دانشگاه‌های آمریکا محبوب دانشجویان آسیایی نیست

این نخستین بار در تاریخ است که آمریکا برای جذب دانشجویان چینی آگهی‌هایی را که ۱۸۰ میلیون نفر از مردم چین آن را مشاهده می‌کنند، پخش می‌کند. به اعتقاد کارشناسان امور اجتماعی و اقتصادی آمریکا، رقابت بر سر جذب بهترین دانشجویان از سرتاسر جهان، اکنون بیش از هر زمان دیگر شدت گرفته و هر کشور که در این زمینه موفق‌تر باشد آینده را از آن خود کرده است. در چین هر سال پنج میلیون نفر وارد دانشگاه می‌شوند و تعداد دانشگاه‌های آن از هزار عدد در سال ۱۹۹۹ به دو هزار عدد افزایش یافته است. دوران جذب خود به خودی هزاران دانشجو به دانشگاه‌های برتر غرب از جمله ییل، هاروارد، آکسفورد و کمبریج گذشته است و کشورهای غربی برای جذب دانشجو باید برای دانشگاه‌های خود تبلیغ کنند. امروزه روندهای جدیدی مشاهده می‌شود که باعث خواهد شد چشم‌انداز آموزش در جهان دگرگون شود. دولت‌ها در سرتاسر جهان به ویژه چین و هند در حال سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زمینهء ساخت دانشگاه، آزمایشگاه و مراکز تحقیقاتی عظیم هستند. اروپایی‌ها برای اصلاح ساختار شکنندهء آموزشی خود در حال متحد شدن و اجرای برنامه‌های یکپارچه هستند.
همچنین در کشورهای در حال توسعه دانشگاه‌های خصوصی با سرعتی باور نکردنی در حال افزایش هستند. مسابقه از مدت‌ها پیش آغاز شده است. با توجه به جهانی فکر کردن دانشجویان در سرتاسر جهان، دانشگاه‌ها و ملت‌ها باید تمام انرژی خود را صرف جذب بهترین‌ها کنند و دانشجویان برتر خود را حفظ کنند زیرا دانش در حوزه‌های مختلف، سرنوشت کشورها را در آینده رقم خواهد زد. حتی بسیاری از کارشناسان معتقدند کشورها برای جذب دانشجویان مستعد باید تسهیلاتی جذاب برای آن‌ها در نظر بگیرند زیرا یکی از بزرگ‌ترین ضررها در رقابت آموزشی کنونی، فرار مغزها به کشورها و دانشگاه‌هایی است که بهترین امکانات را برای بهترین‌ها فراهم می‌کنند. در نهایت، برندگان در این مسابقهء بین‌المللی، کشورهایی خواهند بود که دانشگاه‌هایی از هر جهت بین‌المللی دارند و بهترین‌ها را از سرتاسر جهان به خود جذب کرده‌اند. این دانشگاه‌ها با داشتن تعداد زیادی دانشجوی خارجی، مدارکی مورد تایید تمام کشورهای جهان می‌دهند.
نکتهء مهم این‌که تمام دروس در این دانشگاه‌ها با زبان انگلیسی که هنوز هم زبان بین‌المللی تجارت، تحقیق و تکنولوژی است، ارایه می‌شود.در حال حاضر، ایالات متحده از لحاظ آموزشی در صدر کشورهای جهان قرار دارد. از ۱۰۰ دانشگاه بزرگ و معتبر جهان بیش از ۵۰ دانشگاه آمریکایی هستند. یکی از عوامل شدت پیدا کردن رقابت آموزشی در جهان ایالات متحده بوده است. پس از حملات یازدهم سپتامبر، محدودیت‌های شدیدی در زمینهء صدور روادید برای دانشجویان خارجی اعمال شد و این احساس به وجود آمد که ایالات متحده دیگر از دانشجویان خارجی استقبال نمی‌کند. در سه سال پس از حوادث یادشده ثبت‌نام دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های آمریکا هر سال ۴/۲ درصد کاهش یافت که طی ۳۲ سال گذشته بی‌سابقه بود، اما به تدریج وضعیت بهبود یافته است زیرا سیاست‌های پیشین هم آمریکا را در رقابت‌جهانی عقب می‌انداخت و هم ضررهای اقتصادی به دنبال داشت.
آمارها نشان می‌دهد تنها در سال گذشته، حضور دانشجویان خارجی در آمریکا ۱۴ میلیارد دلار نصیب اقتصاد این کشور کرد، اما با آن‌که تعداد دانشجویان خارجی در آمریکا بسیار زیاد است، الگوی جدید آموزشی در جهان الگوی چند‌قطبی است. در حال حاضر بیش از ۶/۲ میلیون دانشجو در جهان، خارج از کشور خود مشغول تحصیل هستند و واقعیت این است که سهم آمریکا از این تعداد طی پنج سال گذشته به طور مداوم کاهش یافته است. بین شش کشور نخستین میزبان دانشجویان خارجی سهم آمریکا طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ کم‌ترین رشد را داشته است. در این سال‌ها، تعداد دانشجوهای خارجی در ایالات متحده، فرانسه و ژاپن به ترتیب ۱۷، ۸۱ و ۸/۱ درصد افزایش یافت. گزارش منتشر شده از سوی شورای آموزش آمریکا نشان می‌دهد، طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ سهم آمریکا از دانشجو‌های خارجی از یک‌چهارم به یک‌پنجم کاهش یافت و این روند همچنان ادامه دارد.یکی از نشانه‌های رشد رقابت بین‌المللی بر سر جذب بهترین دانشجویان و ارتقای نظام آموزشی این است که در بین ۱۰ آکادمی علوم جهان، هشت جایگاه به ایالات متحده و دو جایگاه به بریتانیا اختصاص دارد، اما از جایگاه یازدهم به بعد، تنوع بسیار زیادی مشاهده می‌شود.از جایگاه یازدهم تا دویستم، نام بیش از ۳۰ کشور به چشم می‌خورد که نشان‌دهندهء تحرک جهانی برای ارتقای ساختار آموزشی است.
دانشگاه‌های برتر جهان در حال بین‌المللی کردن متون درسی و نیز اعطای مدارک معتبر جهانی هستند. برای مثال دانشکدهء مشهور تجاری فرانسه به دانشجویان خود اجازه می‌دهد آزادانه بین دانشکده مستقر در فرانسه و نیز شعبهء سنگاپوری آن رفت و آمد داشته باشند. به این ترتیب مشاهده می‌شود که شبیه دنیای تجارت که ادغام‌ها در حال رشد است، در حوزهء آموزش نیز همکاری بین دانشگاه‌ها به سرعت در حال افزایش است. در ماه مه به گزارش شورای آموزشی آمریکا، ۱۳۱ دانشکدهء هند با دانشگاه‌های خارجی قرارداد همکاری آموزشی امضا کردند.همچنین بیش از نیمی از دانشگاه‌های بریتانیا با دانشگاه‌های چین چنین همکاری‌هایی دارند. یکی از ویژگی‌های مهم نظام آموزشی آینده بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی است و تردیدی وجود ندارد که باید متون درسی نیز حالت یکپارچه پیدا کند.کشورهای آسیایی بزرگ‌ترین صادرکنندگان دانشجو به غرب هستند، اما با هدف جلوگیری از خروج استعدادهای برتر خود، سعی می‌کنند بودجهء بالاتری به مراکز آموزشی اختصاص دهند.
امروزه در چین، ۵/۰ درصد از تولید ناخالص داخلی صرف آموزش عالی می‌شود، اما دولت قصد دارد طی سال‌های آینده این سهم را به چهار درصد افزایش دهد که بالاتر از رقم مربوط به اروپا یعنی ۱/۱ درصد و ایالات متحده یعنی ۷/۲ درصد است. چند ماه پیش مالزی اعلام کرد، قصد دارد تا سال ۲۰۱۰ با در اختیار داشتن صد هزار دانشجوی خارجی یعنی دو برابر رقم کنونی به مرکز آموزش منطقهء شرق آسیا تبدیل شود. همچنین دانشگاه‌های سنگاپور برای جذب بهترین استادان و دانشمندان حقوق‌هایی بسیار بالاتر از دانشگاه‌های ایالات متحده به آن‌ها پرداخت می‌کند. در سنگاپور، استادان جوان و باسواد می‌توانند سالانه ۱۸۰ هزار دلار درآمد کسب کنند.دانشگاه‌های شرق آسیا برای جذب بهترین دانشجویان، ارایهء تمام دروس به زبان انگلیسی را آغاز کرده‌اند و این رویه برای دانشگاه‌های بزرگ آمریکا و انگلستان بسیار تهدیدآمیز محسوب می‌شود. امروزه جوانان به تسلط کامل به زبان انگلیسی بسیار تمایل دارند.
در واقع طبق گزارش جدید کمیسیون اروپا، بزرگ‌ترین مانع دانشگاه‌های اروپا از دید دانشجویان آسیایی این است که انگلیسی زبان مادری آن‌ها نیست.به این ترتیب بسیاری از دانشگاه‌های آسیایی برای رفع این مانع در حال آموزش زبان انگلیسی هستند و دروس خود را به این زبان ارایه می‌دهند. در چین و هند سرعت تشکیل نهادهای جدید آموزشی باورنکردنی است، اما نکتهء جالب‌توجه‌تر بهبود سطح آموزشی و ارتقای کیفی دانشگاه‌های این قاره است. در واقع نهادهای آموزشی جدید آن قدر موفق هستند که مسوول آموزش در اتحادیهء‌اروپا در مصاحبهء اخیر خود به دانشگاه‌های بریتانیا، آلمان و فرانسه هشدار داده که ممکن است طی دههء آینده از لحاظ کیفیت از دانشگاه‌های هند، چین و ژاپن عقب بیفتند و تنها راه مدرن‌سازی است.دانشگاه‌های برجستهء غرب برای عقب نماندن از این رقابت بین‌المللی سیاستی را اتخاذ می‌کنند که تاکنون بی‌سابقه بوده است. ماه فوریه ایالات متحده اعلام کرد برای جذب بهترین استعدادهای چین و هند، یک میلیون دلار تبلیغات اینترنتی و تلویزیونی خواهد کرد. امسال در بریتانیا ۷۹ درصد دانشگاه‌ها، هزینه‌های تبلیغاتی خود را برای جذب دانشجو و استادان برجسته از خارج افزایش داده‌اند. در ماه مارس دولت فرانسه اعلام کرد اصلاح ساختار دانشگاه‌ها از اولویت‌های مهم آن خواهد بود و تا سال ۲۰۱۲ برای این منظور پنج میلیارد یورو هزینه خواهد کرد. البته تحولات مهمی در سطح جهان در حوزهء آموزش رخ داده اما دانشگاه‌‌های درجه یک جهان همچنان گزینهء نخست هر دانشجویی است. اما واقعیت نگران‌کننده برای مراکز آموزشی غرب این است که آمریکا و اروپا در حال از دست دادن انحصار آموزشی خود هستند. در حال حاضر، استرالیا، کانادا، روسیه و هنگ‌کنگ نیز جزو بهترین کشورها برای دانشجوها هستند.
اگر روندی که طی چند سال اخیر مشاهده شده در آینده نیز ادامه پیدا کند، شاهد خواهیم بود که رتبهء دانشگاه‌های غربی نسبت به دانشگاه‌های آسیا پایین‌تر خواهد بود. چند سال دیگر باید انتظار داشت دانشجو‌های آمریکایی، دانشگاه پکن را برای تحصیل انتخاب کنند. البته بین‌المللی شدن آموزش باعث خواهد شد تعداد دانشجویان چینی، در آمریکا نیز افزایش یابد.
● ۲/۱ میلیون مهندس چینی و هندی
هر سال ۷۰۰ هزار مهندس چینی و ۵۰۰ هزار مهندس هندی از دانشگاه‌های این دو کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند به این ترتیب بسیاری از کارشناسان مسایل آموزشی در غرب هشدار می‌دهند که به زودی این دو کشور در حوزهء نوآوری، تکنولوژی و علم به ابرقدرت تبدیل خواهند شد اما این آمار تنها نیمی از داستان را بازگو می‌کند. بسیاری از این فارغ‌التحصیل‌ها بیکار باقی می‌مانند زیرا به اعتقاد کارفرماها آن‌ها از مهارت علمی لازم جهت کار برخوردار نیستند. در هند تنها ۲۵ تا ۳۰ درصد فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف علمی و مهندسی جذب بازار کار می‌شوند. در چین و هند مجموعه‌ای از عوامل نظیر بودجهء ناکافی برای کارآفرینی، نداشتن مهارت عملی و سازگار نبودن دروس خوانده شده با نیاز بازار کار مشکلات بزرگی را برای این دو کشور به وجود آورده است. به اعتقاد کارشناسان این یک بحران آموزشی است که در بلندمدت اقتصاد رو به رشد آن‌ها را دچار رکود خواهد کرد.
رشد پایا به فعالیت تعداد زیادی مهندس متبحر نیاز دارد. در مورد چین، سیستم نامناسب آموزشی به دوران انقلاب فرهنگی باز می‌گردد. در آن دوران، بسیاری از استادان به مزارع فرستاده شدند و عملا نظام آموزش‌عالی فلج شد. روند اصلاح وضعیت آموزشی از دههء ۱۹۸۰ در چین آغاز شد و در دههء ۱۹۹۰ چین برنامه‌ای عظیم برای افزایش تعداد دانشجویان اجرا کرد اما استانداردها و کیفیت در این برنامه مدنظر قرار نگرفت. کارشناسان معتقدند در حال حاضر ورود به دانشگاه‌های چین دشوار اما خروج از آن آسان است.
سیستم آموزشی چین بر حفظ کردن متون درسی استوار است و در کلاس‌ها از بحث و جدل علمی استقبال نمی‌شود. همچنین اهمیتی به ‌آزمایشگاه و دروس عملی داده نمی‌شود. به همین دلیل است که در ایالات متحده دانشجویان نمرات خوبی از دروس نظری نمی‌گیرند اما میزان خلاقیت و نوآوری در این کشور بسیار چشمگیر است زیرا عموما دروس به صورت عملی ارایه می‌شود. در چین وضعیت دقیقا برعکس است.از طرف دیگر دانشگاه‌های چین با مشکلی بزرگ یعنی کمبود منابع مالی روبه‌رو هستند. بسیاری از این دانشگاه‌ها باید از طریق دریافت شهریه به بقای خود ادامه ‌دهند. به همین دلیل گاه کیفیت و توانایی‌های علمی در نظر گرفته نمی‌شود. در ایالات متحده شهریهء دانشگاه‌ها گاه ۱۲ برابر شهریهء دانشگاه‌های چین است. هند نیز با مشکلی مشابه روبه‌روست. حقوق استادان دانشگاه‌در این کشور بسیار پایین است و در ابتدای دوران کار یک استاد ماهانه حدود ۴۰۰ دلار حقوق می‌گیرد. به همین دلیل، استادان متبحر به صنعت جذب می‌شوند و کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها پایین باقی می‌ماند. از طرف دیگر به اعتقاد بسیاری از کارشناسان آموزشی در غرب نگاه بلندمدت در برنامه‌ریزان آموزشی هند کم‌تر مشاهده می‌شود.
تمام این عوامل باعث شده برای مثال در رشتهء مهندسی کامپیوتر در مقطع لیسانس تعداد بسیار زیادی فارغ‌التحصیل وجود داشته باشد اما هر سال تنها ۵۰ نفر در مقطع دکترا فارغ‌التحصیل می‌شوند که درست برابر تعداد مربوط به یک دانشگاه دولتی ایالات متحده است.شرکت‌های چین و هند برای رفع نیاز رو به رشد خود به مهندسان با تبحر کار را به دست خود گرفته‌اند و برنامه‌های آموزشی خاص خود را برگزار می‌کنند. در چین این روند یک سال پیش با اقدام شرکت مایکروسافت آغاز شد و در هند شرکت کامپیوتری اینفوسیس دوره‌های آموزشی ۱۶ هفته‌ای برگزار می‌کند که برای آن به ازای هر کارمند پنج هزار دلار هزینه دارد. کارشناسان معتقدند برای هند بزرگ‌ترین مشکل آموزشی، تربیت نیروی متخصص و دارای دانش عملی است. البته واقعیت این است که پکن و دهلی‌نو به ‌آهستگی در مسیری صحیح در حرکت هستند.
در هند صاحبان صنایع دولت را متقاعد کرده‌اند نظام آموزش را در دانشکده‌های فنی بهبود بخشد و در چین نیز دولت برنامه‌هایی برای افزایش بودجهء دانشگاه‌ها و نیز افزایش کیفیت آموزش تدوین کرده‌است.

محمدعلی آذری‌نیا
منبع: www.newsweek.com

منبع : روزنامه سرمایه