برآورد وراثت پذیری جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه پنبه در دمای پایین

کشت زود هنگام پنبه در اوایل بهار با افزایش طول دوره رشد موجب افزایش عملکرد، ‌بهبود کیفیت الیاف و گسترش کشت این گیاه به نواحی خنک تر و ایجاد مناطق کشت جدیدتر شده و همچنین در کنترل جمعیت آفات، بخصوص آن دسته از آفاتی که در اواخر فصل به محصول خسارت وارد می نمایند، موثر می باشد. از این رو، افزایش میزان جوانه زنی بذور و رشد گیاهچه در دمای پایین اوایل بهار به یکی از اهداف مهم اصلاحگران پنبه در ایران و سایر نقاط جهان تبدیل شده است. این مطالعه با استفاده از بذور هشت ژنوتیپ والد همراه با ۱۵ نتاج F۱ حاصل از آنها در قالب طرح ۲ کارولینای شمالی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی موسسه پنبه کشور واقع در هاشم آباد گرگان و آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در طی دو سال زراعی ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ انجام شد. برای ارزیابی نحوه واکنش جوانه زنی بذرو و رشد گیاهچه در دمای پایین در آزمایشگاه از آزمون سرما (دمای ۱۸ درجه سانتی گراد انکوباتور تاریک) و در بررسی مزرعه ای از کشت زود هنگام نسبت به زارعین منطقه استفاده شد. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی از نظر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه در دمای پایین در بین مواد مورد بررسی وجود دارد. بدلیل وجود تفاوت قابل توجه تلاقی های F۱ نسبت به هم و نسبت به والدها می توان آنها را برای مطالعات تولید ارقام هیبرید و همچنین انتخاب در نسل های تفکیک برای بهبود فاکتورهای جوانه زنی و رشد گیاهچه بکار گرفت. برآورد وراثت پذیری عمومی نشان داد که خصوصیات مورد بررسی تحت کنترل ژنتیکی نسبتا بالایی قرار دارند و تاثیر عوامل محیطی بر آنها ناچیز می باشد. همچنین مقادیر وراثت پذیری خصوصی نشان داد که برای بهبود وضعیت سرعت سبز شدن در مزرعه و ارتفاع گیاهچه در دمای پایین می توان از روش های مبتنی بر گزینش استفاده نمود، ولی برای بقیه خصوصیات بهتر است که از اصلاح ژنوتیپ ها یا ارقام هیبرید و یا هر روش دیگری که در آن بتوان از اثرات غالبیت ژن ها سود جست، استفاده نمود. بر اساس مقادیر ضرایب همبستگی صفات در این مطالعه می توان نتیجه گیری نمود که انتخاب برای افزایش جوانه زنی و رشد در دمای پایین از طریق سایر خصوصیات بسته به ماهیت ژنتیکی مواد از مسیرهای متفاوتی امکان پذیر می باشد، زیرا مقدار و جهت ضریب همبستگی خصوصیات مورد بررسِِی در والدها متفاوت از F۱ ها بود.

محمدهادی پهلوانی
خیراله پابوالحسنی
راحله عرب عامری
منصوره احمدی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی