الهام از طرح « روان پزشکی اجتماعی » در دست یابی به « سلامت معنوی » جامعه

در جامعه زمینه ها و امکانات و فرصتهای زیادی وجود دارد که بایستی با بهره گیری از یک الگوی جامع و کامل از این فرصتهای طلائی برای وارد کردن آحاد مردم به فرایند تامین سلامت جامعه بهره برد.
با نگرشی تازه به مبحث امر به معروف و نهی از منکر می توان به الگوئی مفید و موثر دست یافت که راه رسیدن به یک جامعه سالم را کوتاهتر و مطمئن تر سازد. طرح « روان پزشکی اجتماعی » می تواند الگوی مناسبی در این زمینه باشد. پیشنهاد می شود که این طرح در مراکز تصمیم گیرنده نظام مورد بررسی و تصویب قرار گیرد تا پس از تکمیل و اجرائی کردن آن بعنوان مبنای برنامه های کلان کشور در مقوله تامین سلامت معنوی مورد توجه خاص واقع شود.
انسان به عنوان موجودی شناخته شده که دارای ابعاد دینی روانی اجتماعی و معنوی است . دست یابی به سلامت بدنی روانی اجتماعی و معنوی نیاز اصلی هر انسان است .
در یک بررسی همه جانبه نسبت به ادیان الهی می توان به این نتیجه رسید که ادیان در تامین اهداف فوق می توانند نقشی بسیار وسیع و بنیادی برعهده گیرند. هدف ادیان الهی دست یابی همه انسان ها به رشد و سعادت در دنیا و آخرت است . محدوده زمانی سلامت بدنی روانی و اجتماعی تا پایان عمر انسان می باشد. ولی نتایج « سلامت معنوی » تا ابدیت ادامه دارد. می توان گفت که وظیفه نهادهای دینی سیاست گذاری کلی برنامه ریزی اجرا و ارزیابی روش هایی است که اهداف فوق را برای همه انسان ها در طول تاریخ تامین نماید.
دست یابی به این هدف بزرگ و با این طیف وسیع نیاز به برنامه ریزی منطقی و پی گیری آن دارد. استفاده از تجارب نهادهایی که کارهای مشابهی را انجام می دهند می تواند ما را در « راه میان بر » قرار دهد. به نظر می رسد طرح « روان پزشکی اجتماعی » یا « بهداشت روانی جامعه » با توجه به نتایج درخشان ناشی از آن الگوی خوبی در این مورد باشد.
● معرفی روان پزشکی اجتماعی و زیربناهای آن
« بهداشت روانی جامعه » « روان پزشکی پیشگیری » و « روان پزشکی اجتماعی » عنوان های مترادفی هستند که توسط براون به نام انقلاب سوم روان پزشکی نام گذاری شده اند. عناوین فوق این برداشت را دنبال می کنند که تمام نظام های اجتماعی باید به عنوان پشتوانه پیشگیری و درمان اختلالات روان پزشکی مورد استفاده قرار گیرند. این انقلاب روش های قدیمی را که در آن روانپزشکان تمام کوشش خود را صرف شناخت و طبقه بندی « بیمار » می نمودند و به عوامل اجتماعی و « عمل جامعه » توجه جدی مبذول نمی داشتند مردود می داند و بستری کردن بیماران را برای مدت طولانی مورد انتقاد قرار می دهد. این طرح ایجاد کلینیک های پراکنده بهداشت روانی احتراز از بستری نمودن غیرضروری استفاده از امکانات جامعه برای مراقبت های بعد از بستری و توجه به پیش گیری از اختلالات روان پزشکی از طریق مشاوره و آموزش را از اهداف اصلی خود می شمارد.
● اهداف کلی بهداشت روانی جامعه
اهداف کلی بهداشت روانی جامعه در ده جنبه زیر خلاصه می گردند :
۱) مسئولیت نسبت به جمعیت مشخص
۲) تهیه امکانات بهداشت و درمان نزدیک محل اقامت یا محل کار بیمار
۳) ایجاد مراکز خدماتی جامع
۴) گروه های متشکل درمانگر از نظام های مختلف
۵) بیماریابی
۶) پی گیری و تداوم مراقبت
۷) شرکت افراد مصرف کننده
۸) پیش گیری
۹) ارزیابی
۱۰) پژوهش
اینک به صورت بسیار مختصر جنبه های فوق مورد بررسی قرار می گیرند :
۱) مسئولیت نسبت به جمعیت مشخص
در سیستم پزشکی و روان پزشکی اجتماعی تعهد نسبت به یک جمعیت مشخص از سیاست های اصلی است . در این سیستم مفهومی به نام « حوزه تحت پوشش » وجود دارد. این عنوان در مورد محدوده جغرافیایی به محدوده ای گفته می شود که مسئولیت های خدماتی آن بر عهده یک سازمان مشخص بهداشت و درمان است . نقشه جغرافیایی این منطقه در دسترس مسئولان سازمان می باشد و تعداد جمعیت نسبت زن و مرد طبقه بندی از نظر سن وضع خانوادگی تجرد و تاهل میزان سواد و میزان اشتغال و نوع آن در جمعیت مورد نظر در دسترس می باشد.
مسئولیت برنامه ریزی و ملحوظ کردن تمام نیازهای بهداشت روانی جمعیت مورد نظر برعهده سازمان است . ارزیابی امکانات موجود برای از بین بردن نیازها ایجاد یک سیستم مراقبتی با استفاده از تمام امکانات موجود و برنامه ریزی برای ارایه کامل خدمات بهداشتی و درمانی به جمعیت مورد نظر همگی جز مسئولیت های سازمان است . در این مورد هم باید از شهروندان عادی و هم نیروهای سیاسی ـ اجتماعی و تخصصی استفاده کرد و به بهداشت و « پیش گیری » حداقل به میزان « درمان » اهمیت داد. از این دیدگاه مسئولیتها شامل تمام افراد جامعه می گردد. در این نگرش جدید تاکید ویژه ای بر کودکان سالمندان اقلیت های قومی بیماران مزمن و حاد و جمعیت هایی می شود که در مناطق دور افتاده زندگی می کنند. خدمات ارایه شده باید با زیربناهای فرهنگی جامعه وفق داده شوند و امکانات موجود اعم از دولتی و مردمی برای افراد تحت پوشش شناخته شده باشند و اطلاعات کافی در مورد آن ها داده شود.
۲) تهیه امکانات بهداشت و درمان نزدیک محل اقامت یا محل کار بیمار
لازم است امکانات بهداشتی و درمانی نزدیک محل اقامت یا محل کار بیمار به وجود آیند تا امکان استفاده از آنها تسهیل گردد. این سیاست موجب تشخیص زودرس و « بیماریابی » به موقع می گردد و در صورت نیاز به بستری شدن طول آن کوتاه خواهد بود.
۳) ایجاد مراکز خدماتی جامع
« مراکز خدماتی جامع » یکی از نیازهای اصلی بهداشت روانی جامعه است که به عنوان یک نظام فراگیر و واحد اختصاصی عمل می کند. ارایه خدمات سرپایی پراکنده دخالت در بحران در موارد فوریت مشاوره و آموزش خدمات بستری کوتاه مدت واحد پی گیری موارد بستری امکانات خدمات اقامتی بعد از ترخیص قسمتی از تسهیلات این برنامه می باشند.
به این وسیله امکانات خدماتی برای رفع تمام نیازهای افراد تحت پوشش مورد توجه واقع می شوند. در جاهایی که این طرح پیاده شده بهبود شاخصی در همه زمینه ها قابل مشاهده است .
۴) گروه های متشکل درمانگر از نظام های مختلف
انقلاب بهداشت روانی از ابتدای کار خود لزوم استفاده از یک تیم با نظام های مختلف را مطرح ساخت . اعضای تیم شامل روان پزشک روان پزشک اطفال روان شناس بالینی مددکار اجتماعی متخصص کار درمانی روان پرستار جامعه شناس یا متخصص روان شناسی اجتماعی و کادر اداری هستند. هر کدام از نیروهای فوق کار تخصصی خود را انجام می دهند ولی سرپرست مجموعه می تواند از میان هر کدام از افراد ذکر شده انتخاب گردد.
۵) بیماریابی
در روند سیستم قدیمی پزشکی و روان پزشکی که متاسفانه هنوز در بعضی از کشورها به عنوان تنها گزینه موجود در دسترس می باشد شدت بیماری باید به حدی برسد که بیمار و اطرافیان به بیمار بودن او آگاهی یابند و به هر پزشکی که خواستند یا توانستند مراجعه نمایند. در طرح روان پزشکی اجتماعی آموزش نشانه های بیماریهای اصلی روان پزشکی به افراد جامعه در مدارس کارخانه ها سربازخانه ها مساجد و هر جای دیگری که بتوان آموزش عمومی را انجام داد به صورت چهره به چهره صورت می پذیرد. بیماریابی براساس اطلاعات به دست آمده انجام می شود و براساس سیاست « یک درمانگر برای هر بیمار » صورت می گیرد. در شرایط ایده آل مسول درمان برای هر بیمار ثابت است در صورتی که استفاده از درمانگران متعدد الزامی باشد اطلاعات موجود در پرونده سوابق شخص مراجعه کننده موضوع را روشن می نماید.
۶) پی گیری و تداوم مراقبت
تداوم مراقبت از بیمار از وظایف اصلی مراکز بهداشت روانی است و بدون « پی گیری بیمار » ارزیابی کارآیی این مراکز امکان پذیر نیست . آموزش کافی به بیماران و خانواده آن ها در مورد اهمیت « پی گیری » و فراهم آوردن تسهیلاتی که عملا بیمار و خانواده او را به انجام این کار قادر سازد نهایت اهمیت را دارد. طرح یک درمانگر برای هر بیمار و ایجاد حوزه های تحت پوشش و بیمارستان های روزانه که به صورت کارگاه های ساده امکان مراجعه درازمدت را تا اشتغال در حرفه ها و مشاغل اجتماعی فراهم می آورند امکان پی گیری را بیشتر می کنند.
۷) شرکت افراد مصرف کننده
کارشناسان سازمان جهانی بهداشت تاکید می کنند : « بهداشت باید کسب شود و نمی توان آن را تحمیل نمود. لذا نخستین عامل دست یابی به بهداشت تعهد مردم و دولت نسبت به آن است و به طور کلی آموزش کافی برای حصول چنین تعهدی ضروری است » . در یکی از مصوبه های سازمان جهانی بهداشت چنین آمده است : « مردم حق و وظیفه دارند که به طور انفرادی و گروهی در برنامه ریزی و اجرای مراقبت های بهداشتی خود شرکت نمایند » .
در دهه های قبل تصور می شد فقط کارکنان حرفه ای بهداشت در موقعیتی هستند که بتوانند نیاز به آموزش و اولویت های آن را ارزیابی کنند ولی این برداشت اکنون در حال تغییر است . اگرچه نقش فرهنگ مذهب و جامعه در شکل دادن به رفتار مردم مورد تاکید سازمان جهانی بهداشت قرار گرفته است ولی این عوامل به ندرت از توجه دقیقی که لازمه برنامه ریزی موثر در بهداشت است برخوردار گردیده اند. این مطلب در مورد مفهوم مشارکت مردم نیز صادق می باشد. با درک این حقیقت که هر جامعه دارای « عقل جمعی » است و مردم در تشخیص و حل مشکلات خود توانایی تفکر و اقدام سازنده دارند در حال حاضر آموزش بهداشت به جای مداخله کارکنان بهداشتی در حل مشکلات بهداشتی جامعه تاکید خود را بر درگیر شدن جامعه در این مورد گذاشته است .
در نتیجه مربی بهداشت به صورت یک « یادگیرنده » و در عین حال تسهیل کننده روند آموزش عمل می کند و اعضای جامعه به صورت « یاددهنده » وارد عمل می شوند. در ایفای موثر این نقش ها شکل های جدیدی از تعلیم و تربیت منطبق با خط مشی های نوین کار با جامعه و مفاهیم جدید آموزش مورد نیاز است .
۸) پیش گیری
یکی از اهداف فعالیت پزشکی پیش گیری از به وجود آمدن بیماری ها و اختلالات بدنی و روان پزشکی می باشد.
روش های پیش گیری به سه دسته تقسیم می شوند :
▪ روش پیش گیری اولیه که شامل از بین بردن عواملی است که منجر به بیماری می گردند.
▪ روش پیش گیری ثانویه شامل « بیماریابی » به محض بروز بیماری و درمان سریع می باشد.
▪ روش پیش گیری نوع سوم شامل « نوتوانی » و از بین بردن میزان از کارافتادگی بعد از دوره حاد بیماری است .
۹) ارزیابی
نقش ارزیابی در بررسی حسن انجام فعالیت های بهداشت روانی در تمام مقاطع اعم از برنامه های کشوری استانی و شهری مورد تاکید است و می تواند در مرحله تجدیدنظر در برنامه ها مفید باشد. ارزیابی میزان کمبودها در منابع نیروی انسانی و مالی اداره و توسعه بخش ها و تعیین نیازهای آینده همگی تنها با انجام « پژوهش های همه گیرشناسی » امکان پذیر می باشد. با انجام یک تحقیق روان پزشکی اجتماعی مشاهده شد که با کاربرد معیارهای فوق تعداد مراکز نگهداری درمانی بیماران روان پزشکی که توسط برنامه فوق مورد تایید قرار گرفتند از ۵۰۰ مرکز به ۱۰۰ مرکز کاهش یافت . این روش موجب شد که به جای حذف حمایت های بیمه در مورد بیماران روان پزشکی این خدمات فقط به میزان لازم و در موارد ضروری اختصاص یابند. پیاده کردن این روش موجب شد که هم کیفیت ارائه خدمات بهداشت روانی به بیماران بالا برود و هم مقدار زیادی از هزینه ها حذف و صرفه جویی شود. در حقیقت صرفه جویی براساس « حذف خدمات غیرلازم » انجام شد.
پروفسور « وینگ » یکی از متخصصان روان پزشکی اجتماعی برنامه ریزی را به صورت زیر تعریف می کند : برنامه ریزی شامل پیش بینی مشکلاتی است که به هنگام اقدام برای هدفی خاص پیش می آیند. کاربرد تمهیدات لازم برای حل این مشکلات روند برنامه ریزی را تکمیل می نماید. هر قدر پیش بینی مشکلات سازمان یافته تر باشد و خردمندانه صورت پذیرد به هنگام پیاده شدن طرح تصمیم گیری آسان تر خواهد بود.
۱۰) پژوهش
با توجه به این که اطلاعات مربوط به منطقه تحت پوشش به طور کامل در دسترس می باشد در هر لحظه می توان تغییرات انجام شده در هر مورد را کشف نمود. انجام کارهای پژوهشی کمی و کیفی به منظور دست یابی به اطلاعات زیر و سایر اطلاعاتی که مورد نیاز برنامه ریزان باشد امکان پذیر است :
تغییرات جمعیت در منطقه .
گروه های آسیب پذیر و عوامل موثر در بروز آسیب .
تغییرات انجام شده در میزان آسیب پس از انجام یک دخالت اصلاحی .
مقایسه آسیب ها و عوامل موثر در بروز آسیب در مناطق مختلف و کشف عوامل موثر در آن .
ارزیابی برنامه
لزوم تشکیل پایگاه های تعاون و ارشاد و نیازهای تفریحی جامعه در حال رشد و تحول ما برای دست یابی به سلامت در ابعاد دینی روانی اجتماعی و معنوی نیاز به کارهای گروهی و برنامه ریزی شده دارد تا بتواند در قالب یک نظام فراگیر مشکلات جامعه را حل نماید به رشد جامعه کمک کند و خود را برای انجام وظایف بین المللی و جهان گیر کردن اسلام آماده سازد.
امام کاظم علیه السلام برنامه های روزانه یک انسان در حال رشد را به صورت زیر تنظیم می نمایند :
بکوشید که وقت شما چهار قسمت باشد :
▪ بخشی برای مناجات با خدا .
▪ بخشی برای کار و معاش
▪ بخشی برای آمیزش با برادران و مردم مورد اعتماد که شما را به عیب های خویش آگاهی می دهند و از صمیم قلب به شما اخلاص دارند.
▪ بخشی هم برای « درک لذت های حلال » خلوت کنید و به وسیله این بخش بر انجام آن سه بخش دیگر توانا شوید . برای خود بهره ای از دنیا بگیرید و آنچه خواهش حلال باشد و به شخصیت شما لطمه ای نزند و اسراف هم نباشد منظور دارید و بدین وسیله برای انجام امور دین یاری جویید. زیرا روایت است که از ما نیست کسی که دنیایش را برای دینش وانهد و یا دینش را برای دنیا از دست بدهد.
در شرایط ایده آل سازمان های فرهنگی و دینی باید امکانات فوق را برای همه افراد جامعه فراهم آورند. با توجه به طیف وسیع اهداف ذکر شده و لزوم آماده سازی برای همه افراد لازم است برنامه ریزی جامعی در این مورد انجام شود و از تجارب همه نهادهای اجتماعی استفاده شود.
در حال حاضر واحدهای متعددی مسئولیت پیش گیری از اختلالات و بیماری های بدنی روانی ـ اجتماعی و معنوی را برعهده دارند که چنانچه بتوان بین آن ها هماهنگی ایجاد نمود می توانند از تجارب و تسهیلات یکدیگر به خوبی استفاده کنند و با هزینه قابل قبولی زمینه دست یابی به سلامت بدنی روانی اجتماعی و معنوی را که در بعضی موارد زیر بناها آسیب شناسی و روش درمان کاملا مشابهی دارند برای تمام افراد جامعه فراهم آورند. به نظر می رسد برای این منظور می توان از زیربناهای روان پزشکی اجتماعی که ذکر آن گذشت به خوبی استفاده نمود. با توجه به اینکه اینجانب در نوشتن طرح بهداشت روانی کشور براساس ضوابط فوق شرکت داشتم و مسئولیت پیاده شدن آن را در استان خراسان پذیرفتم خوشبختانه اطلاعات خوبی در مورد ساختار شبکه های بهداشت و درمان به دست آوردیم و در این جا به طور بسیار خلاصه امکانات و تسهیلات موجود را مورد بررسی قرار می دهیم .
شبکه های بهداشت و درمان با نظم خاص و امکانات بسیار وسیع هم اکنون به صورت گسترده ای در سرتاسر کشور وجود دارند. این پدیده خود نتیجه صرف اندیشه و انجام برنامه ریزی وسیع در سطح ملی و جهانی می باشد که خوشبختانه امتحان خود را در کاهش اختلالات بدنی و پیش گیری از بیماری ها به خوبی پس داده است .
در شبکه های بهداشت و درمان از طریق آموزش تعدادی زیادی از نیروهای بهداشتی فعال شده اند که اقدامات آن ها برای جامعه نقش حیاتی دارد. اولین واحد بهداشتی رسمی ما در سطح روستا « خانه بهداشت » است که تا سال های اخیر به وسیله نیروهایی به نام « بهورز » اداره می شد و هم اکنون به وسیله « پزشک خانواده » اداره می شود. هر روستا یک محدوده جغرافیایی با جمعیت مشخص می باشد که تعداد مرد و زن و کودک آن در مقاطع سنی مختلف آمارگیری شده است .
نیازهای بهداشتی ضمن حاملگی و کودکی طبق برنامه وزارت بهداشت برآورده می شوند و اگر خانواده ای در موعد مقرر برای تلقیح واکسن مراجعه ننماید « بهورز » موظف است که به منزل آنها مراجعه کند و آنها را برای تزریق واکسن به فرزندان خود دعوت نماید. بهورز یک فرد بومی در روستا است که در بیماریابی تزریق واکسن تغذیه بهداشت محیط بهداشت روانی و پی گیری بیماری ها کمک های حیاتی به جامعه روستایی انجام می دهد. بیمارانی را که بهورز کشف می کند به پزشک معرفی می کند و پس از تشخیص و درمان توسط پزشک پی گیری بعضی بیماری ها را که اصطلاحا « بیماریهای پی گیری الزامی » نام گذاری شده اند به عهده دارد. پزشکان مقیم روستا تا بیش از ۸۰ % بیماری ها را بدون ارجاع به متخصصان رشته های مختلف پزشکی درمان می کنند .
برای درمان بقیه بیماران از درمانگاه های تخصصی کمک می گیرند و کمتر از ۳ % کل موارد نیاز به بستری در بیمارستان پیدا می کنند و اعزام به بیمارستان انجام می شود.
در شهرها هم بیمار از طریق پایگاه های بهداشتی به مراکز بهداشتی درمانی معرفی و تحت درمان قرار می گیرد در موارد لازم به درمانگاه های تخصصی معرفی می گردد و در صورت نیاز به بستری شدن به بیمارستان معرفی می گردند. رابطان بهداشتی که از نیروهای داوطلب مردمی انتخاب می شوند نقش « بهورز » را در سیستم شهری ایفا می کنند. نکته مهم در سیستم فوق روابط متقابل بین واحدها است . بیمار در روستا توسط خانواده جامعه (مدرسه محیط های کارگری مسجد حسینیه معتمدان محل بسیج و سایر نهادها) بیماریابی می گردد و به خانه بهداشت معرفی می شود و سیستم ارجاع به صورتی که گفته شد پی گیری می شود.
این نظام بسیار مترقی است و به خواست خدا موفق شده است در کشورهای مختلف مشکلات بهداشتی و بهداشت روانی را به میزان قابل توجهی در شهر و روستا حل کند.
در حل مشکلات اجتماعی مانند اعتیاد و بزهکاری می توان با پیاده کردن امر به معروف و نهی از منکر و به عبارت دیگر تامین سلامت در ابعاد بدنی روانی اجتماعی و معنوی از این طرح الهام گرفت و شبکه مشابهی را به وجود آورد. این شبکه را می توان به نام « شبکه تعاون و ارشاد و تسهیلات رفاهی ـ ورزشی » نام گذاری نمود.
در این شبکه به جای شبکه بهداشت و درمان که اغلب به وسیله گروه های تخصصی پزشکی مورد پوشش قرار می گیرند تمام اقشار جامعه باید به نوعی مشارکت داشته باشند و این مشارکت دائمی و مادام العمر باشد. یعنی هم برای افراد تحت پوشش و هم برای افراد کمک دهنده باید به عنوان یک « تکلیف الهی دائمی » تلقی شود. حتی پس از برطرف شدن مشکل مورد نظر ارتباط افراد از بین نمی رود و در یک سیستم روابط دوستانه و گروهی ادامه می یابد.
با توجه به اهداف طرح یعنی دست یابی به سلامت بدنی روانی اجتماعی و معنوی تدوین آموزش های الزامی برای دست یابی به اهداف فوق ضروری است و نگارنده راه کارهای تدوین اهداف فوق را در مقاله دیگری تحت عنوان « لزوم تدوین اهداف آموزش های عمومی » (روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۳۰ دی ماه ۱۳۸۵ ) منتشر نموده است . در حقیقت مقاله مزبور مکمل این طرح می باشد . خوشبختانه با توجه به امکانات و توانایی های موجود در نهادهای مختلف تدوین این اهداف و طرح درس برای دروس مورد نیازی کاملا امکان پذیر است و فقط نیاز به برنامه ریزی دارد.
در مقاله دی ماه ۱۳۸۵ در مورد آموزش های عمومی پیشنهاد شده بود که حداقل بخشی از امکانات شبکه های تلویزیونی به این امر مهم اختصاص یابد; که علی رغم حیاتی بودن این پیشنهاد تاکنون انجام نشده است . امید است با افزایش حساسیت عموم مردم مخصوصا ارباب جراید و پی گیری مستمر آنها پیشنهاد فوق عملی گردد و زمینه برای تسهیل در رشد افراد جامعه فراهم آید.
بحث و نتیجه گیری
علی علیه السلام در ترسیم سیمای رسول خدا(ص ) در نهج البلاغه به فرازهای زیر اشاره می کند :
« طبیبی است (روحانی ) که به وسیله طب و معالجه خویش (برای بهبودی بیماری های کشنده در میان مردم ) همواره گردش می کند مرهم هایش (علوم و معارف ) را (برای زخم دل هایی که به تیغ نادانی و گمراهی مجروح گردیده اند) محکم و آماده کرده است و ابزارها را (به آتش نهی از منکر و ترسانیدن از عذاب الهی ) سرخ نموده و تافته است . هر جا لازم باشد مرهم ها و ابزار داغ کردن را بر آن می نهد. جاهای مجروح و نیازمند به معالجه دل های کور (از دانش ) و گوش های کر (از شنیدن حق ) و زبان های لال (از گفتن سخن حق ) می باشند. این طبیب روحانی به وسیله درمان و معالجه خود بیماری های غفلت و نادانی و حیرت و سرگردانی را رسیدگی و معالجه می کند . (۴ )
گفتار علی (ع ) در مورد فعالیت پیامبر اسلام (ص ) به عنوان یک « طبیب سیار » نشان می دهد که روش پیشنهاد شده عملا توسط پیامبر اکرم (ص ) و سایر پیامبران الهی (ع ) انجام می شده است ; زیرا روش مشابهی از مسیح (ع ) نیز در ارشاد نیازمندان در متون اسلامی جلب توجه می نماید. در نتیجه اگر بخواهیم حداکثر بازده را از فعالیت های تبلیغی و اجتماعی خود داشته باشیم باید با قدری فوریت و در مقیاس وسیع این روش را احیا کنیم . انشاالله .
پیشنهاد می شود این طرح در مراکز تصمیم گیرنده نظام مورد بررسی قرار گیرد و پس از تکمیل و اجرایی کردن آن تصویب گردد و تا به عنوان « برنامه کلان » و محور برنامه ریزی های فرهنگی کشور به نهادهای مختلف ارجاع گردد. پیاده کردن آزمایشی و نمونه طرح زمینه را برای جلب توجه مسئولان فراهم می کند. در این مورد ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر می تواند ایفای نقش نماید. خوشبختانه امکانات و اعتبار لازم هم اکنون در اختیار نهادهای مختلف قرار دارد. لازم است توسط یک نهاد مسئول هماهنگی لازم انجام پذیرد. پیاده کردن طرح توسط هر کدام از نهادهای فرهنگی نیز امکان پذیر است .

دکتر سید ابوالقاسم حسینی استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد
منابع
۱ ـ حرانی : تحف العقول (ترجمه غفاری ) ص ۴۳۳
۲ ـ حسینی ـ سید ابوالقاسم : تعریف زیربناها و اهداف بهداشت روانی جامعه . فصلنامه اصول بهداشت روانی . شماره ۱ سال اول بهار ۱۳۷۸ : ۳۰ ـ .۲۲
۳ ـ حسینی ـ سیدابوالقاسم : لزوم تدوین آموزش های عمومی . روزنامه جمهوری اسلامی ۳۰ دی ماه ۱۳۸۵ ص ۸
۴ ـ فیض الاسلام سید علی نقی : ترجمه و شرح نهج البلاغه . چاپ سپهر . ۱۳۲۶ ج ۲ ص ۱۰۹ ـ ۱۰۸
۵ ـ کمیته تخصصی سازمان جهانی بهداشت : رویکرد جدید به آموزش بهداشت در مراقبت های بهداشتی اولیه (ترجمه سیمین حکمت و همکاران ) . دفتر هماهنگی بهداشت وزارت بهداشت . ۱۹۸۳ : ۲۲ ـ۸
۶ - baahsar T . A cooper j . E Davidian H JablenskyA . J : Epidemiology and Mental Health Servises : Principles and Applications in Developing Countries.
۷ - Kaplan & Sadock : synopsis of psychiatry . Lippincott & Williams pub . ۳۰۰۲ pp ۴۷۳۱ - ۶۷۳۱
۸ - Hawks D . v : Prevention it is Desirable but is it possible ? Pub : Division of Mental Health World Health Organization ۸۷۹۱
۹ - Wing J . K & Hafn erH : Roots of Evaluation pub : Nuffield Provincial Hospital ۳۷۹۱ pp ۳ -۱۱
سلامت انسانها محدود است ولی « سلامت معنوی » جامعه مقوله ای است که بایستی استمرار داشته باشد. لذا برای تحقق آن بایستی برنامه های مدونی داشته باشیم که مبنا و محور برنامه ریزیهای فرهنگی کشور قرار گیرد
اگر بخشی از امکانات شبکه های تلویزیونی در خدمت طرح تامین « سلامت معنوی جامعه » قرار گیرد و در آموزشهای عمومی مورد استفاده واقع شود به نتایج درخشانتری در این مقوله دست خواهیم یافت
پیشنهاد می شود این طرح در مراکز تصمیم گیرنده نظام مورد بررسی و تصویب قرار گیرد و پس از تکمیل و اجرائی کردن آن بعنوان مبنای برنامه های کلان کشور مورد توجه خاص واقع شود
اگر به تعبیر زیبای امیرالمومنین (ع ) پیامبر(ص ) « طبیب سیار » بود که خود به دنبال انسانها به هر جا سر می زد پیروان آن حضرت هم بایستی در جستجوی کسانی باشند که به کمک نیاز دارند

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی