بی خدشه نبود اما ...

پنجشنبه هفته پیش محمود احمدی نژاد به دعوت رسمی عبدالله گل همتای ترک خود یک سفر ۲ روزه رسمی به کشور ترکیه داشت که طی آن ۵ سند همکاری در زمینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین تهران و آنکارا به امضاء رسید.
نخستین سفر احمدی نژاد پس از تصدی ریاست جمهوری به ترکیه در شرایطی صورت گرفت که آمریکا و رژیم صهیونیستی به همراه مخالفت رسمی و آشکار با آن، موجی از تبلیغات منفی را علیه این رویداد به راه انداخته و تلاش کردند با تحت الشعاع قرار دادن این سفر، آن را نزد افکار عمومی کم اهمیت جلوه دهند؛ هرچند حجم تبلیغات منفی و مخالفت هایی که صورت گرفت، خود نشان از اهمیت این سفر داشت.
خبرگزاری ترکیه در گزارشی خاطرنشان می کند؛ دولت بوش با ابراز نارضایتی از سفر احمدی نژاد به ترکیه اعلام کرد به این سفر دید مثبتی ندارد. همچنین مقامات رژیم صهیونیستی استقبال از رئیس جمهور ایران برای سفر به ترکیه را مشروعیت بخشیدن به «افسانه دانستن هولوکاست» ارزیابی کرده و خشم خود را به نمایش گذاشتند. رادیو تل آویو در این مورد خبر می دهد؛ «وزارت امور خارجه اسرائیل، سفیر ترکیه در تل آویو را احضار و مراتب اعتراض خود را نسبت به این سفر اعلام و به وی ابلاغ کرده است که اسرائیل در مورد هدف و مقصود ترکیه در مورد استقبال از کسی که منکر آدم سوزی یهودیان در ماجرای هولوکاست است، دچار یأس و ناامیدی شده است.»
همچنین طی یادداشت اعتراض آمیز سفیر رژیم صهیونیستی در آنکارا خطاب به مقامات دولت ترکیه گفته شده که دیدار احمدی نژاد از این کشور در موقعیتی که کشورهای ۱+۵ مصمم به اعمال تحریم های شدیدتر و گسترده تر علیه برنامه های هسته ای ایران می باشند، به تلاش های انجام شده در این زمینه لطمه می زند!
از سوی دیگر لاییک های ترکیه که همواره نگران نفوذ اسلام به ارکان حکومتی این کشور هستند نیز در حرکتی همزمان تلاش کردند از انجام این سفر جلوگیری کرده و افکار عمومی مردم ترکیه را علیه این رویداد تحریک کنند. آنها با طرح این موضوع که احمدی نژاد قصد ندارد از مقبره آتاتورک دیدن کرده و به وی ادای احترام کند، کوشیدند سفر رئیس جمهور ایران را تحت الشعاع قرار دهند.
علت این حجم از مخالفت ها در برابر یک سفر ۲روزه و دیدار سران و مقامات رسمی دو کشوری که قرن ها در همسایگی یکدیگر به سر برده اند و طبعاً این قبیل رفت و آمدهای دیپلماتیک بینشان متعارف بوده، چیست؟
ایران و ترکیه دو کشور همسایه و مهم منطقه هستند که براساس جغرافیا، فرهنگ، تمدن و دیگر مشترکات، سالهاست در کنار یکدیگر روابط پرفراز و فرودی داشته اند. این دو کشور به رغم داشتن مشترکات، توانایی ها و ظرفیت های بالقوه فراوان، همواره در طول تاریخ به دلایل مختلف با بحران ها و تحولات ناخواسته ای روبه رو بوده اند.
هرچند عواملی که به آن اشاره شد بر نقاط قوت روابط تهران و آنکارا تاکید دارد اما به رغم این امتیازها، متاسفانه برخی از عوامل در گذشته موجب سردی روابط دو کشور قدرتمند منطقه شده بود که از مهمترین آنها می توان به نقش دیگر قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای اشاره کرد که به دلیل رقابت های سیاسی در خاورمیانه منجر به بروز چالش های مقطعی و عدم تناسب در روابط سیاسی و اقتصادی میان دو کشور همسایه ایران و ترکیه شده بود.
خوشبختانه در دهه اخیر، خصوصا نیمه دوم آن، رویکرد تهران و آنکارا در پاره ای از سیاست ها موجب شد تا روابط دو کشور رو به گرمی گذارد.
عبدالله گل و رجب طیب اردوغان که هر دو از بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه با ریشه های اسلام گرا می باشند، در دوران حکومت خود در ترکیه سعی کرده اند نقش این کشور را در تحولات خاورمیانه تقویت کنند و البته در بنای مناسبات با کشورهای همسایه نسبت به دولت های سابق ترکیه، کارنامه موفق تری نیز ارائه دهند.
در این میان موضوع گسترش روابط تهران- آنکارا بیش از هر زمان دیگر حائز اهمیت بوده و دو کشور سعی دارند تا از این شرایط مطلوب- که حزب حاکم ترکیه از احزاب اسلامگرای این کشور می باشد- بیشترین بهره ممکن را برای نزدیک تر کردن مواضع و تعمیق روابط دوستانه دو کشور ببرند.
طبیعی است که استحکام بیشتر روابط ایران و ترکیه به عنوان دو کشور بزرگ، تاثیرگذار و قدرتمند خاورمیانه به نفع کسانی که سیاست های تفرقه افکنانه خود را در میان کشورهای منطقه دنبال می کنند، نباشد.
سفر احمدی نژاد به ترکیه در حالی صورت پذیرفت که جهان به ویژه خاورمیانه دستخوش تحولات منطقه ای و بحران هایی چون عراق، افغانستان، لبنان و فلسطین و همچنین موضوع پرونده هسته ای ایران می باشد، موضوعاتی که بدون تردید حاصل زیاده طلبی ها و سیاست های مداخله جویانه قدرت های سلطه گر استعماری و رژیم صهیونیستی است که به دنبال منافع و بسط سلطه خود، حقوق ملت ها را زیر پا می گذارند.
از سوی دیگر ارتباط تجاری و اقتصادی دو کشور رو به گسترش است و این موضوع می تواند شاخک های دشمنان ایران و لاییک هایی که به دنبال تضعیف حزب حاکم و اسلامگرای ترکیه می باشند را حساس کند.
حجم مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه ۸ میلیارد دلار برآورد می شود که با توجه به ظرفیت های دو کشور و پیشرفت های قابل توجه آنها در عرصه های مختلف از جمله صنایع، این رقم می تواند در سال های آینده افزایش یافته و همانطور که در کنفرانس خبری رؤسای جمهور دو کشور مطرح شد به مرز ۲۰ میلیارد دلار نیز برسد.
حجم مبادلات تجاری دو طرف در نیمه اول سال ۲۰۰۸ به ۵ میلیارد دلار رسیده و ترکیه متعهد شده است که حدود ۳.۵ میلیارد دلار در صنایع گاز ایران سرمایه گذاری کند. اقتصاد رو به رشد ترکیه محتاج انرژی است و پس از روسیه، ایران بزرگترین صادرکننده نفت و گاز به این کشور به شمار می آید.
پیرامون این سفر دو نکته گفتنی است؛
۱) ظاهراً حضور در آرامگاه و ادای احترام به آتاتورک جزء پروتکل تشریفات دیدارهای رسمی در دولت ترکیه است و از آنجا که آقای احمدی نژاد بر عدم تمایل به انجام این کار تاکید کردند، مسئولان ترک مجبور شدند برای حل این موضوع محل استقبال و دیدار رسمی از آنکارا را به استانبول تغییر دهند که این کار به خودی خود جنبه رسمی این سفر را دچار تزلزل کرد.
تاکید دولت کنونی ترکیه بر اسلامگرایی نشانه آن است که قاعدتاً نباید ارادتی به آتاتورک- که به اسلام زدایی از ترکیه دست زد- داشته باشد. از این رو اقدام دولت این کشور در انتقال محل دیدار از آنکارا به استانبول برای تحقق این دیدار قابل درک است اگرچه پذیرش این جابه جایی از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران خالی از خدشه نیست ولی از سوی دیگر این سفر با شرایط پیش آمده برای اقتدار ایران چندان خوشایند نبود. تاکید ریاست محترم جمهوری بر عدم حضور در آرامگاه آتاتورک نشان از مواضع اصولگرایانه ایشان داشته و قابل تقدیر است.
۲) هرچند انتظار می رفت در این سفر قرارداد سرمایه گذاری ترکیه در ذخایر گاز پارس جنوبی رسماً امضاء شود ولی این کار صورت نگرفت و تنها در بیانیه مشترکی که پس از دیدار رؤسای جمهور در استانبول منتشر شد دو کشور بر ادامه مذاکرات بر سر همکاری ها در بخش انرژی تاکید کردند. برخی از مقامات ترکیه مطالبات طرف ایرانی مربوط به سیاست های جدید قیمت گذاری و شرایط سرمایه گذاری را دلیل عدم توافق رسمی و نهایی بر سر این قرارداد اعلام کردند، اما به نظر می رسد رویارویی ایران و غرب بر سر برنامه غنی سازی هسته ای و مخالفت صریح آمریکا با این معامله، ترکیه را تحت فشار گذاشته و مانع امضاء این قرارداد از سوی این کشور شده است.
یک منبع دیپلماتیک غربی در گفت وگو با گاردین اعلام کرده بود که ترکیه در قبال آمریکا متعهد شده است در جریان این سفر هیچ قرارداد انرژی قابل توجهی با ایران امضاء نکند و در مقابل ایران را برای قبول بسته پیشنهادی غرب تحت فشار قرار دهد.
ایران به عنوان عضو رسمی آژانس انرژی اتمی، طبق چارچوب و موازین مندرج در معاهده NPT و پادمان مربوطه و نیز براساس مقررات آژانس مشغول انجام فعالیت های هسته ای صلح آمیز برای دستیابی به انرژی است. تهران در عین حال که آماده استقبال از پیشنهادها و راهکارهای کشورها برای کمک به حل موضوع هسته ای است، معتقد است تحت هیچ شرایطی از انجام فعالیت های قانونی به منظور دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای دست نمی کشد.

حمید امیدی

منبع : روزنامه کیهان