۴ میلادی، توافق نامه جدیدی که در بر گیرنده ۱۰۰ فعالیت و طرح خاص بود توسط کشورهای عضو این سازمان امضا شد و حوزه عملکرد اعضا در توسعه فعالیتهای اقتصادی را دقیق تر تعریف کرد.
در جلسه بعدی کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای که در مسکو برگزار شده بود اجرای پروژه های مشترک در حوزه انرژی نیز مورد توافق قرار گرفت.
در روز ۲۶ اکتبر سال ۲۰۰۵ میلادی کشورهای عضو این سازمان توافق نامه ای با یکدیگر امضا کردند تا به موجب آن در بخش نفت و گاز و پروژه های انرژی با هم همکاری داشته باشند. اکتشاف و استخراج حوزه های هیدروکربنی جدید و استفاده مشترک از منابع آبی از دیگر مفاد این توافق نامه بود.
همچنین ایجاد کنسول بین بانکی سازمان همکاریهای اقتصادی یکی دیگر از فعالیتهای اقتصادی این سازمان بود که اولین جلسه رسمی آن در روزهای ۲۱ و ۲۲ فوریه سال ۲۰۰۶ میلادی در پکن برگزار شد.
سومین بخش از همکاریهای کشورهای عضو سازمان در بخش فرهنگی است. طبق گزارشهای موجود در روز ۱۲ اوریل سال ۲۰۰۲ میلادی وزرای فرهنگ کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای جلسه ای تشکیل دادند و تفاهم نامه ای را با یکدیگر امضا کردند.
در روزهای ۲۷ و ۲۸ آوریل سال ۲۰۰۶ سومین گردهم آیی فرهنگی این کشورها در ازبکستان برگزار شد.
البته پیش از این گردهم آیی نمایشگاهی از آثار هنری مردم این کشورها در سال ۲۰۰۵ میلادی برپا شد.
قزاقستان در سالهای اخیر پیشنهاد داد تا فستیوال رقص های محلی نیز به فعالیتهای فرهنگی این سازمان اضافه شود. این کشور پیشنهاد کرد این فستیوال در سال ۲۰۰۸ میلادی در یکی از کشورهای عضو برگزار گردد.

نویسنده : مونا مشهدی رجبی

منبع : دیپلماسی ایرانی