فرار از ناامنی خانه

در ایران نیز در سال های اخیر کارشناسان و رسانه ها نسبت به بحرانی شدن این مسئله هشدار داده اند به طوری که تخمین زده می شود هرساله بیش از یک میلیون جوان زیر ۱۸ سال از خانه می گریزند.
هرچند دخترها و پسرها تقریباً به طور مساوی از خانه می گریزند، احتمال این که دخترها دستگیر شوند و با این اتهام به دادگاه ارجاع شوند بیشتر است. بیشتر کودکانی که از خانه می گریزند مشکلات بغرنجی در خانه داشته اند، اما آنها که بیش از یک بار فرار می کنند با سخت ترین مشکلات در خانه مواجه بوده اند.
گریز از خانه معمولاً پس از یک دوره طولانی ناسازگاری و مشاجره در خانه اتفاق می افتد. از سوی دیگر به طور تقریبی بیش از نیمی از فراری ها خانه دومشان یعنی خانه های گروهی، مکان های نگهداری و مراکز و کانون های اصلاح یا هر جای دیگر به جز خانه اصلی شان را ترک می کنند. بسیاری از دختران پس از فرار هرگز به خانه بازنمی گردند و دستگیر نمی شوند یا زمانی دستگیر می شوند که هم برای دختر، هم برای خانواده و هم برای جامعه بسیار دیر است.
اما سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا دختران و زنان جوان از خانه و خانواده خود می گریزند؟ در حالی که معتقدیم خانه تنها مکان امن و آرامی است که انسان پناه می گیرد و به طور طبیعی مکانی است که باید محبت، دوستی، صمیمیت و یگانگی بر فضای آن حاکم باشد، حتی اگر هم گاهی ابری از کدورت ها و بگومگوها بر آسمان آن سایه افکند. به طور کلی وابستگی انسانها به خانه و خانواده بسیار عمیق است، پس باید شرایط خانه به گونه ای بغرنج و تحمل ناپذیر باشد که عرصه بر جوان تنگ شود، ولو کوچه و خیابان و آسمان بدون سقف را بر ماندن در آن ترجیح دهد. در بسیاری از موارد دختران به دلیل فساد حاکم بر خانواده (از هر نوع) به امید یافتن محیطی امن تر می گریزند، در حالی که توانایی کوچک ترین تغییر را در اوضاع زندگی خود ندارند. آنان از این موضوع غافلند که به علت وجود نداشتن نهاد حمایت کننده اجتماعی و ناآگاهی و بی تجربگی خود در دامی گرفتار می شوند که از آن گریخته اند.
باتوجه به بررسی ها و تحقیقات به عمل آمده در این تحقیق کوشیده ایم تا به سؤالات ذیل پاسخ دهیم:
- دختران و زنان فراری چه کسانی هستند؟
- آنان چگونه زندگی می کنند؟
- دختران و زنان به چه علت فرار می کنند یا از چه چیزی می گریزند؟
- مشکلات آنها چیست؟
- عواقب فرار از خانه چیست؟
- اگر دختران فراری دستگیر شوند یا نشوند چه اتفاقی برای آنها می افتد؟
- نظام دادرسی ما با این پدیده (فرار دختران) چگونه برخورد می کند؟
- برخورد والدین با فرار دختران چیست؟
معضل گریز دختران از خانه و خانواده مشکلات عدیده ای را برای آنها، خانواده ها و جامعه ایجاد کرده است. هرچند پسران نیز به نسبت دختران و شاید بیشتر از آنان از خانه می گریزند، اما فرار دختران به علت قرار گرفتن آنان در حالت و وضعیت خطرناک در خانواده ها و در بین مسئولان و صاحبنظران و افکار عمومی حساسیت و واکنش شدیدی را ایجاد می کند. از این رو دختران بیشتر از پسران دستگیر و بازداشت می شوند. دختران گریزپا در صورت بازنگشتن سریع یا بازنگرداندن سریع آنان به دامان خانواده و رها شدن در اجتماع، در شرایط موجود جامعه ما و به دلیل نبود حمایت های قانونی و ممکن نبودن دستیابی به مکانی امن و یافتن شغلی شرافتمندانه با مشکلات و مصایب بی شماری مواجه خواهند شد. این دختران در صورت بازنگشتن به خانه، بیشتر از پسران قربانی تجاوزات جنسی می شوند و برای گذراندن زندگی به کارهای غیراخلاقی و مجرمانه دست می زنند و در نتیجه علاوه بر بزه دیدگی به عنوان منحرف و بزهکار از نظر خانواده و جامعه طرد شده اند. هرچند تحقیق نشان می دهد تعداد دختران فراری که مشکلات جدی آزارها و تجاوزات جنسی را در خانواده خود تجربه کرده اند فراوان است، اما طرد و منزوی شدن آنها سبب می شود که این گروه در مقابل جامعه و به صورت متمایز قرار گیرند و جز برای رفع نیازهای طبیعی و مادی خویش پذیرای جامعه نباشند. بدین ترتیب بازتوانی آنان از دست می رود و سرنوشتی نامعلوم در انتظارشان است.
آنها پس از مدتی به انواع بیماری های عفونی و مقاربتی و ایدز مبتلا می شوند و جامعه را نیز آلوده و تباه می سازند. به رغم این که بهزیستی، شهرداری، نیروهای انتظامی و غیره در سال های اخیر تلاش های بسیاری را به منظور شناسایی دختران فراری و حمایت از آنان و بازگرداندنشان به خانواده انجام داده اند، گاه نحوه برخورد با این دختران خود سبب تباهی و فساد آنها می شود، علاوه بر این بار مالی سنگینی برای شناسایی و تحویل دختران به مقامات قضائی و نگهداری و تحویل آنها به خانواده هایشان بر دوش جامعه و دولت تحمیل می شود. در نهایت با توجه به این که گریز از خانه به ندرت مشکل جوان را حل می کند و غالباً نه تنها او را به خواسته ها و آرزوهایش نمی رساند، بلکه آنچه را نیز داشته بر باد می دهد و با توجه به این که فساد و تباهی دختران عامل ناپایداری خانواده یعنی رکن و پایه اساسی اجتماع می باشد، از این رو انجام دادن مطالعات علمی در ابعاد گوناگون ما را در یافتن راهی برای پیشگیری از این معضل کمک خواهد کرد.
فرار از خانه یعنی (عبور از خانه و عبور از خود) برای ترک خانه، واژه گریز نیز به کار رفته است.
برای تحقق فرار یا ترک خانه چند شرط ضروری است:
۱- نوجوانی که از خانه می گریزد جای امن یا شناخته شده ای (مثل منزل اقوام) را برای اقامت خود در نظر نداشته باشد.
۲- ترک خانه (موقت) باشد به این ترتیب که معمولاً کودک خود به خانه بازگردد یا از سوی پلیس و مقامات مسئول شناسایی و به خانواده اش تحویل داده شود.
۳- اگرچه بزرگسالان نیز خانه را ترک می کنند، اما فرار و ترک خانه بیشتر برای کودکان و نوجوانان اعم از پسر و دختر به کار می رود. فراری ها از الگوی نسبی خاصی برخوردارند. پلیس تخمین می زند که شروع فرار برای پسران و دختران حدود ۱۲ سالگی است و در ۱۴ یا ۱۵ سالگی به اوج خود می رسد. در ۱۶سالگی معمولاً تغییری رخ می دهد و تعداد پسرانی که بعد از این سن فرار می کنند ناگهان کاهش چشمگیری می یابد. در حالی که تعداد دخترانی که در این سن می گریزند افزایش می یابد. کاهش و افزایش فرار در بین دختران و پسران به بلوغ آنها مربوط می شود. هنگامی که پسران در ۱۲ سالگی خانه را ترک می کنند، این غیبت معمولاً یک روز یا کمتر از آن است و در مورد دختران نیز این مسئله صادق است. با وجود این که دختران بیشتر مستعد بازگشت هستند، اما معمولاً مدت طولانی تری از خانه غیبت می کنند. هرچه سن فراری ها بالاتر باشد مدت دور بودن آنها از خانه بیشتر است چون دختران سریع تر بالغ می شوند و می توانند سریع تر خودکفا شوند مدت فرار آنها طولانی تر است.
از نظر جامعه شناسان انحراف دیگر معنی خودسری، گمراهی، فساد و تباهی نمی دهد، بلکه به گروهی از رفتارهایی که خارج از اصول اصلی و قابل پذیرش یک جامعه باشد اطلاق می شود. کسی که رفتارش در یک برهه زمانی نابهنجار باشد، منحرف یا کژرو شناخته می شود.
و اما سخن آخر بررسی این پدیده نه تنها مشکل فردی و خانوادگی، بلکه یک معضل اجتماعی است چرا که زمینه ساز انواع جرائم و انحرافات اجتماعی نظیر فحشاء، اعتیاد، قاچاق مواد مخدر، سرقت، شیوع بیماری های مقاربتی، روسپیگری و... است.
دلایل اقدام به فرار بر اساس آخرین منابع اینترنتی، آزارهای جسمی، جنسی، روحی و ترس از آزاردهندگان است و کودکان نیاز به محبت را در خارج از خانه جست وجو می کنند.
بسیاری از صاحب نظران مداخله، پیشگیری و دخالت بیشتر اجتماع را کلید مشکل دانسته که باید زودهنگام و از مدارس آغاز شود.
همچنین یافته ها نشان می دهد، بیشتر دختران فراری در پارک های بزرگ تهران به سر می برند. این دختران لباس پوشیدن، آرایش، زبان، شیوه زندگی و به طور کلی خرده فرهنگ ویژه خود را دارند. دختران این گروه اغلب از شهرستانها به تهران گریخته اند. بعضی از آنها موهای خود را مانند پسرها کوتاه می کنند و لباسهای پسرانه می پوشند و اصطلاحاً (تیپ پسرانه می زنند) که به آنها (دختران پسرنما) گفته می شود. بعضی از دخترها شب ها را در خانه پسران پارک به سر می برند. گروهی از آنها که اصطلاحاً (رپ) نامیده می شوند به دلیل امکانات اقتصادی مطلوب یا دسترسی به ماهواره و فیلم های غربی، آرایش و مد لباس ویژه ای دارند. استعمال حشیش یا مشروبات الکلی و روابط جنسی در بین این گروه شایع است. این دختران غالباً از وضع اقتصادی خوبی برخوردارند و به خانواده های بسیار ثروتمند، اما متزلزل و ناسازگار تعلق دارند.
الهام نمازی

منبع : روزنامه همشهری