سه شنبه, ۱۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 7 May, 2024
مجله ویستا
خاستگاه نظریه تکامل معرفت دینی
محور اصلی این مقاله، ارائه خاستگاه نظریه تکامل معرفت دینی است و در ضمن برخی ارکان این نظریه مورد نقد قرار گرفته است. نویسنده پس از ذکر دو تقریر از ارکان نظریه قبض و بسط، به بررسی آنها و تاریخچه آنها در تفکر غرب میپردازد.
● مقدمه:
تاریخچه ارکان نظریه معرفت دینی در تفکر غرب به شرح ذیل است:
▪ رکن اول: دین و معرفت دینی دو امر متغایرند؛
▪ رکن دوم: دین امری ثابت است و معرفت دینی تغییر میپذیرد.
ـ تاریخچه رکن اول و دوم در تفکر غرب
الف) آلبرت شوایتزر (۱۹۶۵ - ۱۸۷۵) متفکر برجسته مسیحی میگوید: «حقیقت دینی از عصری به عصر دیگر متفاوت و متغیر است.» البته شوایتزر میگوید میتوان در تعالیم عیسی، عامل و نیروی معنوی، یا به تعبیر او «آیین عشق» را ثابت و یکسان در هر عصری دانست.
ب) آلفرد فیرمین لویزی (۱۹۴۰ - ۱۸۷۵) کوشید تا همه پیرایهها را از مسیحیت جدا کند تا محتوای ثابت و اصیلی را به عنوان جوهر مسیحیت نگاه دارد و معتقد بود حقیقت مسیحیت آنگونه که خود را در حیات کلیسا نشان میدهد، تکامل پیدا میکند.
جان مک کواری، دینپژوه معاصر میگوید: «لویز اغلب به گونهای مینویسد که گویی یک حقیقت مطلق و جاودانه یا ثابت وجود دارد؛ به طوری که تنها فهم و بیان ما از آن تغییر و تکامل مییابد» .
ج) دیدگاه مدرنیستها: مدرنیستها یا تجددطلبان معتقدند وحی کمالناپذیر نیست؛ بلکه در تجربه دینی قرار دارد و همواره ناقص و در جریان تکامل است.
د) بندتو کروچه نماینده اصلی ایدهآلیسم ایتالیا میگوید: «دین چیزی نیست مگر شناخت وّ معرفت که با تکامل روح، محتوا و مفاد آن تغییر میکند؛ هرچند شکل آن یکسان باقی میماند.
بنابراین بحث ثبات و تغییر دین که دو رکن اصلی نظریه معرفت دینی است، ابداع صاحبنظریه قبض و بسط نمیباشد؛ بلکه مورد بحث در عالم مسیحیت بوده است.
▪ رکن سوم: معرفت دینی، نوعی معرفت بشری است و مانند سایر شاخههای معرفت در تحول و تکامل است. بشری بودن معرفت دست کم دو معنای مقبول دارد:.۱ معرفت به دست انسانها پرورده میشود؛.۲ اوصاف بشر در معرفت پرورده او ریزش میکند. ایشان میگوید: بشر ناقص است؛ لذا مراد از معرفت بشری، معرفت ناقص است
ـ تاریخچه رکن سوم در تفکر غرب
الف) بر اساس رکن اول و دوم که دین ثابت و فهم ما از دین متغیر است، بشری بودن چنین معرفتی قطعا ثابت میشود و دیگر نیازی به استدلال جداگانه ندارد.
ب) ارنست ترولتش اصولی را وضع کرده که بر اساس آن هیچ تفسیر و معرفتی از مسحیحیت متصف به یقین و قطعیت نمیشود که اصل نقد از جمله آن اصول است؛ یعنی هر سنت و تفسیر پذیرفتهشدهای از تاریخ باید مورد نقد و انتقاد واقع شود. بنابراین معرفت و فهم دینی ما رنگ بشری بودن را دارد و به تعبیری معرفت بشری است.
▪ رکن چهارم: معارف بشری با یکدیگر در ارتباطاند.
▪ رکن پنجم: معارف بشری متحولاند.
▪ رکن ششم: تحول معارف بشری، تکاملی است. مسأله ترابط و تحول و تکامل معارف بشری به طور برجسته در تفکر هگل وجود دارد.
ابتدا نظر ارنست ترولتش را ذکر میکنیم و سپس به دیدگاه هگل میپردازیم.
● مسأله ترابط معارف از دیدگاه ترولتش
وی اصلی دارد به نام «اصل همبستگی» یا «به هم پیوستگی» که بر اساس آن، هر حادثه تاریخی با حوادث دیگر در مجموعههای واحد همبستگی دارد و نوعی پیوستگی تام و ذاتی در تاریخ وجود دارد. از این سخنان ترولتش بر میآید که هر حادثهای را نباید مجزا در نظر گرفت؛ زیرا هر حادثه در یک شبکه بسیار پیچیده از روابط علّی وجود دارد.
● مسأله معارف از دیدگاه هگل
تبیین دیدگاه هگل نیازمند ذکر مقدماتی است:.۱ از دیدگاه هگل، هر امر موجودی معقول است و هر امر معقولی موجود میباشد. میتوان گفت در نظام فلسفی هگل، متعلّق فکر، خود فکر است؛
▪ از نظر هگل واقعیت از چنان وحدتی برخوردار است که نمیتوان هیچ واقعیت مجزایی را جز در رابطه با کل بهخوبی فهمید. یکی از مورخان فلسفه میگوید: «به نظر هگل حقایق جزئی و فردی، تنها هنگامی که به عنوان جنبههای یک کل نگریسته شوند، عقلانی میگردند» ؛
▪ به نظر هگل، حقیقت به معنای نظام و سیستم است. حقیقت، کل است؛ آن هم یک کل در حال تکامل؛ تکاملی به طریق تناقض و دیالکتیک؛
در نتیجه از این مقدمات برمیآید که واقعیت با شناخت یکی است و هیچ واقعیت یا شناختی جز در رابطه با کل واقعیتها و شناختها فهمیده نمیشود و کل این شناختها و واقعیتها در حال تکامل است که به این ترتیب ارکان چهارم، پنچم و ششم نظریه معرفت دینی از این بحثها نتیجه گرفته میشود.
● اشاره
به نظر میرسد هرچند روح نظریه قبض و بسط برخاسته از اندیشه غرب است؛ اما شکل و تقریر جدید آن از جانب صاحبنظریه است. همچنین اینکه این نظریه توصیههایی هم دارد که مناسب بود به وجود آنها در تفکر غرب پرداخته میشد و نقد رکن سوم توسط ایشان با موضوع مقاله سازگار نیست و ذکر منابع در چنین بحثی برای داوری ضروری به نظر میرسد.
منبع : معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رافائل گروسی دولت سیزدهم اصفهان دولت مجلس شورای اسلامی رهبر انقلاب محمد اسلامی نیچروان بارزانی شورای نگهبان مجلس رئیس جمهور
تهران شهرداری تهران زلزله قتل پلیس دادگاه حجاب آموزش و پرورش قوه قضاییه فضای مجازی سلامت شهرداری
خودرو مالیات سایپا مسکن قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار ایران خودرو بازار خودرو بانک مرکزی حقوق بازنشستگان بورس
نمایشگاه کتاب تلویزیون سینما دفاع مقدس سریال موسیقی تئاتر سینمای ایران نمایشگاه کتاب تهران کتاب صدا و سیما رسانه ملی
دانش بنیان اینوتکس دانشگاه آزاد اسلامی
اسرائیل رژیم صهیونیستی غزه فلسطین حماس رفح جنگ غزه آمریکا روسیه چین نوار غزه اوکراین
پرسپولیس فوتبال استقلال ذوب آهن لیگ برتر لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران نساجی بازی رئال مادرید سپاهان جواد نکونام
اپل هوش مصنوعی سامسونگ ناسا سرطان مایکروسافت آیفون گوگل ایلان ماسک باتری فضا فضاپیما
بیماران خاص رژیم غذایی کاهش وزن بیمه زیبایی دندانپزشکی فشار خون