آثار احمد فردید

معمولا عنوان می‌شود دکتر فردید آثار چندانی ندارد، در حالی که علاوه بر آثار فردید سابق (قبل از طرح غربزدگی و گشت فکری) که " اگر جمع کنند بیش از هزار صفحه می‌شود " ، فردید لاحق با ایراد سخنرانیها و شرکت در گفتگوها و مصاحبه‌ها آثار فراوانی از خود بجای گذاشته است که این آثار بطور پراکنده در اختیار اشخاص و یا مؤسسات است. با کوششهای بعمل آمده طی چند سال اخیر(عمدتا پس از چاپ و انتشار دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان) اکنون مجموعه قابل توجهی از آثار مکتوب و مکتوب شده استاد گرد آوری شده که میتواند در اختیار علاقمندان قرار داده شود که البته در مقابل آنچه که مکتوب ومنتشر نشده همچنان ناچیز است. این آثار منتشر شده و دردسترس عموم اکنون شامل موارد زیر است:
▪ تالیف ۱۸ مورد
▪ ترجمه ۱۹ مورد
▪ تقریر ۱۱ مورد
▪ مصاحبه ۴ مورد
▪ سخنرانی مکتوب شده ۳۱ مورد
▪ میزگرد و مناظره مکتوب شده ۳ مورد
▪ گردآوری گزیده مطالب ۴ مورد
برآورد میشود مجموعه فعلی به حدود هزار صفحه برسد. علاوه بر موارد فوق ۱۴ اثر از آثار دیگران که استاد در آنها دخالت موثر داشته است نیز شناسائی شده که در این فهرست آمده است.
الف) آنچه تاکنون منتشر شده است
۱) تالیف ( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه ، حاشیه نویسی)
۲) ترجمه
۳) تقریر
۴) مصاحبه
۵) سخنرانی
۶) مناظره و میزگرد
۷) گرد آوری گزیده مطالب
ب) آنچه تا کنون منتشر نشده است
۱) تالیف ( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه ، حاشیه نویسی)
۲) ترجمه
۳) تقریر
۴) مصاحبه
۵) سخنرانی
۶) مناظره و میزگرد
ج) آثار دیگران که زیر نظر فردید تدوین شده و یا در تدوین آن دخالت موثر داشته است
۱) تالیف ( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه)
۲) ترجمه
۳) پایان نامه تحصیلی
د) مواردی که توسط استاد یا دیگران مورد اشاره قرار گرفته ولی نام اثر و یا هرگونه اطلاع دیگری در دست نیست
الف) آنچه تاکنون منتشر شده است
الف – ۱) تالیف ( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه ، حاشیه نویسی)
۱) "مقاله‌ای نوشتم که در آن اشاره ای به کانت شده بود"(استاد در مصاحبه با علیرضا میبدی به چاپ این مقاله در دهه ۱۳۱۰ در روزنامه شفق سرخ اشاره کرده است، اطلاع دیگری از این مقاله چاپ در دست نیست).
۲) مطلبی با عنوان "نیچه پس از مرگ" ، ماهنامه مهر سال پنجم مهر ۱۳۱۶ (با امضای ا - ف) ص ۵۰۳ و ۵۰۴
۳) قسمت اول مقاله "هنری برگسن و فلسفه‌های برگسنی"، ماهنامه مهر، سال پنجم شماره ۹ بهمن ۱۳۱۶، ص ۸۸۵-۸۹۵ (با امضای مهینی یزدی ، استاد فردید در ابتدای این مقاله ۳۶ زیر عنوان برای آن ذکر نموده است ولی عملا در دو شماره ۱ و ۲ مقاله به بیش از ۸ زیرعنوان پرداخته نشده است).
۴) قسمت دوم مقاله "هنری برگسن، و فلسفه‌های برگسنی"، ماهنامه مهر، سال پنجم شماره ۱۱ فروردین ۱۳۱۷ ، ص ۱۱۰۹- ۱۱۱۵ (با امضای مهینی یزدی ، . استاد در زیر نویسی در پایان شماره دوم مقاله نوشته است " چنانکه بعد خواهیم...." ولی در شماره های بعدی مجله مهر که از قضا در همان سال ۱۳۱۷ تعطیل شده است ادامه مقالات مشاهده نشد).
۵) مقاله "جان دیوئی آمریکائی، نظر اجمالی بآراء فلسفی و تربیتی او"، ماهنامه آموزش و پرورش، سال نهم شماره سوم، خرداد ۱۳۱۸، ص۱۷ - ۲۴ (با امضای مهینی یزدی)
۶) قسمت اول مقاله "ازکانت تا هیدگر"(عنوان فرعی از آلبرت کبیر تا کانت) ، ماهنامه سخن، سال دوم، شماره سوم، اسفند ۱۳۲۳، ص ۱۹۳-۲۰۱ (دکتر فردید در مقدمه این مقاله اعلام نموده است که این یک رشته مقالات به معرفی جریانهای فلسفی آلمان پرداخته و با معرفی فلسفه ” وجود وجدانی“ مارتین هیدگر به پایان خواهد رسید اما فقط یک مقاله دیگر در این زمینه منتشر شده و از تداوم مقالات اطلاعی در دست نیست)
۷) قسمت دوم مقاله "از کانت تا هیدگر" (عنوان فرعی : درآمد به فلسفه معنوی کانت) ،‌ ماهنامه سخن، سال دوم، شماره پنجم، اردیبهشت ۱۳۲۴، ص ۳۷۰-۳۷۶ ، (این مقاله در شماره بهارفصلنامه سوره سال ۱۳۷۷ تجدید چاپ شده است)
۸) معرفی و نقد مختصر کتاب ” شناخت روشهای علوم یا فلسفه علمی“ (تألیف فلیسین شاله، ترجمه یحیی مهدوی)، ماهنامه سخن، سال دوم، شماره سوم اسفند ۱۳۲۳، ص ۲۲۶-۲۲۷ (با امضای ا- ف)
۹) معرفی و نقد مختصر ” چند نشریه از انتشارات شرکت بهشتی“( ترجمه رضا آذرخشی)، ماهنامه سخن، سال دوم، شماره پنجم، اردیبهشت ۱۳۲۴، ص ۳۹۵-۳۹۶ (با امضای ا- ف)
۱۰) نگاهی به نمودشناسی معاصر، ماهنامه سخن، شماره پنجم، سال سوم، آبان ۱۳۲۵، ص ۳۶۳-۳۶۸(استاد در پایان این مقاله نوشته است "بشرحیکه از شماره آینده خواهیم دید......." ولی در شماره های آینده مجله سخن ادامه مقاله بچشم نمیخورد. صادق هدایت در نامه ای در آذر ۱۳۲۵ خطاب به شهید نورائی در مورد این مقاله نوشته است :"درشماره ۵ سخن که تازه درآمده مقاله عجیبی راجع به نمود شناسی نوشته که خواندنی است"
۱۱) سیر فلسفه در دوره جدید، (استاد به چاپ این مقاله در دهه ۱۳۲۰ در مصاحبه با کیهان فرهنگی اشاره نموده است ، اطلاع دیگری از مقاله در دست نیست).
۱۲) نامه به دکتر بقائی کرمانی ، این نامه که در سال ۱۳۳۰ نگاشته و ارسال شده است ، در کتاب " زندگینامه سیاسی دکتر مظفر بقائی" بچاپ رسیده است
۱۳) چند حاشیه در کتاب فلسفه عمومی پل فولیکه ترجمه یحیی مهدوی، از قبیل ذیل صفحات ۱۳۶ و۱۳۷ (با امضای ا – ف ) و ذیل صفحات ۴۹ و۵۰ (در صفحه ۴۱۴ این کتاب چنین آمده است : " ا . ف " مختصر احمد فردید است.مطالبی که در حاشیه میان دوابرو() یا دو قلاب[ ] قرار گرفته اضافاتی است بر اصل فرانسوی . چون مطلبی که در حاشیه امضای "ا - ف" دارد بین دو ابرو () آمده پس میتوان استنباط کرد مطالب داخل دو ابرو () در حاشیه ، نوشته مرحوم فردید و مطالب داخل دو قلاب [ ] نوشته مرحوم مهدوی باشد).
۱۴) فهرست بعضی از لغات و اصطلاحات و معادل آنها به فارسی ، این فهرست درصفحات ۳۹۳ تا ۴۱۴ کتاب " فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه " تالیف پل فولکیه ترجمه یحیی مهدوی بچاپ رسیده است
۱۵) همسخنی با مارتین هیدگر، یادداشتی از استاد فردید، روزنامه کیهان، ۳/۶/۱۳۵۹ و روزنامه اطلاعات ۵/۶/۱۳۵۹ ( این یادداشت با حذف پاراگراف اول آن با عنوان ” طریقت رندی“ در سالنامه موقف، شماره اول، سال اول، ۱۳۸۲، ص ۲۲-۲۱ چاپ شده است)
۱۶) ” جلسه های درس و سخنرانی استاد فردید در تالار فرهنگ “ (یادداشت استاد فردید) ، روزنامه کیهان، ۱/۱۱/۱۳۶۰
۱۷) ” سخنرانیهای استاد فردید “ ( یادداشت استاد در مورد سخنرانیهای ایشان در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران)
۱۸) توضیحات درباره ” غرب زدگی جهانی و تزلزل مبانی ۲۵۰۰ ساله آن در کل جهان پست مدرن کنونی “ ، روزنامه کیهان ، تاریخ یادداشت ۳۱/۲/۱۳۶۸
الف – ۲ ) ترجمه
۱) ترجمه کتاب "روحیات اجتماعات" اثر گوستاو لوبن، تهران، انتشارات اقبال (استاد در سخنان خود به این ترجمه و چاپ آن اشاره کرده است ولی نسخه چاپ شده در دسترس نیست)
۲) ترجمه قسمتی از کتاب "فلسفه علمی تاریخ" اثر گوستاو لوبن که بنا به اظهار استاد در یکی از روزنامه ها با عنوان "عوامل تشکیل دهنده تاریخ" چاپ شده است . اطلاع دیگری در دست نیست(استاد این ترجمه ها را چنانکه خود گفته است با مقایسه ترجمه عربی مصری با متن فرانسوی انجام میداده است).
۳) ترجمه و اقتباس مقاله ای با عنوان "پرورش اخلاقی و اجتماعی کودکان" بر گرفته از "دفاتر بلژِیکی علوم تربیتی"که در ماهنامه آموزش و پرورش سال هشتم شماره ۱۰ ، دی ۱۳۱۷، ص ۲۲ - ۳۰ بچاپ رسیده است(با امضای مهینی یزدی).
۴) ترجمه و اقتباس از مقاله ژ.ا.سرژ مندرج در "دفاتر بلژیکی علوم تربیتی که با عنوان "آزمایشگاه روحی و تربیتی" که در ماهنامه آموزش و پرورش سال هشتم شماره ۱۱ و ۱۲، بهمن و اسفند ۱۳۱۷، ص ۶۰ - ۶۶ بچاپ رسیده است (با امضای مهینی یزدی).
۵) تر جمه مطلبی که با عنوان "اتحادیه بین الملل پرورش نو" در در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره اول، فروردین ۱۳۱۸، ص ۲۸ بچاپ رسیده است
۶) ترجمه بخش اول کتاب "مسالک فلسفی" اثر آندره کرسن که با عنوان"مسائل فلسفه نظری" که در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره اول، فروردین ۱۳۱۸، ص ۱۹ - ۲۷ بچاپ رسیده است(با امضای مهینی یزدی).
۷) ترجمه مقاله ای با عنوان "قوانین مهم رفتار" بقلم اد. کلاپارد سویسی که در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره دوم، اردیبهشت ۱۳۱۸ ص ۲۵ – ۲۹ بچاپ رسیده است (با امضای مهینی یزدی).
۸) ترجمه مطلبی باعنوان "کودکان چپ"به نقل از روزنامه "پتی جورنال چاپ پاریس فوریه ۱۹۳۹ که در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره چهارم، تیر ۱۳۱۸، ص ۳۶ و ۳۷ بچاپ رسیده است.
۹) ترجمه و اقتباسی مطالبی از کتاب "پرورش نو" تالیف آلبر تم که با عنوان"علم النفس معاصر و پرورش" در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره چهارم، تیر ۱۳۱۸، ص ۱۵ – ۲۰ بچاپ رسیده است.(در بالای عنوان این مطلب عبارت"ترجمه و اقتباس آقای مهینی یزدی" نوشته شده اما در ذیل مقاله پس از ذکر منبع عبارت "با تصرف احمد فردید" قید گردیده است)
۱۰) ترجمه و اقتباسی مطالبی از کتاب "پرورش نو" تالیف آلبر تم که با عنوان"معلم خوب" در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره پنجم، مرداد ۱۳۱۸، ص ۲۲ – ۲۴ بچاپ رسیده است.(با امضای احمد فردید)
۱۱) ترجمه و اقتباسی مطالبی از کتاب "پرورش نو" تالیف آلبر تم که باعنوان"طرح دالتون و روش ونیتکا" در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره ششم، شهریور ۱۳۱۸، ص ۲۷ – ۳۱ بچاپ رسیده است.
۱۲) ترجمه مطلبی با عنوان "آموزشگاه آزاد" نوشته آدلف فریر به نقل از روزنامه "کوپراسیون بال" که در ماهنامه آموزش و پرورش سال نهم شماره ۷و۸، مهر و آبان ۱۳۱۸، ص ۶۳ بچاپ رسیده است.
۱۳) ترجمه و اقتباسی مطلبی از کتاب "انرژی روحانی" تالیف هانری برگسن که با عنوان"شادی و خلاقیت" در ماهنامه آموزش و پرورش سال دهم شماره ۲، اردیبهشت ۱۳۱۹، ص ۳۱ و ۳۲ بچاپ رسیده است(با امضای ا . ف).
۱۴) ترجمه ای که با عنوان "چند نمونه از درمانهای روحی" در ماهنامه آموزش و پرورش سال دهم شماره سوم،خرداد ۱۳۱۹، ص ۴۵ – ۵۶ بچاپ رسیده است.
۱۵) ترجمه مطلبی با عنوان "چرا کودکان دروغ میگویند" به نقل از مجله "روانشناسی" شماره آوریل ۱۹۳۸ که در ماهنامه آموزش وپرورش سال دهم شماره چهارم، تیر ۱۳۱۹ ص ۳۹ – ۴۸ بچاپ رسیده است.(نام مترجم این مطلب درج نشده بود و تا کنون به شماره اسفند سال ۱۳۱۹ که فهرستی از کلیه مقالات یکساله مجله و نام نویسنده و مترجم را درج میکند دسترسی پیدا نشده است اما با توجه ترجمه ردیف بالا بنظر میرسد این ترجمه نیز از فردید باشد)
۱۶) ترجمه "روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان : محرک‌های زردشتی در فلسفه اشراق" اثر هانری کربن که توسط انجمن ایرانشناسی بعنوان نشریه شماره ۳ در سال ۱۳۲۵ بچاپ رسیده و در سال ۱۳۸۲ توسط موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تجدید چاپ شده است . (احمد فردید در زیرنویس صفحه ۵۱ توضیح داده است که : ترجمه نگارنده این سطور در اینجا تمام می‌شود و نظر به عجله ای که آقای هانری کربن در طبع و نشر این رساله داشتند ترجمه فصل سوم را به آقای عبدالحمید گلشن محول فرمودند)
هانری کربن در مصاحبه ای که در شماره اسفند ۱۳۵۵ ماهنامه بنیاد بجاپ رسیده است ماجرائی را به این ترتیب نقل میکند که "وقتی قرار شد رساله "محرک های زردشتی در فلسفه سهروردی" ترجمه شود و مترجم نتوانست آنرا تمام و کمال بزبان فارسی برگرداند ، معین خیلی عصبانی شد. یادم هست توی درشکه نشسته بودیم که یکباره معین مترجم رساله را توی یکی از خیابانهای تهران که حالا یادم نیست کدام خیابان ، دید . از درشکه بیرون پرید و همانجا از مترجم گله و شکایت کرد که چرا کار را نیمه تمام باقی گذاشته است".
داریوش شایگان در میزگردی که با عنوان "متفکران اهل معنا" (کتاب ماه ادبیات و فلسفه، آذر ۱۳۸۲)میگوید "این رساله را فردید و عبدالحمید گلشن ترجمه کرده اند که البته اگر ترجمه اش را بخوانید چیزی دستگیرتان نمیشود.آنهم داستانی دارد چون فردید ترجمه را مدام به تعویق می انداخت و امروز و فردا میکرد. بعد یک روز که معین و کربن سوار درشکه بودند و از خیابان فردوسی عبور میکردند که فردید را می بیند که سوار درشکه دیگری است میخواهد با او صحبت کند که او فرار میکند".
اما برخی میگویند یک جدال لفظی بین آنان درگرفته که منجر به ناتمام رها کردن ترجمه توسط فردیدشده است. بعلاوه برخی دوستداران استاد فردید میگویند مطالب نسبتا سطحی کربن در ترجمه استاد به متن فلسفی-حکمی درخور توجهی تبدیل شده است.
۱۷) هیدگر، مارتین ، ‌خطر و نجات، ‌ترجمه احمد فردید، سالنامه موقف ، سال اول، شماره اول، شهریور ۱۳۸۲، ص ۴۰-۴۱ (این مطلب ترجمه‌ای از صفحه پایانی کتاب Holtswege و عنوان آن انتخابی سالنامه موقف است)
۱۸) نیچه، فردریک ویلهم، مرد شوریده سر، ترجمه احمد فردید، سالنامه موقف، شماره اول، سال اول، شهریور ۱۳۸۲، ص ۱۱-۱۲
۱۹) فولیکه، پل، مقدمه فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه ، ترجمه احمد فردید، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۷، ص ۱- ۴۴ (دکتر یحیی مهدوی مترجم کتاب فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه در پیشگفتار این کتاب ضمن تشکر از دکتر فردید برای تصحیح ترجمه این کتاب اعلام نموده ایشان بعضی از قسمتها منجمله مقدمه را ثانیا تحریر نموده‌اند)
الف – ۳ ) تقریر
۱) اندیشه‌های هدایت، تهران، انتشارات فرزین، بهمن ۱۳۴۹، ص ۳۸۵- ۳۹۹ (این تقریر در کتاب صادق هدایت که به کوشش محمود کتیرائی تدوین شده چاپ شده است ، ظاهرا بین دکتر فردید و محمود کتیرائی درتنظیم متن تقریر اختلاف‌نظر وجود داشته است ، این مصاحبه در کتاب ”صادق هدایت در بوته نقد ونظر “ و در کتاب ” کتاب یاد صادق هدایت “ (علی دهباشی ، نشر ثالث ، ۱۳۸۰ ) تجدید چاپ شده است )
۲) پاسخ به چند پرسش در باب فرهنگ شرق، ماهنامه فرهنگ و زندگی، شماره ۷ ، دی ۱۳۵۰، ص ۳۴-۳۹ ،‌ این تقریر در ماهنامه سوره سال ۱۳۷۴ تجدید چاپ شده است (آقای دکتر داوری این تقریر را تحریر نموده است)
۳) سقوط هدایت در چال هرز ادبیات فرانسه، روزنامه اطلاعات، شماره ۱۴۳۳۷، اسفند۱۳۵۲ ، (تجدید چاپ در سالنامه موقف، سال دوم، شماره دوم، شهریور ۱۳۸۳، ص ۱۰۲-۱۰۶)
۴) پاسخی کوتاه به پرسش” شعر در هزاره سوم“ ، روزنامه رستاخیز، شماره ۴۶۶، ۲۲ آبان ۱۳۵۵
۵) پاسخی کوتاه به پرسش " بهترین کتابی که خوانده اید ؟" ، ماهنامه بنیاد ، تیر ۱۳۵۷ ص ۲۱
۶) دست از سر هیدگر بردارید ، ماهنامه بنیاد ، سال اول ، شماره ۶ ، شهریور ۱۳۵۶ ، ص۶۸
۷) اکنون زدگی فرهنگستان ، ماهنامه بنیاد ، سال اول ، شماره ۴ ، تیرماه ۱۳۵۶ ، ص۵
۸) " توضیح استاد فردید" در مورد جلسات سخنرانی ایشان در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ، روزنامه کیهان ، ۳۰ دی ۱۳۵۸
۹) صورت و معنا در حکمت هنر، سالنامه موقف، سال اول ، شماره اول، شهریور ۱۳۸۲، ص ۵۳-۵۷ (این تقریر را آقای صفری تحریر نموده‌اند)
۱۰) تقریری در باره هیدگر ، چاپ شده در مقاله مهدی صادقی با عنوان " تفکر مارتین هیدگر و احمد فردید" ، نامه فلسفه ، سال چهارم ، شماره یازدهم ، پائیز ۱۳۸۰
۱۱) درروزنامه کیهان مورخ پنج شنبه ۱۳ مرداد ۱۳۶۲ متنی در صفحات ۱۵ و ۱۶ بچاپ رسید با عنوان " مشروطه در رابطه آن با دفع فاسد به افسد" که متعاقبا از توزیع لائی روزنامه که شامل این مقاله میشد جلوگیری و گفته میشود حتی آنچه توزیع شده بود از پیشخوان روزنامه فروشیها جمع آوری و تبدیل به خمیر کاغذ گردید. نام نویسنده مقاله در روزنامه درج نشده بود اما مشخص بود منشائی "فردیدی" دارد.
پس از گذشت بیست و دو سال از این ماجرا آقای علی ابوالحسنی (منذر) که نسخه ای از روزنامه توسط مرحوم فردید بدست ایشان رسیده بود، نسبت بچاپ آن با عنوان " مشروطه، دفع فاسد به افسد" در ماهنامه زمانه شماره مرداد۸۴ ۱۳ اقدام نمود . این مقاله پس ازچاپ در ماهنامه زمانه در سایت خبرگزاری مهر گذاشته شده و در دو شماره روزنامه شرق مورخ ۲۰/۶/۱۳۸۴ با عنوان ” اصالت تاریخ یا دفع فاسد به افسد “ و مورخ ۲۲/۶/۱۳۸۴ با عنوان "آزادی جدید عین استبداد به رای است" تجدید چاپ شده است.
بدرستی مشخص نیست که مقاله تحریر یا تقریر استاد است و یا متنی است که برخی از افراد مورد وثوق زیر نظر ایشان تنظیم کرده اند و نهایتا توسط استاد بازنگری شده است. آقای ابوالحسنی در مقدمه این تقریر نوشته اند که مرحوم فردید در هنگام ارائه این مقاله به ایشان، توضیحاتی در حاشیه روزنامه نوشته اند که در متن چاپ شده این توضیحات آورده نشده است. لازم به یاد آوری است اغلاط چاپی در این متن هم بچشم میخورد.
الف – ۴) مصاحبه
۱) مصاحبه با علیرضا میبدی، روزنامه رستاخیز، شماره ۴۳۹، ۲۰ مهر ۱۳۵۵ و شماره ۴۵۷ ،‌۱۱ آبان ۱۳۵۵ (در شماره دوم این مصاحبه قرار ادامه مصاحبه گذاشته می‌شود ولی ظاهرا مصاحبه ادامه نیافته است، ضمنا استاد فردید در شماره دوم مصاحبه به میبدی در مورد دستکاری مطالب اعتراض داشته است)
۲) مصاحبه با مجله تماشا، مجله تماشا سال هشتم، شماره ۳۵۶، ۲۷ اسفند ۱۳۵۶
۳) مصاحبه با جلال میکانیکی با عنوان " نسبت دیانت حقیقی اسلام با فلسفه و علم" (در بالای همین صفحه قابل مشاهده است)
۴) در سال ۱۳۶۵ از طرف هفته نامه کیهان فرهنگی آقایان حاج سیدجوادی و رخ صفت مصاحبه ای با استاد فردید بعمل می آورند تا به روال معمول این هفته نامه بچاپ برسد چرا که کیهان فرهنگی هر هفته مصاحبه ای را که با یکی از چهره های علمی و ادبی بچاپ میرسانید. اما این مصاحبه بدلایل اعلام نشده ای بچاپ نرسید تا اینکه بعد از بیست سال اکنون متن آن در سایت بنیاد فردید قرار داده شده است.
الف – ۵ ) سخنرانی مکتوب شده
۱) همسخنی با طریقت فکری مارتین هیدگر، سالنامه موقف، شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳، ص ۴۹-۵۹ (متن تحریر شده یک جلسه از یک رشته سخنرانی تلویزیونی دکتر فردید در اوائل دهه ۵۰ با عنوان ” درآمدی به حکمت معنوی“، عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)
۲) شاهد تو سد روی شاهد است، سالنامه موقف، شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳ ص ۹۶-۱۰۱ (متن تحریر شده یک جلسه از یک رشته سخنرانی تلویزیونی دکترفردید در اوائل دهه ۵۰ با عنوان درآمدی به حکمت معنوی، عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)
۳) متن تحریر شده یک جلسه از یک رشته سخنرانی تلویزیونی دکترفردید در اوائل دهه ۵۰ با عنوان درآمدی به حکمت معنوی که در سالنامه موقف شماره ۴ شهریور ۱۳۸۵ عنوان " مقدمه" به چاپ رسیده است
۴) ما را به مستی افسانه کردند، سالنامه موقف، شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳، ص ۶۰-۶۵ (متن تحریر شده قسمتی از یک جلسه سخنرانی استاد در سال ۱۳۵۸ در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)) وحدت علوم، سالنامه موقف شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳، ص ۶۶-۸۲ (متن تحریر شده یک جلسه سخنرانی دکتر فردید در سال ۱۳۶۰ ،عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)
۶) انسان‌شناسی حکمی، سالنامه موقف شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳ص ۸۳-۸۹ (متن تحریر شده قسمتی از یک سخنرانی دکتر فردید در سال ۱۳۶۱، عنوان مقاله انتخابی موقف است).
۷) علم الاسماء تاریخی ،( متن یک درسگفتار پیاده شده از یکی ازسخنرانیهای دکترفردید درسالهای ۵۸ ـ ۶۱ که درمجموعه ای باعنوان ” دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان“ توسط مؤسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر، بکوشش محمد مددپوردرسال ۱۳۸۱ به چاپ رسیده است و دارای اشتباهاتی در تحریر بوده و حذف بعضی از قسمتها در آن محتمل است،‌عنوان ذکر شده برای سخنرانی و عنوان بندی درسگفتار نیز از جمع‌آوری کننده است )، ص ۱۷ ـ ۲۵
۸) حقیقت تاریخ و مواقف ومواقیت تاریخی ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)ص ۲۷ ـ ۵۵
۹) نظری در باب تاریخ ،(به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید) ، ص ۵۷ ـ ۶۲
۱۰) انقلاب و ثوره ،(به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)،ص ۶۳ ـ ۸۰
۱۱) ” دیدار و ایده ، ایده آلیسم و رئالیسم“ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۸۱ ـ ۱۱۸
۱۲)” نورحق ، نور طبیعی ، عقل لاهوتی وعقل ناسوتی“ (به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۱۱۹ ـ ۱۳۰
۱۳) ” طاغوت ، خداشناسی ، وقت فوق منطق “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید )، ص ۱۳۱ ـ ۱۵۲
۱۴) ” حقیقت ، انسان شناسی حکمی ، انسان مثلث القنه “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید) ، ص ۱۵۳ ـ ۱۷۷
۱۵) انسان و تعالی از تدانی ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید )ص ۱۷۹ ـ ۲۰۵
۱۶) ” زبان و تفکر ـ تفکر آماده گر و تفکر وجود ، کیش و دین ، زبان و کلام الله “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید) ص ۲۰۷ ـ ۲۳۳
۱۷) اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید ) ،ص ۲۳۵ ـ ۲۶۱
۱۸)” هجرت ، مسکنت ، مرگ وطلب “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)ص ۲۶۳ ـ ۲۷۲
۱۹) روحانیت وهنر،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۲۷۳ ـ ۳۰۰
۲۰) جبر و اختیار و اصل موجبیت ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۰۱ ـ ۳۰۷
۲۱) ” درباره ذهنیت و عینیت : سوژه و ابژه “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۰۹ ـ ۳۱۷
۲۲) مراتب عقل وخرد ودیدار و پندار ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۵
۲۳) پرسش دوباره از عقل غربی ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید) ، ص ۳۲۷ ـ ۳۴۶
۲۴ ) ” غربزدگی ، فقر ذاتی و سیر حقی وخلقی طاغوتی “ ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۴۷ ـ ۳۶۱
۲۵) نقدی از غربزدگی فلسفی اومانیسم ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۶۳ ـ ۳۶۵
۲۶) درباره زندقه ومتافیزیک و اخلاق ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۶۷ ـ ۳۸۲
۲۷) در زمینه جامعه شناسی و روانشناسی غربی و عرفان و کیفیت زندگی برگسونی ،( به توضیحات سخنرانی ردیف ۶ مراجعه فرمائید)، ص ۳۸۳ ـ ۴۱۰
۲۸) غرب و غربزدگی در آخرالزمان کنونی ، سایت بنیاد فردید ، ۱۳۸۵ (متن اولین قسمت یک سلسله سخنرانی تلویزیونی پخش نشده با عنوان "غربزدگی و بحران حوالت تاریخی جهانی آن در عصر حاضر" که در سال ۱۳۶۳ ضبط شده است)
۲۹) غرب و غربزدگی در آخرالزمان کنونی ، سایت بنیاد فردید ، ۱۳۸۵ (متن دومین قسمت یک سلسله سخنرانی تلویزیونی پخش نشده با عنوان "غربزدگی و بحران حوالت تاریخی جهانی آن در عصر حاضر" که در سال ۱۳۶۳ ضبط شده است)
۳۰) متن دهمین قسمت یک سلسله سخنرانی تلویزیونی پخش نشده با عنوان "غربزدگی و بحران حوالت تاریخی جهانی آن در عصر حاضر" که در سال ۱۳۶۳ ضبط شده است (در بالای همین صفحه قابل مشاهده است)
۳۱) بحران جریانهای فلسفی در عصر حاضر و تزلزل روشنفکری در ایران ، سایت بنیاد فردید ، ۱۳۸۵(متن تحریر شده یک جلسه از یک رشته سخنرانی تلویزیونی دکترفردید در اوائل دهه ۵۰ با عنوان درآمدی به حکمت معنوی، عنوان مقاله انتخابی بنیاد فردید است)
الف – ۶ ) میزگرد و مناظره مکتوب شده
۱) میزگرد تلویزیونی ” انسان شرقی، انسان غربی“ ، روزنامه رستاخیز، شماره های ۷۶۶، ۷۷۲ و ۷۷۳ مورخ ۲۲ ، ۲۹ و ۳۰ آبان ۱۳۵۶
۲) بحث آزاد در باره آزادی ، ‌روزنامه رستاخیز، شماره های ۷۹۳ ، ۹۷‌۴ و ۹۷۵ مورخ ۳ ، ۴ و ۵ مرداد ۱۳۵۶، تجدید چاپ درسالنامه موقف شماره دوم،‌ سال دوم، شهریور ۱۳۸۳، ص ۴۱-۴۸
۳) بحثی که با التهاب و هیجان زیادی دنبال شد (متن یک قسمت از میز گرد تلویزیونی این سو و آن سوی زمان با موضوع "فقر معنا" در سال ۱۳۵۷) ، ماهنامه سوره، دوره جدید ، شماره یازدهم، مهرماه ۱۳۸۳، ص ۸۰-۸۷ (عنوان مطلب از ماهنامه سوره است )
الف – ۷) گردآوری گزیده مطالب(منظور مقالات و نوشته هائی است که حاصل گردآوری مطالب استاد از منابع پراکنده توسط دیگران است)
۱) سوانح احوال، سالنامه موقف شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۳ ص ۱۱-۱۷ (این متن حاصل گردآوری برخی از مطالبی است که دکتر فردید در باره زندگی و سلوک خود اظهار داشته است ، عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)
۲) نسبت متفکر با شاعر، سالنامه موقف، شماره دوم، سال دوم، شهریور ۱۳۸۱، ص ۳۶-۴۰ (این متن حاصل گردآوی برخی از سخنان دکتر فردید پیرامون حافظ و اشعار اوست، عنوان مقاله انتخابی سالنامه موقف است)
۳) گزیده گفتارها،‌ مجله تلاش، شماره ۶۶ ، بهمن ۱۳۵۵، ص ۳۲-۳۳
۴) یادداشتهای کوتاه درباره اصطلاحات و متفکران ،( متن یادداشت های محمد مددپوراز سخنرانیهای سال ۱۳۶۵ دکتر فردید که درمجموعه ای باعنوان ” دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان“ توسط مؤسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر، بکوشش محمد مددپوردرسال ۱۳۸۱ به چاپ رسیده است ، ‌عنوان مطلب و عنوان بندی آن ازجمع‌آوری کننده است ، ص ۴۱۱ ـ ۴۴۶ )
ب) آنچه که تا کنون منتشر نشده است
ب- ۱) تالیف ( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه ، حاشیه نویسی)
۱) شش مقاله با عنوان ” یقینیات اخلاق“ که در کلاس ششم متوسطه تألیف شده است.
۲) مقاله ای با عنوان "قانون اخلاق یا یقینیات عاطفی و اجتماعی"(استاد در مصاحبه با علیرضا میبدی به نوشتن این مقاله در سال ۱۳۱۴ اشاره کرده است).
۳) مقاله‌ای با عنوان ” اضافه التفاتی و نمودشناسی معاصر“ ، ( استاد فردید در نامه‌ای که در سال ۱۳۳۰ از پاریس برای دکتر مظفر بقائی ارسال نموده به این مقاله اشاره کرده است ) .
۴) مقاله‌ای با عنوان ” مساله وجود غیرخارجی ذهنی و معرفت در فلسفه اسلام“ ، (استاد فردید در نامه‌ای که از پاریس برای دکتر مظفر بقائی ارسال نموده به این مقاله اشاره کرده است) .
۵) اثری با عنوان " سیر فلسفه در آلمان" (استاد فردید در نامه‌ای که از پاریس برای دکتر مظفر بقائی ارسال نموده به این اثر اشاره کرده است).
۶) کتابی با عنوان ” گذشت از فلسفه تاریخ به علم‌الاسماء و علم الصور تاریخی “ (استاد در مصاحبه، با علیرضا میبدی در سال ۵۵ اعلام کرده در آینده منتشر خواهد کرد).
۷) کتابی با عنوان ” حکمت انسی و علم‌الاسماء تاریخی“ یا ” تفکرانسی و علم‌الاسماء تاریخی“ (استاد در مصاحبه‌ای در سال ۶۵ اعلام کرده یادداشت‌ها را مرتب کرده و مشغول تدوین آن است).
۸) کتابی با عنوان ” سیر حکمت و فلسفه د رغرب از کانت تا هیدگر“ (استاد در سال ۵۵ در مصاحبه با علیرضا میبدی اعلام کرده در آینده منتشر خواهد کرد. گفته شده است در اوائل دهه ۵۰ کتابی با عنوانی مشابه چاپ شده و آماده انتشار بوده ولی استاد از انتشار آن جلوگیری کرده و نسخه‌های چاپ شده را از بین برده است).
۹) ” فرهنگ اشتقاقی عربی و فرهنگ اشتقاقی فارسی“
احمد فردید در مصاحبه با کیهان فرهنگی سال ۱۳۶۵ میگوید :"عرض کردم فعلا مشغولم ، کاری که دارم میکنم که یک چیزی از خودم باقی بگذارم به عنوان تفصیل آنهم فشرده . دو چیز است – اینها جزء مطلب غربزدگی است – یکی عبارت از فرهنگی است که من توضیح خواهم کرد فرهنگ اشتقاقی ، از یک طرف عربیست و از یک طرف فارسی ، این بی سابقه است . یک کار علمیست ، دارم تکمیل میکنم ، من معتقدم این فرهنگ .. با چند نفر نمیشود ، می خواهم....نمی شود .
باید خلاصه ای بدست خودم بنویسم . نمیرم یک خدمت بزرگی بکنم . مسئله جهانی است . مسئله مرید و مراد و مرشد و از این حرفها نیست ، ...این همه تئوریها هست . از نو خواندم ، کار من از نو خواندن مسائل بعد از غربزدگیست . زبان عربی را از نو خواندم و این زبان عربی را چنان از نو خواندم که مطلب در آخرالزمان تاریخ روشن میشود – برای خودم روشن شده است – و در عین حال مددی است و کمکی است به اصلا زبان عربی و ایمان بیشتری به کلام الله مجید پیدا کردن".
احمد فردید همچنین در مصاحبه با علیرضا میبدی سال ۱۳۵۵ چنین میگوید : "اگر به گذشته من رجوع کنید آثار مرا خواهید دید . سی سال است که فلسفه تاریخ را مطالعه می کنم و مینویسم . دهها سال است وقت خود را ، فکر خود را ، ذکر خود را، متوجه تالیف یک فرهنگ عربی – فارسی کرده ام ...چاپ این کتاب به خیلی از پرسشها پاسخ خواهد داد. لطفا بیائید به اطاق کار من تا به بینید فردید شفاهی فقط از طریق زبان و دهان ابراز عقیده نمی کند ، بلکه اوقات خود را مصروف نوشتن و تالیف هم میکند ، آنهم دست تنها . بی یار و یاور .
نوشتن و تالیف فرهنگ لغات عربی – فارسی با این حجم عجیب ، آنهم دست تنها و بدون برخورداری از یک همکاری گروهی ، مشکل است . اما همین جا بگویم که بهیچوجه حاضر نیستم کسی مرا در اینکار یاری دهد . اینکار مختص خود من است . مختص فردید . یک دخالت ولو کوچک میتواند حواس مرا دربدر و پریشان کند . این کشکی است که خودم باید بسابم".
افراد متعددی نیز به این فرهنگها اشاره کرده اند:
▪ "از چهل سال پیش به تحریر و تدوین دولغتنامه اتیمولوژیک پرداخته بود که این بنده خود بارها سواد و بیاض آنرا از نزدیک مطالعه کردم. این دو لغتنامه یکی مشتمل برریشه های اتیمولوژیک برهان قاطع و و دیگری مقایسه اشتقاقی الفاظ عربی و یونانی بود در مجلدات ضخیم به خط خوش و با قلم آبی و قرمز نگاشته یافته بود و کمتر کسی است که از زبان ایشان وصف این کار علمی را نشنیده باشد و عملا هنگام تدریس و سخنرانی نمونه های حیرت انگیز آنرا ندیده باشد.
گهگاه از سنگینی کار و دست تنها بودن خود شکوه میکرد اما بخاطر وسواس علمی هیچکس را به دستیاری نمی پذیرفتند و چندین نوبت فرمودند که این کار پس از مرگ من منتشر خواهد شد"(محمدرضا جوزی ، مقدمه ترجمه "الوهیت و هیدگر"،۱۳۷۳)
▪ "ویراستار کتاب(داریوش آشوری، واژگان فلسفه و علوم اجتماعیشوریو)می توانست به استاد فردید که علیرغم نداشتن اثر مکتوب معادلهای بسیاری را ابداع و به فرهنگ فلسفی ما افزوده است (و در فرهنگ دستنویس فردید موجود است) کتاب را غنای بیشتری بخشد" (فریده خالقی، ماهنامه بنیاد)
در فهرستی که پس از درگذشت استاد از مدارک و اسناد موجود در منزل ایشان تهیه شده چنین دفاتری به چشم میخورد در همین زمینه وصیت نامه ای از ایشان بدست آمده (و این تنها موردی است که آن مرحوم وصیت کرده است) که دکتر مایل را برای چاپ این اثر وصی قرار داده است، اما دکتر مایل خود چندی بعد فوت کرد (هر چند گفته میشود در زمان حیات نیز اعتذار مینموده است) و عباس معارف عهده دار این امر گردید که گویا بخشی از کار را آماده چاپ نموده بود ولی با درگذشت وی علیرغم اظهاراتی چند از سوی مسئولین بنیاد فردید این کار در محاق تعطیل افتاده است.
۱۰) "هم سخنی هیدگر و فردید "، استاد فردید طی سخنانی که متن آن در ماهنامه بنیاد در شهریور ۱۳۵۶ در شماره ۶ سال اول چاپ شده اعلام کرده رساله ای با این عنوان در باب اندیشه و آثار هیدگر به پایان برده و برای چاپ در اختیار ماهنامه بنیاد قرار خواهد داد.
۱۱) " معانی هیبت و سبحان الله در تصوف اسلامی" این عنوان سخنرانی استاد فردید در بیست و هفتمین کنگره خاورشناسان در آمریکا بوده است و احسان نراقی میگوید " با کمک چند تن از دوستان مترجم در دقایق پایانی گزارش فردید را آماده کردیم".
۱۲) نامه از پاریس به صادق هدایت ، فردید در تقریر" اندیشه های هدایت" از این نامه مفصل که در مورد "فرو افتادن سارتر در مغاک بیمناک نیست انگاری" بوده یاد کرده است.
۱۳) " درباره مذهب اصالت تاریخی " ، نسخه اصلی این متن که هنوز بچاپ نرسیده نزد آقای مهدی صادقی است.
۱۴) یاد داشت ها : "کسی بیاید و باندازه یک صندوق بزرگ یادداشتهائی را که بنده دارم ببیند" (احمد فردید، برنامه تلویزیونی اینسو و آنسوی زمان ، چاپ شده در ماهنامه سوره ، دوره جدید شماره یازدهم). "در زمان حیاتشان به من میفرمودند بیش از هزار صفحه یادداشت دارم" (غلامحسین ابراهیمی دینانی ، آینه های فیلسوف). "از یاد نمی برم که مدتی بعد از مرگشان دوستمان بمن گفت استاد وصیت کرده است هر چه دست نوشته دارد از بین ببرند.... و چنین شده است" (وبلاگ کافر خداپرست)
۱۵) حاشیه نویسی: " بعد از وفات ایشان به بنیاد فردید که رفته بودم حواشی ایشان را بر برخی از کنابها دیدم ، حواشی ایشان بسیار زیاد است" (غلامحسین ابراهیمی دینانی، آینه های فیلسوف)
ب- ۲) ترجمه
۱) ترجمه " دوره فلسفه" اثر کوئیلیه ، استاد فردید در مصاحبه با علیرضا میبدی در سال ۱۳۵۵ به ترجمه این کتاب قبل از سفر به فرانسه اشاره کرده و یادآور شده بدنبال ” گشت فکری“ خود این ترجمه را با مواردی از این قبیل یکجا دور ریخته است.
۲) ترجمه کتابی با عنوان ” تاریخ فلسفه “ ، استاد فردید در مصاحبه با علیرضا میبدی در سال ۱۳۵۵ به ترجمه این کتاب قبل از سفر به فرانسه اشاره کرده و یادآور شده بدنبال ” گشت فکری“ خود این ترجمه را با مواردی از این قبیل یکجا دور ریخته است.
۳) در ذیل ترجمه ای از استاد فردید که با عنوان "مسائل فلسفه نظری در ماهنامه آموزش و پرورش شماره نخست سال ۱۳۱۸ بچاپ رسیده در صفحه ۲۷ چنین آمده است :
"آندره کرسن استاد فلسفه کتابی بسیار سودمند بنام "مسالک فلسفی نوشته است که آقای مهینی یزدی آنرا از فرانسه بزبان فارسی ترجمه نموده و برای چاپ و انتشار آماده ساخته اند....."
اطلاعی از چاپ و انتشار این ترجمه در دست نیست.
۴) ترجمه و شرح کتابی از برگسن، به گفته استاد فردید این کتاب آماده چاپ بوده اما در آخرین لحظات جلوی چاپ آن را گرفته است (هویت‌اندیشان و میراث فکری احمد فردید)
۵) ترجمه بخشی از مقدمه کتاب راههای گیلی (Holzwege) مارتین هیدگر، استاد بخش‌های از این ترجمه را در سخنرانیهای خود خوانده است.
۶) ترجمه مصاحبه ژان بوفره با مارتین هیدگر با عنوان ” نامه‌ای در باب اومانیسم“ استاد در اوائل دهه پنجاه در سخنرانی‌های تلویزیونی خود با عنوان ” درآمدی به حکمت معنوی“ به این ترجمه اشاره کرده است.
۷) ترجمه رساله ” در سرآغاز اثر هنری“ اثر مارتین هیدگر، استاد در اوائل دهه پنجاه در سخنرانیهای تلویزیونی خود با عنوان درآمدی به حکمت معنوی“ به این ترجمه اشاره کرده است.
۸) ترجمه مصاحبه‌ای که در فرانسه با هیدگر شده است. استاد در سخنرانیهای تلویزیونی خود با عنوان ” درآمدی به حکمت معنوی“ به این ترجمه اشاره کرده است.
۹) ترجمه رساله کوره راه (Feldweg) مارتین هیدگر،‌استاد در سخنرانیهای تلویزیونی خود با عنوان ” درآمدی به حکمت معنوی“ به این ترجمه اشاره کرده است.
۱۰) ترجمه مصاحبه هیدگر با سردبیر مجله اشپیگل با عنوان ” تنها خدائی ما را نجات تواند داد “ ( گفته میشود این ترجمه در مجله دانشکده علوم اجتماعی به چاپ رسیده ولی بعدا به اصرار دکتر فردید صفحات مربوطه از مجله کنده شده است ! )
ب – ۳) تقریر
ب – ۴) مصاحبه
استاد فردید خود در مصاحبه با علیرضا میبدی در سال ۱۳۵۵ گفته است که اشخاص زیادی با وی مصاحبه کرده اند ولی بعد بهر طریق ممکن مانع چاپ مصاحبه شده است. اطلاع دیگری از این مصاحبه ها در دست نیست.
ب – ۵) سخنرانی
ب - ۶) مناظره و میزگرد
دکتر فردید در قبل و بعد از پیروزی انقلاب درس گفتارها و سخنرانیهای متعددی ایراد نموده و در ‌میزگردها و مناظره‌های متعددی نیز شرکت نموده است که بخش عمده آن تا کنون مکتوب و منتشر نشده است. اطلاعات بدست آمده مربوط به این موارد ذیل سرفصل کار و فعالیت (فردید در جلوت) آورده شده است.
ج) آثار دیگران که زیر نظر فردید تدوین شده و یا در تدوین آن دخالت موثر داشته است
ج – ۱ ) تالیف( کتاب ، مقاله ، مطلب ، یادداشت ، نامه)
۱) جوزی ، محمدرضا ، رودرروی یک نویسنده فلسفی : دکتر رضا داوری ، ماهنامه بنیاد ، سال اول ، شماره ۹ ، آذر ۱۳۵۶ ، ص ۵۶ ـ ۶۲
۲) م ـ بهروز ، جدائی کدام دین از سیاست ، روزنامه کیهان
۳) مستعان ، مهتاب ، کیرکه گور متفکر عارف پیشه ، نشر روایت ، تهران ، ۱۳۷۴ ( این کتاب رساله دکتری خانم دکتر مستعان است)
۴) میکانیکی ، جلال ، نامه ای به رئیس مجلس شورای اسلامی ( این نامه خطاب به هاشمی رفسنجانی نوشته شده و در یاد نامه ای با عنوان "جلال دریا بود" چاپ شده است) ، موسسه فرهنگی و هنری ضریح ، تهران ، آذر ۱۳۷۷ ص۲۸ – ۳۰
۵) نراقی ، احسان ، علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن ، تهران ، ۱۳۴۷
۶) نراقی ، احسان ، آنچه خود داشت ، امیر کبیر ، ۱۳۵۵
ج – ۲) ترجمه
۱) فولکیه ، پل ، فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه ، ترجمه یحیی مهدوی ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، چاپ اول ۱۳۴۷ ( آقای دکتر مهدوی درصفحات الف وب باعنوان یادداشتی از مترجم اعلام نموده اند که از ” آقای دکتر فردید درخواستم که در آن نگاه کنند و با حک و اصلاح عبارات و درصورت لزوم ، تغییر و تبدیل معادلهائی که به فارسی در مقابل اصطلاحات فلسفی خارجی اختیار شده است مترجم را سپاسگزار و رهین منت خود سازند ، آقای دکتر فردید بیشتر ازآنچه این بنده خواسته بود و انتظار داشت ، صرف وقت و همت فرمودند تا آنجا که بعضی از قسمتهای آنرا (من جمله از ص ۱ تا۴۴) ثانیا تحریر کردند )
۲) میلون ، تئودور ، پدیدار شناسی و روان درمانی ، ترجمه کرامت اله موللی ، دهخدا ، ۱۳۵۲
۳) هدایت ، صادق ، ترجمه گزارش گمان شکن، ۱۳۲۳
۴) هدایت ، صادق ، ترجمه زند وهومن یسن، ۱۳۲۲
ج – ۳) پایان نامه تحصیلی
۱) مویدی ، محسن ، پایان نامه دوره دکتری در رشته فلسفه و حکمت اسلامی با عنوان : "تحقیق تطبیقی و مقایسه آراء فلسفی لایب نیتس و معتزله"، استاد راهنما دکتر احمد فردید ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ، ۱۳۴۷
۲) جهانگیری ، محسن ، پایان نامه دوره دکتری در رشته فلسفه با عنوان : " تطبیق وحدت وجود در تصوف محی الدین بن عربی و وحدت جوهر در فلسفه باروخ اسپینوزا " ، استاد راهنما دکتر احمد فردید ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، ۱۳۵۲
۳) مستعان ، مهتاب ، پایان نامه دوره دکتری در رشته فلسفه با عنوان : "تجدید تصوف در تفکر کی یرکه گورد" ، استاد راهنما دکتر احمد فردید ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، ۱۳۵۳
۴) نبهی ، عبدالرحیم ، پایان نامه دوره دکتری در رشته فلسفه با عنوان : "بیان فلسفه نیکلا مالبرانش و مقایسه آن با نظر اشاعره در زمینه علل محلی ، مذیل به ترجمه "معنی دیدار"از کتاب سوم جستجوی حقیقت تالیف مالبرانش" ، استاد راهنما دکتر احمد فردید ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، ۱۳۵۴
د) آثاری که توسط استاد یا دیگران مورد اشاره قرار گرفته ولی نام اثر و یا هرگونه اطلاع دیگری در دست نیست
۱) "آقای احمد فردید مشغول تالیف و تدوین کتابی در زمینه تاریخ فلسفه هستند"، اخبار دانشگاه تهران، شماره۳۴۹، اردیبهشت ۱۳۴۵
۲) "بنا بود مقاله هائی را که درباره یاسپرس و هوسرل نوشته بود برایم بخواند که ننوشته بود" ، سیمین دانشور، ساربان سرگردان ، ص ۳۰۰
۳) "این دو لغتنامه یکی مشتمل برریشه های اتیمولوژیک برهان قاطع و و دیگری مقایسه اشتقاقی الفاظ عربی و یونانی بود" ، محمدرضا جوزی ، مقدمه ترجمه الوهیت و هیدگر
۴) " من اگر حالش را داشتم شاید بهتر بود مثلا از مرگ می نوشتم کاری که زمانی کردم و اساسی است" ، دیدار فرهی و فتوحات آخرالزمان ، ص ۲۶۹
۵)" ای آقا من درباره مقولات نوشتم و گفتم که وجود خدا و زمان باقی متعالی از مقولاتند حالا ما بیائیم از کم به کیف برویم. وزارت کیف درست کرده بودند و این آمده بود در موسسه برنامه ریزی وزارت علوم و بعد آمدند سمیناری تشکیل دادند به معنی "کیفیت زندگی"....... اولین بار کیفی را مطرح کردم، بعد چه شد ؟ فورا مقالات را پس زدند" ، دیدارفرهی و فتوحات آخرالزمان ، ص ۳۸۸
۶) " فردید فیلسوف بود ....خود من تنها شناختی که از او دارم یکی جزوه کوچکی بود که در دوران جوانی از هیدگر ترجمه کرده بود یکی هم حضور هفتگی اش در برنامه ای تلویزیونی که علیرضا میبدی تهیه میکرد" رضا قاسمی ، وبلاگ الواح شیشه ای،۲۴/۴/۲۰۰۲
۷) " یک شب (فردید) تلفن کرد .........گفت نه چیز خاصی نیست مقاله ای نوشته بودم و میخواستم برایت بخوانم" رضا داوری ، روزنامه همشهری ، شهریور ۱۳۸۳
۸) "از یاد نمیبرم که مدتی بعد از مرگشان دوستمان گفت استاد وصیت کرده هر چه دست نوشته دارد بسوزانند و از بین ببرند .....و چنین شده است" وبلاگ کافر خداپرست
۹) "صادق گوهرین چون مردی فروتن بود گفت به جز یک مقاله کوتاه از احمد فردید و "دیوار" ترجمه صادق هدایت چیز دیگری از سارتر نخوانده است" محمدرضا فرزانه ، آشنائی با صادق هدایت
۱۰) "ویراستار کتاب(داریوش آشوری، واژگان فلسفه و علوم اجتماعیشوریو)می توانست به استاد فردید که علیرغم نداشتن اثر مکتوب معادلهای بسیاری را ابداع و به فرهنگ فلسفی ما افزوده است (و در فرهنگ دستنویس فردید موجود است) کتاب را غنای بیشتری بخشد" فریده خالقی، ماهنامه بنیاد، اردیبهشت ۱۳۵۶
۱۱) "البته مدتی در جلساتش(آل احمد در جلسات فردید) شرکت میکرد، یادداشتهائی هم برمیداشت و این یادداشت ها را اتفاقا به من داد" عبدالعلی دستغیب، مجله سوره، مهر ۱۳۸۳
۱۲) "آنچنانکه دکتر داوری گفته اند نوشته های فردید در مورد علم الاسماء تاریخی بزودی با نظارت ایشان چاپ خواهد شد" مهدی صادقی، فقر فلسفه و فلسفه فقر، سایت انتخاب، ۲۳/۱۲/۱۳۸۴
۱۳) داریوش آشوری در مقاله "اسطوره فلسفه در میان ما" مینویسد: "(فردید) درآمدی بر ایدئولوژی حزب رستاخیز نوشته بود". اما مهدی صادقی در مقاله "فردید و روحانیت" مینویسد: " بعدا به فردید گفته بودند که در باره دیالکتیک مطلبی بنویسد و او قبول نکرده بود".
۱۴) "باز باید گفت که یکی دو مقاله هم در مجله ایران امروز (به مدیریت مطیع الدوله حجازی) در سالهای پیش از شهریور ۱۳۲۰ ازو به چاپ رسیده است"، ایرج افشار، نادره کاران، ص ۸۲۳

منبع : سایت استاد دکتر سید احمد فروید