تلاش شتابزده برای تصاعد تحریم

اگرچه از زمان تصویب قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت تاکنون چندین ماه سپری شده است، اما در این مقطع زمانی شاهد پیشرفت های زیادی در روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی هستیم.
روند فعالیت های دیپلماتیک ایران بر اساس الگوی مشارکت با بازیگران تکنیکی و تخصصی قرار داشته است. این گونه از بازیگران ناچارند از روندهای مثبت و همکاری جویانه تری پیروی کنند.
معادله بازی با سازمان های تخصصی بر اساس شواهد تکنیکی و مشاهدات مبتنی بر بازرسی انجام خواهد شد.بر اساس چنین الگویی ایران و آژانس توانستند به «توافق سازنده» نائل شوند. این امر در تاریخ ۲۱ آگوست ۲۰۰۷ انجام شد. توافق یادشده بر مبنای حداکثرسازی فضای بازرسی شکل گرفت.
کارشناسان و مدیران اجرایی آژانس توانستند بر اساس مفاد پروتکل الحاقی ۲«۹۳ از «بازرسی حداکثری» استفاده کنند. طبیعی است که این الگو باید روند شفاف سازی فعالیت های اتمی ایران را منعکس سازد. استراتژی شفاف سازی را باید گام موثری برای ایجاد شرایط معطوف به شکل گیری روند اعتمادسازی دانست. مهمترین دغدغه کاهش همکاری های ایران و آژانس را باید الگوی رفتاری قدرت های بزرگ برای ایجاد اعتماد یک جانبه تلقی کرد. در حالی که سیاست بین الملل به گونه یی است که حتی قدرتمندترین کشورها قادر نیستند تمامی اهداف خود را در روند یکجانبه پیگیری کنند. بنابراین هر گونه همکاری و مشارکت ایران با نهادهای بین المللی باید با نتایج و سودمندی های متقابل روبه رو شود.
در این رابطه بهره گیری از «بازی برد- برد» بیشترین مطلوبیت را برای ایران و سایر کشورهای درگیر ایجاد خواهد کرد. در حالی که هر گونه مشارکت بین المللی بر اساس الگوهای همکاری جویانه می تواند به تداوم بازی امنیتی منجر شود. به کارگیری روش های محدودکننده را می توان به عنوان نشانه یی از «بازی با حاصل جمع صفر» دانست.واکنش امریکا و کشورهای اروپایی در برابر گزارش البرادعی و روندی که آژانس بین المللی انرژی اتمی در پیش گرفته است را می توان یکی از نشانه های تلاش برای «تصاعد تهدیدات» علیه ایران دانست.
در اواسط ماه سپتامبر شاهد افزایش عملیات روانی امریکا و برخی از کشورهای تندرو در اروپا هستیم. «مواضع سارکوزی» را می توان به عنوان نماد جدال سازمان یافته در برابر اقدامات همکاری جویانه ایران دانست. در حالی که امریکایی ها تلاش دارند تا اجلاسیه ۱«۵ را در تاریخ ۲۱سپتامبر برگزار کنند؛ فرانسه نیز درصدد است کشورهای اروپایی را برای اعمال محدودیت های بیشتر علیه ایران بسیج کند. به طورکلی هرگونه تحرک اروپا - امریکا در شرایط موجود نتیجه مطلوبی را برای گروه های تندرو ایجاد نخواهد کرد. دلایل عدم موفقیت اجلاسیه ۲۱ سپتامبر در ارتباط با تصاعد تحریم اقتصادی و استراتژیک علیه جمهوری اسلامی ایران را می توان به شرح ذیل مورد توجه قرار داد؛
اولاً؛ قطعنامه های ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ شورای امنیت سازمان ملل در ارتباط با محدودسازی قابلیت های اقتصادی - استراتژیک ایران به اتفاق آرا تصویب شده است. هرگونه تلاش شتاب زده از سوی امریکا و کشورهای تندرو اروپا نمی تواند به اجماع جدیدی علیه ایران منجر شود.
حتی براساس فضای موجود می توان به این جمع بندی رسید که امکان شکل گیری الگوی «امتناع سازنده» در درون گروه ۱«۵ کار بسیار دشواری خواهد بود.
ثانیاً) البرادعی از تنظیم قطعنامه جدید برای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی امتناع کرده و این امر به مفهوم آن است که آژانس از الگوی وقفه برای حل مشارکت جویانه پرونده هسته یی ایران حمایت به عمل آورده است. تحقق نشانه هایی از تعادل، صرفاً از طریق اجرایی سازی «روند وقفه» حاصل خواهد شد. البرادعی بر این اعتقاد است که تا ماه نوامبر ۲۰۰۷ می توان به نتایج و جمع بندی موثرتری در ارتباط با فعالیت های ایران دست یافت.
ثالثاً) هرگونه واکنش شدید امریکا یا کشورهای تندرو اروپایی می تواند زمینه های لازم برای واکنش متقابل از سوی ایران را فراهم سازد تا زمانی که ایران و آژانس با یکدیگر مشارکت می کنند؛ انتظار ایران از کشورهای چین، روسیه و آژانس بین المللی انرژی اتمی آن است که نسبت به سیاست های همکاری جویانه ایران حمایت لازم را مبذول دارند. در غیر این صورت هرگونه الگوی تهدیدکننده را می توان به مثابه نشانه یی از سوءاستفاده قدرت های بزرگ نسبت به الگوهای اعتمادسازی ایران دانست. زمانی که اعتمادساز در قالب دوجانبه قرار نگیرد؛ طبیعی است که کشور همکاری کننده همانند ایران به اقدامات متقابل دست خواهد زد. طبعاً چنین روندی هیچ گونه مطلوبیت استراتژیک نخواهد داشت.

ابراهیم متقی

منبع : روزنامه اعتماد