تاثیر موج سونامی بر اکوسیستم اقیانوس هند

موج بزرگ سونامی که در ۲۶ دسامبر سال جاری سواحل اقیانوس هند را ویران کرد، جدا از تلفات بی سابقه جانی و مالی، پیامدهای گسترده ای بر محیط زیست این مناطق به همراه داشته است.
در حال حاضر، برآورد دقیقی از تلفات و همچنین تعیین دامنه خسارات وارده امکان پذیر نیست، زیرا پژوهش های علمی کمی در این زمینه انجام گرفته است پژوهشگران NOAA به این نتیجه رسیده اند که به طور کلی اثرات سونامی بر قسمت های پرعمق اقیانوس قابل توجه نیستند در حالی که همین امواج به محض اینکه به سواحل کم عمق تر اقیانوس می رسند، ناگهان شدت یافته و به مراتب مخرب تر می شوند. در این سواحل صخره های مرجانی و حیواناتی مانند لاک پشت ها آسیب دیده اند. متاسفانه بیشتر این مناطق جاذبه جهانگردی دارند و حتی پیش از وقوع سونامی به دلیل رفت و آمد دائم جهانگردان و نیز صید ماهی خارج از چارچوب قانونی آن، دچار آلودگی محیط زیستی شده بودند. بنابراین، صدمه ای که پس از وقوع سونامی به این نواحی وارد شد، بر شدت آلودگی محیط افزود.
به نظر می رسد که این بخش از سواحل اقیانوس هند، از یک سو تحت تاثیر پیامدهای مستقیم سونامی نظیر خساراتی که امواج بسیار شدید وارد کرده اند و از سوی دیگر تحت تاثیر پیامدهای غیرمستقیم آن قرار گرفته اند. Rusty Brainard مسئول مرکز علمی NOAA در (Pacific Island) می گوید: «افزایش رسوبات ته نشین شده و نیز میزان آلودگی ناشی از تجمع زباله ها، از جمله پیامدهای غیرمستقیم سونامی است. در برخی از این مناطق، می توان طی چند سال کناره های ساحلی را از آلودگی زدود، اما در کناره های سواحلی که به شدت آسیب دیده اند، آینده منابع دریایی، به خصوص صید ماهی و صنعت جهانگردی برای سال ها زیر سئوال قرار گرفته است و ممکن است قرن ها طول بکشد تا اکوسیستم این نواحی به حالت اولیه خود بازگردد.
● پیامدهای مستقیم سونامی
پیامدهای مستقیم این امواج متلاطم و شدت فوق العاده آنها بر موجودات ساکن آب های کم عمق ساحلی شامل اکوسیستم صخره های مرجانی، علف های دریایی و غیره بستگی به شدت امواجی دارد که این موجودات در حالت عادی با آن در تماس هستند. امکان دارد طیف این امواج بسیار گسترده باشد. در نواحی ای که معمولاً امواج شدید ناشی از جزر و مد و یا توفان های استوایی فعالیت دارند شدت این پیامدها کمتر است. در عین حال خلیج های کم عمقی که در وضعیت عادی از امواج طغیانگر در امان هستند، بیشترین آسیب ها را متحمل شده اند.
در ضمن گونه های خاصی از موجودات زنده بسیار آسیب پذیرند. برای مثال، مرجان ها، جلبک ها و برخی از مهره داران دریایی از حساسیت بالایی برخوردارند و هرگز در یک محیط متلاطم زنده نمی مانند. در نتیجه بیش از سایر موجودات آبزی در معرض نابودی قرار دارند. انتظار می رود که دسته هایی از علف های دریایی و گیاهان آبزی در این سواحل به طور کامل ریشه کن شده باشند، هرچند که برخی از آنها از قابلیت استرداد برخوردارند. به طور خلاصه می توان گفت که این واقعه شرایط زندگی موجودات آبزی را دگرگون کرده و تولیدمثل بیشتر آنها را کاهش داده است. پناهگاه های بسیاری از ماهی ها و ارگانیسم هایی که بین رسوبات و جلبک های دریایی زندگی می کنند به شدت آسیب دیده و حتی طی سال های آینده به شرایط قبل از وقوع سونامی باز نخواهد گشت. دگرگونی چرخه غذایی اقیانوسی نیز از جمله پیامدهای درازمدت این حادثه طبیعی است.
● پیامدهای غیر مستقیم سونامی
یکی از بزرگ ترین اثرات این حادثه بر اکوسیستم سواحل اقیانوسی تجمع رسوبات ناشی از جریانات شدید و امواج متلاطم و نیز بالا آمدن سطح آب ها و افزایش لجن های ساحلی است. حرکت ماسه ها بسیاری از موجودات زنده را مدفون کرده است. البته در مناطقی که امواج پرارتفاعی وجود دارند، این رسوبات پس از گذشت چند سال پاک خواهند شد. سرعت این فرآیند از یک سو به مقدار رسوبات و از سوی دیگر به شدت جریانات اقیانوسی بستگی دارد.تجمع زباله های ناشی از ساختمان سازی، ماشین آ لات و وسایل الکتریکی در این سواحل بر شدت آلودگی افزوده و به سادگی می تواند باعث نابودی مرجان ها و سایر گیاهان و موجودات آبزی گردد. در ضمن بسیاری از این موجودات به صورت فیلتری تغذیه می کنند (مواد غذایی موجود در آب را جذب و باقیمانده را دفع می کنند) و این مسئله به میزان حساسیت آنها می افزاید.بسیاری از این زباله ها آغشته به مواد شیمیایی، نفتی، انواع رنگ ها و پاک کننده های گوناگون هستند که باعث نابودی گیاهان، ارگانیسم های دریایی، ماهی ها و برخی از مهره داران می گردد.آنچه باعث تاسف است این واقعیت است که دهه ها و حتی قرن ها طول خواهد کشید تا این سواحل پاکسازی شوند و در ضمن، از آنجایی که بیشتر این پیامدها در درازمدت آشکار خواهند شد، پژوهشگران در حال حاضر قادر به شناسایی کامل آنها نیستند

منبع : پایگاه علمی دانش پژوهان