مصدق الگو است نه اسطوره

روز شنبه ۳۰ تیرماه جمعی از نیروهای سیاسی گردهم آمدند تا مراسمی در جهت بزرگداشت واقعه قیام ملی ۳۰ تیر برگزار کنند. در این جلسه مهندس غروی به ایراد سخنرانی پرداخت. غروی در این مراسم که نیروهای ملی- مذهبی و اعضای نهضت آزادی شرکت داشتند، گفت؛ ما باید بدانیم در چارچوب کدام فلسفه تاریخ می خواهیم یک واقعه تاریخی را بزرگ بداریم. روشنفکران دینی براساس یک مبنای قرآنی فلسفه تاریخ خاصی را بنیان نهادند که بر مبنای آن تاریخ یعنی آنچه انسان های رها از استبداد و استثمار، آزادانه می آفرینند.
«انسان مجبور»، انسان مرده است و مردمان بدون آزادی اساساً حیات ندارند و مردمانی فاقد تاریخند. وی با اشاره به آیه «ای مومنان ندای خداوند و رسول را اجابت کنید آن گاه که شما را به حیات فرا می خوانند»، گفت؛ اکنون کمی روشن می شود که چرا در قرآن داستان رهایی بنی اسرائیل از بند فرعونیان بیش از ده بار نقل می شود اما از بسیاری از قسمت های دیگر تاریخ می گذرد. غروی در ادامه اظهار داشت؛ حیات بشر با حضرت ابراهیم آغاز می شود که نخستین قیام کننده علیه خودکامگی است. در حقیقت قرآن هیچ داستانی جز داستان رهایی انسان به تصویر نکشیده است.
داستان رهایی از استبداد و خودکامگی مسندنشینان یا رهایی از زندان نفس و جهل. در راستای همین فلسفه تاریخ است که خاتمی می گوید؛ «تاریخ انسان تاریخ آزادی است و تنها فهم تاریخ به مثابه میدان تجلی آزادی است که می تواند گذشته را بر ما مفتوح و ما را از آن بهره مند سازد.» غروی تاکید کرد؛ با این مقدمه روشن می شود که چرا ما از میان این همه اتفاق در تاریخ ایران، ۳۰ تیر را گرامی می داریم.
این روز، روز تکاپو برای آزادی است و یکی از معدود زمان هایی در تاریخ است که ما حیات داشته ایم. اصلاً بوده ایم و چون بوده ایم تاریخ داشته ایم. وی سپس با ذکر سخنان مصدق در شامگاه ۲۹ تیر ۱۳۳۲ که گفت «اگر زندگانی توام با آزادی نباشد به قدر پشیزی ارزش نخواهد داشت»، اظهار داشت؛ به همین دلیل است که مصدق وصیت می کند در کنار شهدای ۳۰ تیر دفن شود. نه به خاطر خودنمایی یا تجلیل از کسانی که قدرت را به او بخشیده اند، بلکه وی می دانست که ۳۰ تیر یعنی نماد همت یک ملت در دستیابی به آزادی.
به همین جهت ۳۰ تیر بطن تاریخ است. این فعال سیاسی و فرهنگی در ادامه اذعان داشت؛ این فلسفه تاریخ اساساً نسبتی با گذشته ندارد. قرآن می گوید وقتی آیات کتاب را بر آنها می خوانی، می گویند؛ اینها اساطیر اولین است، یعنی داستان پیشینیان. اما پیامبر به آنها بگو که اینها اساطیر گذشتگان نیست، بلکه الگوهای آینده است.
وی در توضیح تفاوت اسطوره و الگو گفت؛ در جهان بینی تاریخی ما، مصدق اسطوره نیست. مصدق الگوی ماست. چون فلسفه تاریخمان رو به آینده است. الگو یعنی آنچه انسان در جلو خود قرار می دهد تا به سوی آینده حرکت کند.
اما اسطوره ها مربوط به گذشته هستند. غروی ویژگی الگو را این چنین بیان کرد؛ قرآن اصلی ترین ویژگی الگو را در یک آیه به زیبایی برمی شمارد؛ «اجری از شما طلب نمی کنند و خود هدایت یافته اند.» (یس/ ۲۱) مصدق دقیقاً این دو ویژگی را داشت. اجری طلب نمی کرد و به آنچه می گفت عامل بود. این یعنی الگو. مصدق خودش هم می دانست که الگو است به همین جهت خطاب به شاه در دادگاه نظامی فریاد می زند؛ «نسلی تربیت کرده ام که روزی با گریه از کشور بیرونت خواهند راند.»

منبع : روزنامه شرق