جادوی سیاسی کرشنرها

بانوی ۵۴ ساله آرژانتینی روز ۲۸ اکتبر نخستین پیام های تبریک خویش را از سوی ۲ طیف از حامیان غیر آرژانتینی اش دریافت کرد؛ پیام نخست مزین به امضای تیم رهبران چپگرای آمریکای لاتین و اروپا بود که روی کار آمدن او را نوید استمرار حکومت عدالت گرای چپ خوانده بود و پیام دوم به سازمان های مدافع حقوق زنان تعلق داشت که کرشنر را نماد شایستگی زنان در خطه سیاسی آمریکای لاتین دانسته بود.
بیانیه تبریک محافل زنان حاوی نکات جالب تری هم هست از جمله این که گفته اند این پیروزی نوید اقبال تاریخی ساکنان قاره آمریکا به رهبری زنان سیاستمدار است. این عبارت در واقع اشاره ای مستقیم به کوران مبارزه انتخاباتی در نیمه شمالی قاره آمریکا است که در آن نماینده ای دیگر از زنان سیاستمدار - هیلاری کلینتون - درگیر مبارزه ای سخت با رجال این کشور برای تصدی کرسی مهم کاخ سفید است. یعنی همان فردی که مطبوعات آرژانتین در طول مبارزه انتخاباتی عکس او را در کنار تصویر سیاستمدار محبوب خویش می نشاندند.
نکته جالب تر این که هر دو پیام تبریک که یکی به جناح رهبران چپ مانند رویال و زاپاته رو تعلق دارد و دیگری به گروه های لیبرال های فمنیست، با یک آرزوی واحد خاتمه یافته است که کرشنر پل تفاهم تازه ای در برداشتن شکاف ها و فاصله ملت های آمریکا برقرار سازد.
همه چیز دست به دست هم داد که انتخابات ۲۸ اکتبر به یک رویداد مهم در نگاه افکارعمومی جهان تبدیل شود. بسیاری از آن جهت نگاه خویش را به انتخابات این کشور دوختند که میدان آزمون یک بانوی سیاسی در مبارزه با گروهی از رجال حزبی بود. برخی دیگر نیز با علایقی که به سرنوشت جنبش چپ در خطه آمریکای لاتین دارند کارزار انتخاباتی آرژانتین را به عنوان امتحان سیاسی جدید برای سوسیالیسم تعقیب کردند.
امابا همه این توصیف ها، انتخابات اخیر آرژانتین یک رویداد ویژه سیاسی شد به این دلیل که خود آرژانتین سرزمینی رازآلود و حلقه ای متفاوت در منظومه جغرافیای سیاسی قاره آمریکا است. کشوری است که همه فرازهای آن را حوادثی عجیب پوشانده است. به معنای واقعی سرزمین تضاد ها و چندگانگی ها است. کشوری که به تعداد ادیبان وشاعران بلند آوازه، مردان دیکتاتور درآن ظهور کرده اند و شهرت شاهکارهای مؤلفان و هنرمندان و ورزشکاران این سرزمین همان اندازه ذهن ها را متحیر می سازد که دامنه توحشی که افسران این کشور آفریده اند. کافی است مروری در نیم قرن تاریخ سیاسی این کشور شود. همه روزهای آرژانتینی ها با تلاطم و بحران سپری شده است. حاکمیت نظامیان از ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۳ این کشور را به قتلگاه فعالان سیاسی تبدیل کرد. در فاصله این سال ها ده ها هزار نفر از مردم آرژانتین در نبرد های موسوم به جنگ کثیف کشته شدند. اجساد بسیاری از افراد ربوده و یا ناپدید شده در این سال ها نیز هرگز پیدا نشد.
در سال های پس از استقلال، علاوه بر حکومت های متعدد دیکتاتوری، وقایع نامطلوبی مانند شکست در برابر انگلستان، از دست دادن جزایر مالویناس و وضعیت نامطلوب اقتصادی در این کشور رخ داده است.
نام آرژانتین برای متفکران علم سیاست معادل کشوری تک محصولی است؛ الگویی از یک کشور جهان سوم است که آونگ توسعه در آن دائم حرکت ناموزون داشته است. این کشور ۳۸ میلیون نفری به رغم آن که از نظر منابع معدنی کشوری غنی محسوب می شود و دارای نیروی کار آموزش دیده است اما وضعیت اقتصادی این کشور همواره دارای نوسانات بسیاری بوده. رکود اقتصادی سال ۲۰۰۱ آرژانتین سبب شد تا نیمی از مردم این کشور با فقر دست و پنجه نرم کنند.
به تعبیر یکی از نویسندگانش آرژانتین کشوری استثنایی است زیرا در هیچ کجا عناصر فقر و بدهی و جرم و جنایت با روح مبارزه مانند این سرزمین با هم جمع نشده است.
با این اوصاف این سرزمین از ۲۰۰۳ در جاده ثبات گام نهاد آنهم با روی کار آمدن چهره ای کاریزما به نام نستور کرشنر. اکنون در پایان دوره نخست و یک مرحله از زمامداری این معمار اصلاحات، مردم بار دیگر زیر بیرق نماینده ای دیگر از خاندان کرشنر جمع شده اند. جانشین نستور کرشنر پرنفوذ کسی نیست جز همسر سناتور او ، کریستینا فرناندزکرشنر.
آن گونه که مطبوعات آرژانتین نوشته اند این زن و شوهر در ایام تحصیل در رشته حقوق در دانشگاه با یکدیگر آشنا شدند و مسیر رشد سیاسی را از همین دانشگاه پیمودند. آنها ابتدا در ایالت سانتاکروز به عنوان وکیل املاک کار کردند سپس کرشنر در همین ایالت به فرمانداری رسید و نخستین مسئولیت سیاسی خود را شروع کرد .
اکنون ۲۸ اکتبر برای خاندان کرشنر شروع زندگی سیاسی تازه ای است. آنها امیدوارند که این بار عصری را به نام کرشنر ها در تاریخ آرژانتین و آمریکای لاتین ثبت کنند اما این آرزو به راستی چه میزان امکان تحقق در جامعه ای با بافت پیچیده آرژانتین دارد؟
● مبارزه ای با پرچم پرونیسم
کریستینا کرشنر از ابتدا با شعار و پرچم جنبش محبوب چپ این کشور یعنی پرونیسم به صحنه آمد. در کل همه زنان سیاستمدار آرژانتین یک الگوی تاریخی دارندواو کسی نیست جز خانم اوا (ایزابل) پرون همسر رئیس جمهور دهه ۴۰ و ۷۰ این کشور، خوان پرون.
با آنکه نزدیک ۴ دهه از دوران زمامداری اوا پرون می گذرد اما هنوز سایه محبوبیت وی در این کشور جاری است. خاندان پرون جزو کسانی بودند که اندیشه های چپ اقتصادی را دراین کشور مطرح کردند. شعارهای دهه ۱۹۷۰ پرونیست ها در میدان سیاست واقتصاد همان است که تاحدی امروز از زبان کرشنر ها مطرح می شود. آنها پرچمدار ناسیونالیسم و مدافع حقوق فقرا شناخته شدند و از مهم ترین شعارهای آنان مداخله دولت در اقتصاد و به حاشیه راندن نظامیان از سیاست بود و عاقبت خودشان نیز قربانی همین اندیشه ها شدند و همانان که طرح خوان پرون را ریخته بودند این بار برای ساقط کردن میراث دار او، اوا پرون خیز برداشتند. نظامیان که در آن برهه نیروی مسلط بر سیاست آرژانتین بودند در یک کودتا به حیات دو ساله خاندان پرون خاتمه دادند.
در جریان انتخابات اخیر این کشور الگو پذیری خانم کرشنر از پرون بحث زیادی برانگیخت شاید بیش از همه خود خانم کرشنر این شبیه سازی را دامن زد وقتی که به روزنامه اسپانیایی ال پاییس گفت، من بیشتر از هر کسی با اوا پرون احساس نزدیکی می کنم. اوا پرون به دو جهت توانسته جایگاه یک سمبل را در تاریخ آرژانتین پیدا کند اول از این جهت که او در اوج حاکمیت مردان و مردسالاری نقش زنان در سیاست را در این نقطه آمریکای لاتین مطرح کرد. پرون در برهه ای به صحنه آمد که حتی قوانین اساسی بسیاری از کشور ها حق رأی زنان را به رسمیت نشناخته بودند.
افزون براین اوا پرون چنان که مورخین آمریکای لاتین نوشته اند در مدت زمان کوتاه ریاست جمهوری خویش کارنامه بسیار موفقی را از خود به جای نهاد. به باور ناظران نفوذ و محبوبیتی که خانواده پرون کسب کردند فراتر از شهرت امروز کرشنر ها بود . در حدی که دوران زمامداری آنها حالت یک مکتب نمادین به نام پرونیسم را در این کشور رقم زد.
شاید از همین روست که رسانه های آرژانتین نوشته اند که نه کریستینا خواهد توانست به جایگاه تأثیرگذار اوا پرون دست یابد نه آن که کرشنر ها در حدی نیستند که سرمشق یا جریانی تاریخی مانند پرونیست ها پایه گذاری کنند.
● زیر چتر محبوبیت نستور
بسیاری از ناظران پیروزی فرناندز را پاداش مردم آرژانتین به ۴ سال زمامداری مردی می دانند که تصویر یک منجی را در اقتصاد بحران زده این کشور از خودش ترسیم کرد.
نستور کرشنر در دوره تصدی چهار ساله خود باعث بهبود اقتصاد آرژانتین پس از یک دوره رکود شدید شد. او آرژانتین را از بحران اقتصادی، مالی و سیاسی سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ رهانید. از زمانی که او قدرت را در سال ۲۰۰۳ به دست گرفت، به یمن ۴ سال رشد اقتصادی بالای ۸ درصد، فقر و بیکاری در کشور آرژانتین نصف شده است. نستور در میان سیاستمداران نه تنها یک معمار موفق اقتصادی شناخته می شود که فردی با توانایی برقراری نظم و ثبات سیاسی نیز نامیده شده است.
البته گفته می شود که کرشنر در مهار اقتصاد افسار گسیخته این کشور از همراهی یک وزیر تکنوکرات، روبرتو لاراگنا بهره مند بود و در سایه اندیشه اقتصادی این وزیر بود که توانست تولید زمینگیر شده این کشور را احیا کند ومحصولات کشاورزی آرژانتین را دوباره روانه بازارهای منطقه کند.
اما خانم کرشنر چندان خوش ندارد که مردم آرژانتین او را سایه ای از قدرت همسرش بدانند. به همین دلیل او مدعی شده که در پیمودن پلکان سیاست نه تنها زیر نام نستور کرشنر نبوده است که حتی حرفه سیاست ورزی را قبل از همسرش آزموده است. او بار ها در مبارزه انتخاباتی خود در پاسخ حریفانش که استقلال عمل او را زیر سؤال بردند می گفت از سال های ۷۰عضو حزب عدالتخواه و از ۱۹۹۵ سناتور بوده و در زمانی که شوهر او تنها یک فرماندار ایالتی صرف بوده، وی یک چهره سیاسی ملی بوده است.
نستور کرشنر در اوج محبوبیت اش قدرت را ترک کرد. با این تصمیم ناجی اقتصاد آشفته این بار حالت یک سیاستمدار وارسته و فروتن را پیدا کرد. کناره گیری غیر منتظره او از کاخ ریاست جمهوری این پیام را برای هوادارانش داشت که این بار آرژانتینی ها دارای رئیس جمهوری دارای فضایلی افزونتر از سیاستمداران دیگر هستند. نستور کرشنر اکنون به معنای واقعی جایگاه یک رهبر را در آرژانتین پیدا کرده است که جمعی از توده این کشور او را می ستایند.
به کار بردن این تاکتیک ماهرانه یعنی برخاستن از صندلی قدرت در موعدی مناسب بسیار مؤثر واقع شد. حداقل دستاورد این تاکتیک این بود که روز ۲۸ اکتبر چند میلیون آرژانتینی دعوت نستور را هنگام نوشتن برگ رأی لبیک گفتند .
شاید این سؤال که چرا کرشنر این تاکتیک را پیش گرفت جزو مسائل تکراری باشد بویژه این که خودکرشنر تلاش می کند ماجرای کنار رفتن او به صورت راز سر به مهر بماند. در این باب موافقان و مخالفان برداشت های متفاوتی دارند؛ مخالفانش می گویند که هدف او این است تا ۴ سال بعد دوباره به عرصه قدرت بازگردد. به گفته آنها کرشنر می خواهد طی این مدت حاکمیت خانواده اش را در قدرت حفظ کند و بعد دوباره به عرصه بازگردد.
اما حامیانش می گویند، رئیس جمهوری پس از ۴ سال احساس کرد که اداره کشور به یک رهبر تازه نفس نیاز دارد و دراین راستا او به طور جدی باور دارد که همسرش برای مقابله با مشکلاتی که اکنون پیش روی کشور آرژانتین وجود دارد قابلیت و توانایی بیشتر از خود او دارد. به هر حال کرشنر می توانست طبق قانون برای یک دوره دیگر نیز برای ریاست جمهوری این کشور نامزد شود اکنون با واگذاری زمام امور پیچیده آرژانتین به همسرش درست است که خود را از معرکه پاسخگویی نجات داده است اما بی گمان هر نتیجه ای در آزمون رهبری همسرش دامن او را هم خواهد گرفت.
● ضعف و قوت رهبر جدید
می توان انتظار داشت که کارنامه خانم کرشنر همانند دیگر همتایانش مثل آنگلا مرکل با وسواسی بیش از رجال سیاسی تعقیب شود. بازتاب های پردامنه پیروزی او در محافل خبری این را گوشزد می کند که جمع زیادی در خارج آمریکای لاتین وآرژانتین نیز عملکرد وی را زیر نگاه خواهند داشت.
به این صورت کامیابی یا ناکامی او سه پیامد مهم می تواند در پی داشته باشد، پیامد نخست آن سرنوشت نسل جدید سیاستمداران آرژانتین را رقم می زند. پیامد دومش دامن جریان چپ آمریکای لاتین را در بر می گیرد که آقا و خانم کرشنر را نماینده لایق و صدای زنده چپ دراین کشور معرفی کرده اند و بالاخره پیامد سوم آن متوجه محافل پیگیر زنان است که برای تقسیم قدرت جهانی و احیای نقش زنان در عرصه سیاست مبارزه سختی را پیش می برند.
اغلب کارشناسان از پیش بینی و گمانه زنی در باره عصر رهبری خانم کرشنر امتناع کرده اند چیزی که باعث شد خانم کرشنر دوران رهبری خویش را در ابهام شروع کند این است که وی حرف چندانی درباره برنامه هایش نگفته است. او بدون انجام تبلیغات نه چندان زیادی، با اتکا به همان میراث اقتصادی همسرش رأی آورد.
در این زمینه با دو طیف نظرات بدبینانه و خوشبینانه روبه رو هستیم. آنها که به موفقیت کرشنر باور دارند می گویند او نه تنها در این مسیر به اراده سیاسی همسرش متکی نیست بلکه خود دارای توانایی های افزون تری است از جمله این که می گویند خانم کرشنر قدرت چانه زنی بالایی دارد و همین ویژگی او را قادر خواهد ساخت که با باند ها و جناح های قدرت وارد مراوده شود.
همراهان کرشنر توصیف های زیادی ازمهارت او در تعامل با افکار عمومی دارند یعنی همان چیزی که برخی نقطه ضعف همسرش می خواندند. تردیدی دراین نیست که کریستینا یک مبلغ و مدافع توانا برای اندیشه چپ بوده است و اغلب هواداران جریان چپ در کنار نستور حساب ویژه ای روی نقش او در اشاعه اندیشه های سوسیالیسم نوین آمریکای لاتین بازکرده اند.
● دشمن همیشگی سیاستمداران بوئنوس آیرس
همه امید رهبر جدید آرژانتین به این است که با تکیه بر ریسمان سیاست های موفق همسرش سکان کابینه را پیش براند. حتی بسیاری معتقدند که این انتخابات در واقع نوعی واگذاری قدرت از سوی نستور به اطرافیانش بود و او در اداره امور همان نقشه ای را پیش گرفته که بسیاری از سیاستمدارانی مانند پوتین در سردارند.
خانم کرشنر بر ادامه سیاست های اقتصادی همسرش تأکید کرده است. وی گفته است به سیاست های چپ میانه ادامه خواهد داد. کرشنر دوم از یک نظر در جاده همواری گام نهاده است؛ اقتصاد آرژانتین از پیچ تند بحران های سخت آغاز هزاره سوم گذشته است اما واقعیت این است که هنوز سایه بحران بر این کشور آمریکای لاتین حکمفرما است چنان که ناظران گفته اند پس از کناره گیری معمار اقتصادی این کشور رشته کنترل دولت بر اقتصاد این کشور سست شده است، نرخ بهره ها بالا رفته و تورم دوباره سیر صعودی پیدا کرده است.
در پدیده فقر آرژانتین سرنوشت مشترک با دیگر کشورهای آمریکای لاتین دارد اما از حیث اجتماعی وضعیت این کشور بیشتر با جوامعی مانند کلمبیا قابل قیاس است که در آنها سیاست همزاد جرم است و احزاب و نیروهای سیاسی رودرروی باند ها و مافیا های قاچاق هستند.
در این سرزمین بلای سیاست دو چیز بیشتر نیست تورم و جنایت. چالش های دوره فرناندز همان مشکلاتی هستند که چندین دولت را از پای در آورده است.
چنان که خبرنگاران می گویند دو موضوع اقتصاد و مبارزه با جرم و جنایت از موضوع های محوری انتخابات آرژانتین بوده است. اما به لحاظ حزبی اعتقاد براین است که دولت دوم کرشنر ها هم مانع بزرگی پیش رو نداشته باشد زیرا جبهه اپوزیسیون دولت در ۴ سال ایام رهبری نستور کرشنر در پرتو محبوبیت او ضعیف شدند. به همین دلیل هم بود که خانم کرشنر با وجود داشتن حریفان سرشناس یک پیروزی آسان به دست آورد. مهم ترین رقیب او در ۴ سال آینده پس از فقر و تبهکاری حزب رادیکال خواهد بود حزبی که مخالف سنتی پرونیست های حاکم در آرژانتین است. زیرکی نستور کرشنر این بود که همصدا با آرژانتینی ها جناح رادیکال ها را مسئول بحران اقتصادی دانست. درست است که با شکست روز ۲۸ اکتبر حزب رادیکال در بحرانی ترین روزهای خویش قرار گرفت اما هر تزلزلی در عملکرد خانم کرشنر می تواند این جریان و دیگر نحله های اپوزیسیون را احیا کند. نباید از نظر دور داشت صحنه سیاسی آرژانتین به همان اندازه که میدانی مستعد برای سیاستمداران بلندپرواز است که همانند کرشنر ها قله های حاکمیت را به سرعت فتح می کنند قربانگاه بسیاری از رجال نام آشنا در تاریخ این کشور نیز بوده است. کافی است که پایگاه اجتماعی یک سیاستمدار دچار تنزل شود آنگاه اتهام و دستاویز برای خارج کردن او از گردونه سیاست فراوان است کما این که در کارزار انتخابات اخیر، فعالان اپوزیسیون فهرستی از اتهام فساد کرشنر را ارائه کردند.

سلیمان دعویسرا

منبع : روزنامه ایران