درآمدی بر شعر زمستان از ویلیام شکسپیر

شکسپیر پیر دوران دید ه ای است که توانسته به آگاهی و بلوغ ویژ ه ای د رهنر شعر دست یابد و شاید گفت مهمترین فاکتوری که شعر شکسپیر را با دیگر شعرای جهان غرب مجزا می سازد ، تداخل قواعد ادبی و صناعات ادبی لازمی است که در شعر این هنرمند بزرگ به مانند رابرت فراست ، دیده میشود . چرا که در شعر این شاعر هم می توان به راحتی استعاره ، تشخیص و کنایه را دید و هم این که تصویر گری ، معنی اصلی و ضمنی ، نماد ، تمثیل ، تلمیح ، معنی و محتوا ، پارادوکس و بزرگ نمایی و کوچک نمایی و آیرونی دیده می شود . شکسپیر علاوه بر این موارد که ذکر آن رفت در شعرش آوا و معنا و یا به بیانی دیگر همان ریتم و آوا موج می زند . بنابراین این که اغلب مردم با شعر و قلم این هنرمند کلافی عمیق خورده اند ، به خاطر همین هنرنمایی هایی است که در زوایای مختلف و به صورت متنوع در شعر و قلمش تصویر می شود . به عنوان مثال می توان به شعر ترانه : گوش کنید ، گوش کنید از این شاعر اشاره داشت که تاثیر آوا و ریتم در آن به عینه پیداست . تاثیر نام آوایی را که با استفاده ی مکرر از واژ ه ی hark(گوش کنید ) به تصویر می کشد . ویلیام شکسپیر از معدود شعرایی به شمار می رود که توانسته در حوزه ی سبک رئالیسم نیز موفق و پر آوازه نشان دهد . چرا که اشعار رئالیسم این شاعر خود مویدی بر این مدعاست . آنچه در پی می آید شعر زمستان از همین شاعر و هنرمند بزرگ بوده که از نگاه این قلم مورد نقد ادبی قرار می گیرد .
وقتی قندیل های یخ از دیوار می آویزد ،
و " دیک " شبان با های دهانش سر انگشت هایش را گرم می کند
و "تام " کنده های هیزم را به تالار می کشد
وقتی سطل شیر ، یخ زده به خانه می رسد ،
وقتی خون در رگ ها منجمد می شود و جاده ها را گل می پوشاند ،
جغد با چشمان خیره ،آواز شبا نه اش را می خواند
" هو ،هو !
آوای خوشی است
وقتی " جو آن " چرب و چیلی کفکیر را در دیگ می چرخاند
وقتی باد با تمام توان می وزد و می غرد
و سرفه ها کشیش را از سخن گفتن باز می دارد
وقتی پرندگان در برف روی تخم هایشان می خوابند ،
و نوک بینی " مریان " سرخ و ملتهب به نظر می آید
وقتی سیب های کباب شده در کاسه صدا می کنند
جغد با چشمان خیره ، آواز شبانه اش را می خواند
هو ، هو !"
آوای خوشی است
وقتی جو آن چرب و چیلی کفکیر را در دیگ می چرخاند
در شعر زمستان از ویلیام شکسپیر با ید گفت که این شاعر نیت بر آن دارد تا که سطح و کیفیت زندگی زمستان
نی ای را در یک خانه ی روستایی انگلیسی تصویر نماید که در حدود قرن شانزدهم میلادی است . شکسپیر در این شعر سعی نموده تصویر نمادینی از زمستان را که دارای چنین صفاتی است ، بیان دارد . ولی آنچه که بر اهمیت و جذابیت این شعر می افزاید ، بهره گیری ا زیک رشته کلمات ساده ای است که به زیبایی فصل زمستان را توصیف می کنند .
به بیانی شاعر پیامدهای فصل زمستان را با تخیلی پر ملات و واژ ه هایی که در قالبی چند زبانی بکار رفته اند ، تصویر می کند . مهمترین نقطه ی عطف در شعر زمستان فنون و مهارت خاصی است که از جانب شاعر در شعر لحاظ شده و به ما این امکان را می دهد که به سهولت بتوانیم خصایص موجود در یک زندگی زمستانی را تجربه کنیم . به طوری که شاعر در شعر زمستان هرگز از صفاتی چون "سرد " ، " مطبوع " یا " نامطبوع " استفاده نمی کند . ولی آنقدر زیبا و جذاب از قاعده ی کنایه استفاده می برد که در واقع همان صفات ذکر شده در مورد زمستان را عنوان می دارد ، اما د رقالب زبان شعری و نه با صراحت صفت چیزی را عنوان کردن .
مثال : چوپان جوان با های دهانش سر انتگشت هایش را گرم می کند ، شیر تا از محل نگهداری دام به آشپزخانه برسد ، در سطل یخ می زند ، جاده ها گلی است ، جمعیتی که گوش به صحبت کشیش سپرده اند ، سر ما خورده اند ، پرنده ها در برف ، روی تخم ها خوابیده اند ، و بینی دخترک خدمتکار از سرما سرخ و ملتهب است ، وقتی قندیل ها ی یخ از دیوار می آویزد . بنابراین در سطر سطر شعر زمستان ما با هنر نمایی شاعر مبنی بر به تصویر کشاندن خصایص زمستان در قالب زبانی شاعرانه و مخیل برخورد می کنیم و جالب این جاست که شاعر توانسته با همین روش جهات زمستان را هم از جنبه ی نامطبوع و هم از حیث مطبوع بیان دارد ، ولی مهمترین ویژگی منتج و مدنظر شاعر این است که هرگز از کلماتی صریح و روان به مانند سرد ، نامطبوع و یا مثلا" مرگ و .. استفاده نمی نماید . چه این که سعی بر آن دارد تا که مخاطب را به تعمق و تامل وا دارد و با این مهم بتواند ، هم برجذابیت شعر خود بیفزاید و هم این که شعر را در دید خواننده جذاب و خواندنی جلوه نماید . به بیانی مخا طب از شعر لذت روحی و روانی لازم را ببرد . لذا این قلم بر خلاف " لارنس پرین " که معتقد بر عدم نکته های اخلاقی در شعر است و هر گونه پیام و یا حقیقتی با شکوه درباره ی زندگی را در بطن این شعر مردود می پندارد . با ید اذعان داشت که شعر درباره ی فصل زمستان است و البته هر فصلی هم در ماهیت خود نکات آموزنده و اخلاقی و تر بیتی مهمی را به تصویر میکشد . شکسپیر در شعر زمستان به دنبال ارائه ی حقیقتی کتمان ناپذیر است . چرا که تمام حقایقی که در این فصل در شعر شکسپیر رخ می دهد ، هر کدام واقعیتی توام با پیام های متنوع است . لارنس پرین اگر چه شعر زمستان را برای خواننده مایوس بر انگیز می داند و اعلب بر زیبایی ساختار شعر شکسپیر تاکید می کند . ولی از منظر این قلم شعر علاوه بر زیبایی ساختار ، زیبایی محتوایی آ ن نیز محل بحث و وارسی است . بنابراین شعر زمستان که شاعر ویژگی های بارز زمستان را به تصویر کشیده است ، نیاز به تعمق و تامل فراوان دارد و البته با خواندن بسیار شعر و مداقه در تک تک واژ ه های چند مفهومی که در شعر بکار رفته اند ، ما را با معنی محتوایی شعر بیشتر آشنا خواهد کرد . نکته ی مهم تر هنر نمایی و تکنیک ادبی شاعر در این شعر است . هنر نمایی بدین سان که شاعر هیچ گونه واژ ه ی آشکار راکه به سهولت بتوان خصایص زمستان را دریافت ، در شعر لحاظ نکرده و تنها موضوع شعر بوده که آن هم بر اساس محتوای شعر انتخاب گردیده. و تکنیک ادبی بدین خاطر که سطر سطر شعر دارای زبان شعری است و نه زبان گفتاری و طبعا" شاعر در این ربان شعری از واژ ه هایی لستفاده می برد که در فصل زمستان کاربرد بیشتر ی دارند . واژ ه هایی از قبیل : کنده های هیزم ، قندیل های یخ ، های دهان ، گل ، سرفه ها ، سرخی نوک بینی ، برف ، می وزد و می غرد و ...
با این حال دو نکته ی مهم در شعر زمستان از ویلیام شکسپیر نهفته است : نخست این که شعر زمستان یک طرح جامع می باشد و در ثانی اگر چه اعتقاد بر این است که خالی از نکته های اخلاقی است ولی صدای هو هو ی جغد که شاعر از آن به عنوان آوایی خوش یاد می کند ، در زوایایی خالی از نکات اخلاقی نمی تواند باشد . و این مهم به دو دلیل است . ابتدا هر صدایی می تواند پیامی اخلاقی و تر بیتی و روح بخش را برساند و دیگر این که زمینه ای را برای ایجاد فرهنگ اخلاق فراهم آورد . به عنوان مثال صدای بلبل ازاین منظر می تواند خوشایند و دل گشا باشد ، پس هر صدای خوشایندی هم می تواند ایجاد اخلاق و رفتاری خوشایند را به همراه داشته باشد . نتیجه این که شعر زمستان اغلب پیامدهای ویژ ه ای از زمستان را به تصویر می کشاند ، با این که شاعر می توانست با تکنیکی ماهرانه تر ، فرهنگ شادی و شاد آوری را نیز که البته در بطن هر فصلی وجود دارد ،را لحاظ کند . مضاف بر این که نکته ی بسیار مهمی که در شعر زمستان از شکسپیر وجود دارد ، اطلاع رسانی است . اطلاع رسانی بدین سان که شاعر ویزگی های برخی ا ز موجودات را به مانند جغد برای مخاطب تصریح می دارد . بدین سان که می سراید " جغد با چشمان خیره ، آواز شبانه اش را می خواند . در این سطر چشمان خیره جغد که در شب می بیند و آواز شبانه ی آن میتواند برای خواننده مدنظر و محل باشد .

عابدین پاپی