بررسی تنوع ژنتیکی یونجه‌های یکساله با توجه به مطالعات کاریوتیپی

گونه های یونجه های یک ساله از لگوم های علوفه ای مهم در منطقه غرب کشور می باشند ولی گزارش های کاریوتیپی درباره این گونه ها بسیار محدود می باشد. به منظور بررسی ژرم پلاسم این گونه ها که در بانک ژن گیاهان مرتعی موجود می باشند مطالعات کاریوتیپی انجام شد. در بررسی های انجام شده جزییات کاریوتیپی اعم از طول کل کروموزوم، طول بازوی بزرگ، طول بازوی کوچک و نسبت بازوی بزرگ به بازوی کوچک اندازه گیری و ایدیوگرام آن رسم گردید. در بررسی های کاریوتیپی تنها گونه Medicago rigidula دارای ۲n=۲x=۱۴ کروموزوم بود و گونه های (M. minima ۳۱۶ ،M. polymorpha ۶۱۲ ،M. orbicularis ۴۴۹ ،M. radiata ۲۹ ،M. radiata ۵۸۸ ،M. trancatulla ۱۱۴۶ ، tiralis ۱۰۳۸ وM. polymorpha ۱۱۲۳ همگی دارای ۲n=۲x = ۱۶ کروموزوم بودند. در میان جمعیت هایی که دارای ۲n = ۲x =۱۴ کروموزوم بودند گونهM. rigidula ۱۱۲۶ دارای بیشترین طول کل کروموزوم و گونه M. rigidula ۴۵۴ دارای کمترین طول کل کروموزوم بودند. گونه های M. littoralis ۱۰۳۸ و M. minima ۳۱۶ که دارای ۲x=۱۶ کروموزوم می باشند به ترتیب دارای بیشترین و کمترین طول کل کروموزوم بودند. میانگین طول کل کروموزوم و میانگین طول کروموزوم در اکثر گونه های خارجی بیشتر از گونه ها و ارقام بومی ایرانی بود. گونه ها و ارقامی که دارای اندازه کاریوتیپی بزرگ تر بودند اندازه بذر آن ها نیز بزرگ تر بود. در بین گونه ها و ارقام مورد بررسی تنها در دو گونه M. littoralis وM. polymorpha کروموزوم های B مشاهده شد. ارقام ۱۱۲۶، ۶۰۶ و ۱۱۹۹ از گونه M. rigidula و ۱۱۲۳ و ۶۱۲ از گونه M. polymorpha و رقم ۵۸۸ از گونه M. radiata دارای کروموزوم های ماهواره دار بودند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای نشان داد که ارقام و گونه هایی که دارای اندازه کاریوتیپی مشابه و از نظر میانگین طول کروموزوم اختلاف معنی داری ندارند، دارای پراکنش و سازگاری یکسان بوده در یک گروه در کنار هم قرارگرفتند در روش آماری تجزیه به عامل ها، کروموزوم های شماره ۵، ۶ و ۷ در جمعیت هایی که دارای ۲x=۱۴ کروموزوم بودند و کروموزوم های شماره ۲، ۵ و ۷ درگونه ها و ارقامی که دارای ۲x=۱۶ کروموزوم بودند بیشترین تغییرات ساختمانی را نشان دادند. به منظور تعیین میزان تقارن کاریوتیپی ارقام و گونه های مختلف، آماره های ضریب تغییرات (CV) و درصد کل فرم (T.F%) محاسبه شدند. نتایج حاصل از آماره ضریب تغییرات نشان داد گونهM. polymorpha ۶۱۲ دارای بیشترین تغییرات بین کروموزومی و M. rigidula ۱۱۲۸ دارای کمترین تغییرات بین کروموزومی بودند. از نظر آماره TF، گونهM. minima ۳۱۶ دارای متقارن ترین کاریوتیپ و رقم۱۱۲۶ از گونه M. rigidula دارای نامتقارن ترین کاریوتیپ بودند.

احمد موسی پور گرجی
مسعود شیدایی
پریچهره احمدیان تهرانی
حسن میرزایی ندوشن

منبع : پایگاه اطلاعات علمی