در مدار قرار دادن ماهواره های مختلف در اطراف زمین، تعمیر و بازسازی ماهواره‌های از كار افتاده، پرتاب كاوشگران دورپرواز و استقرار تلسكوپ فضایی هابل - كه خود گام بزرگی در تاریخ نجوم بشمار می رود - از جمله كارهایی بود كه با بهره‌گیری از كیهان‌پیماهای شاتل میسر شد. در این بین دو حادثه انفجار چلنجر در سال ۱۹۸۶ ضمن پرتاب و نابودی كلمبیا در حین بازگشت به زمین در فوریه ۲۰۰۳ كه پرتلفات‌ترین سوانح فضایی نیز بود، صدمات جبران ناپذیری به سیر صعودی پیشرفت شاتل‌ها زد و هركدام وقفه‌ای طولانی را در پروازهای این كیهان پیماها بوجود آورد. «سیروس برزو»، كارشناس تاریخ كیهان‌نوردی و پژوهشگر ایرانی مقیم مسكو در مقاله‌ای كه به درخواست سرویس علمی پژوهشی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) نگاشته است، قریب ربع قرن فعالیت شاتل‌های فضایی و فراز و نشیب‌های آن را مرور كرده است: «با از سرگیری پرتاب شاتل فضایی بار دیگر این كیهان پیماهای مفید خواهند توانست در توسعه پژوهش های كیهانی به انسان كمك كند. غیر از فضاپیمای آموزشی «اینترپرایز» كه صرفا در جو زمین قابلیت پرواز داشت، ناسا بیش از دو دهه از پنج فضاپیما با نام‌های « كلمبیا»،«چلنجر»، « دیسكاوری»، « آتلانتیس» و « ایندور» برای انجام پرواز های سرنشیندار خود بهره برد كه جمعا ۱۱۲ ماموریت مداری را شامل شدند. آغاز كار این فضاپیماها در سال ۱۹۸۱ با پرتاب «كلمبیا» و با تبلیغات و سر و صدای بسیار همراه بود. سكوهای پرتاب پایگاه كیپ كندی از سال ۱۹۷۵ تا آن زمان هیچ ناو سرنشین‌داری را به فضا نفرستاده بودند. كلمبیا به عنوان نخستین كیهان ناو قابل استفاده مجدد، نام خود را در تاریخ فضانوردی به ثبت رساند. دو سال بعد كیهان‌پیمای «چلنجر» وارد كارزار تسخیر فضا شد و به دنبال آن در ۱۹۸۴ «دیسكاوری» و در ۱۹۸۵« آتلانتیس». این ناوگان مجهز و پروازهای مكرر آنها، همچنین ماموریت‌های با ارزشی همچون تعمیر ماهواره‌های از كار افتاده در فضا توسط سرنشینان كیهان پیماها و یا در مدار قرار دادن كاوشگران دور پرواز، چنان مسئولان ناسا را به وجد آورد كه مشكلات فنی را نادیده گرفتند و این چشم پوشی ناگهان فاجعه انفجار چلنجر و كشته شدن هفت سرنشین آنرا در پی داشت. در ژانویه ۱۹۸۶، فضاپیمای چلنجر در حالی كه می رفت یك شهروند عادی به همراه شش سرنشین دیگر را به مدار ببرد و بیست و ششمین ماموریت فضایی شاتل‌های فضایی را آغاز كند، ۷۳ ثانیه پس از ترك سكوی پرتاب، در برابر دید هزاران تماشاچی مستقر در جایگاه مخصوص در كیپ كاناورال و میلیون ها تماشاچی تلویزیون منفجر شد. حادثه زمانی عمق بی توجهی و غفلت مسئولین ناسا را نشان داد كه مشخص شد دلیل انفجار از ماهها قبل پیش‌بینی شده بود. این حادثه كه در تاریخ فضانوردی از نظر تعداد تلفات فضانوردان بی نظیر بود، تاخیری دو ساله را بر پرواز های سرنشیندار ناسا حاكم كرد. در این مدت ناسا ضمن بررسی دلایل و راه‌های برطرف سازی مشكلات به ساخت پنجمین كیهان‌پیما دست زد كه نام « ایندیور» بر آن گذاشته شد. با پرتاب فضاپیمای دیسكاوری در سال ۱۹۸۸ دور جدید پرتاب كیهان پیماهای شاتل آغاز شد. كیهان نوردان كارآیی مجدد این ناو را به اثبات رساندند. در همین سال شوروی نیز كیهان پیمای خود به نام « بوران» را به شكل بدون سرنشین به فضا فرستاد. این ناو توانست آزمایش خوبی از خود نشان دهد. بر اساس اطلاعات و آمار فضاپیمای بوران از مشخصات بهتری نسبت به نوع آمریكایی برخوردار بود و توانایی های بیشتری داشت. پیش بینی می‌شد كه رقابت سختی بین فضاپیماهای دو كشور آغاز شود بویژه این كه گروهی از زبده‌ترین فضانوردان روس برای انجام این طرح آموزش دیده بودند و براساس داده‌های به دست آمده برنامه های وسیعی برای عملیات بعدی فضاپیماهای روسی در نظر گرفته شده بود. طبیعتا ناسا نیز در برابر این مطلب آرام نمی ماند و باید به حركاتش شتاب دهد. اما با فروپاشی شوروی، برنامه شاتل فضایی كه در این كشور سابقه‌ای بیش از پرتاب ماهواره داشت و پرونده‌اش به سال های ۱۹۵۶ می رسید به كلی لغو شد. سقوط شوروی انحلال بسیاری از برنامه های فضایی روسیه را در پی داشت اما حذف رقیب باعث كندی پرتاب مكرر فضاپیما های ناسا نشد. كیهان پیماهای شاتل ماموریت های متنوعی را در مدار زمین به انجام رساندند و حتی در چارچوب همكاری‌های سازمان های فضایی آمریكا و روسیه به مجتمع مداری «میر» پیوستند و در حمل و نقل كیهان نوردان و محموله های فضایی به این مجتمع ایفای نقش كردند. در جریان انتقال قطعات « ایستگاه فضایی بین المللی»، سهم مهمی از كار به عهده فضاپیماها قرار گرفت. گرچه در سال ۱۹۸۸ و از سرگیری كار، شاتل‌ها تنها دو پرواز داشتند اما در سال های بعد تعداد پروازها حتی به هشت رسید. برای سال ۲۰۰۳ برنامه مفصلی پیش بینی شده بود كه حمل قطعاتی از ایستگاه فضایی بین المللی و نقل و انتقال سرنشینان این ایستگاه از جمله آنها بود. فضاپیمای كلمبیا یعنی قدیمی ترین نوع شاتل های فضایی ناسا، در ۲۵ ژانویه نخستین پرواز سال نو را با هفت سرنشین آغاز كرد. سفر كلمبیا تا ۱ فوریه طول كشید ولی در زمان بازگشت، حادثه دیگری اتفاق افتاد. كلمبیا ۱۶ دقیقه قبل از فرود به دلیل نقص فنی، قطعه قطعه شد و تمامی سرنشینان آن كشته شدند؛ به این ترتیب می توان گفت كه كیهان پیماهای نوع شاتل، ركورد كشتار فضانوردان ( ۱۴ نفر در دو حادثه چلنجر و كلمبیا) را نیز به دست آوردند. در بین سفینه های سرنشیندار، ناو «سایوز» با چهار كشته ( سایوز-۱ و سایوز-۱۱) و «آپولو» با سه كشته (آپولو-۱) در رتبه های بعدی قرار دارند. حادثه نابودی كلمبیا بار دیگر ناسا را به زانو درآورد و از ادامه پرواز های سرنشیندار ناسا جلوگیری كرد. به این ترتیب بار سنگین حمل و نقل بار و سرنشینان ایستگاه فضایی بین المللی بر دوش سازمان فضایی روسیه افتاد كه از توان مالی ناچیزی برخوردار است و گرچه بارها و بارها مشكل مالی را مطرح كرده اما آمریكایی‌ها در زمینه رفع دشواری هایی پیش آمده در اثر یك سویه شدن كارها عكس العمل مثبتی نشان نداده اند. به دنبال مشخص شدن دلیل نابودی كلمبیا و یافتن راه های مبارزه با تكرار چنین حادثه ای، ناسا برنامه پرواز فضاپیما ها را اعلام كرد اما تا این تاریخ، زمان پرتاب بار ها به تعویق افتاد. ناسا قول داده بود كه در ماه مه پرتاب های شاتل از سر گرفته شود. اما این پرواز بارها به تعویق افتاد البته چنین تاخیرها و تعدیل ها بارها و بارها در پرونده ناسا و شاتل فضایی وجود دارد. بطور مثال تا حادثه اخیر، این نوع كیهان پیما ها به دلایل مختلف ۳۱ بار در بازگشت به زمین تاخیر داشته و پنج بار زودتر از برنامه اعلام شده به زمین بازگشته‌اند. تاخیر در تاریخ و زمان پرتاب هم كه فراوان و از شمارش بیرون است.
نگاهی كوتاه به پرونده هریك از فضاپیماها :
كیهان‌پیمای «آتلانتیس»:
نخستین پرتاب: ۱۹۸۵
آخرین پرتاب: ۲۰۰۲
تعداد پروازها به مدار زمین : ۲۶ بار
كل مدت پرواز در فضا: ۲۱۹ روز و ۲۱ ساعت و ۲۷ دقیقه و ۱۷ ثانیه
كیهان‌پیمای «ایندور»:
نخستین پرتاب: ۱۹۹۲
آخرین پرتاب: ۲۰۰۲
تعداد پروازها به مدار زمین: ۱۹ بار
كل مدت پرواز در فضا: ۲۰۶ روز و ۱۴ ساعت و ۱۲ دقیقه و ۱۷ ثانیه
كیهان پیمای «چلنجر»:
نخستین پرتاب: ۱۹۸۳
آخرین پرتاب: ۱۹۸۶
تعداد پرواز ها به مدار زمین : ۱۰ بار
كل مدت پرواز در فضا: ۲۶ روز و ۷ ساعت و ۵۶ دقیقه و ۱۰ ثانیه
كیهان‌پیمای «دیسكاوری»:
نخستین پرتاب: ۱۹۸۴
آخرین پرتاب: ۲۰۰۱
تعداد پرواز ها به مدار زمین : ۳۰ بار
كل مدت پرواز در فضا: ۲۴۱ روز و ۲۳ ساعت و ۱۹ دقیقه و ۵۴ ثانیه
كیهان‌پیمای «كلمبیا»:
نخستین پرتاب: ۱۹۸۱
آخرین پرتاب: ۲۰۰۳
تعداد پرواز ها به مدار زمین : ۲۸ بار
كل مدت پرواز در فضا: ۳۰۰ روز و ۱۷ ساعت و ۴۰ دقیقه و ۲۲ ثانیه
در این بین كیهان‌پیمای كلمبیا صاحب بلند ترین و كوتاه ترین پروازها در بین فضاپیماها نیز هست.
كوتاه ترین سفر این فضاپیما در ۲۱ نوامبر ۱۹۸۱ آغاز شد و تنها ۲ روز و ۶ ساعت و ۱۳ دقیقه طول كشید اما بلندترین پرواز كلمبیا به مدت ۱۷ روز و ۱۵ ساعت و ۵۳ دقیقه و ۱۸ ثانیه در سال ۱۹۹۶ انجام شد.
از ۱۱۳ پرتاب شاتل فضایی ۲۸ تا در شب و ۸۵ تا در روز صورت گرفت.
۱۹ بار فرود این سفینه‌ها در شب و ۹۲ فرود در روز انجام شد.
دو پرتاب چلنجر و كلمبیا نیز بازگشتی نداشت.
و اما آمار و ارقامی در مورد پرواز شماره ۱۱۴ شاتل فضایی:
یكصد و چهاردهمین پرتاب شاتل فضایی ( توجه داشته باشید كه بعضا به دلیل مشكلات فنی، برخی از پرتاب ها به ترتیب شماره انجام نشده است بطور مثال پرواز شماره شاتل بعد از پرواز شماره صورت گرفت)
نخستین پرتاب بعد از حادثه كلمبیا
چهل و نهمین پرواز بعد از حادثه چلنجر
محل فرود: پایگاه فضایی كندی
مدت پرواز: ۱۱ روز و ۱۹ ساعت و ۳۲ دقیقه
مسافتی كه طی خواهد كرد: ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار مایل
تعداد گردش در مدار زمین: ۱۸۶ بار ( در دور ۱۸۷ به زمین باز می گردد).»
