ابوالحسن علی‌‌‌بن زیدبن محمدبن حسین بن فندق بیهقی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۴۹۰ -۵۶۵) قمری
محل تولد: ایران - خراسان - سبزوار
شهرت علمی و فرهنگی: مورخ ، ادیب ، محدث ، فقیه ، متکلم ، ریاضیدان و حکیم
مشهور به ابن‌فندق و فرید خراسان. در سبزوار به‌دنیا آمد ، اما آن‌چنان که خود بیان می‌کند اصل او به خزیمهٔ‌بن ثابت که از مشاهیر اصحاب پیامبر (ص) بوده ، می‌رسد. ابوالحسن ابتدا فقه و ادب آموخت و سپس به‌فراگیری علوم حکمت و حساب و نجوم پرداخت. بسیاری از استادان بزرگ عهد خود را در بیهق و نیشابور ومرو و سرخس و دیگر بلاد خراسان دیده و از محضر آنان استفاده کرده است ، از آن جمله حکیم عمربن ابراهیم خیام که وی شرحی از ملاقات خود را با وی در کتاب "تتمهٔ صوان‌الحکمهٔ" آورده است. او از مشایخ ابن شهر آشوب بود. وی کتب بسیاری تألیف کرده و نخستین کسی است که کتبا "نهج‌البلاغه" را شرح کرده است. یاقوت در "معجم‌الادباء" در ترجمۀ حال او از هفتاد و چهار تألیف وی با اسم و رسم نام می‌برد ولی متأسفانه از آثار فارسی او جز "تاریخ بیهق" و کتابی مختصر در احکام نجومی موسوم به "جوامع‌الاحکام" و. از آثار عربی او: شرحی بر "نهج‌البلاغه" موسوم به "معارج‌النهج"؛ جلد اول از "لباب‌النساب" و "تتمهٔ صوان‌الحکمهٔ" ، در تاریخ حکما که ذیلی است بر "صوان‌الحکمهٔ" سجستانی. مهمترین کتاب فارسی بیهقی "تاریخ بیهق" است؛ این کتاب در تاریخ و جغرافیای ناحیۀ بیهق و ذکر رجال علم و ادب ، کُتّاب ، سادات و خاندان‌‌‌های مشهور آن ولایت است و مشحون به‌فواید تاریخی است.

منبع : مطالب ارسالی