نوا ، ساز ، موسیقی

موسیقی به هر نوا ویا صدایی گفته می شودکه شنیدنی وخوشایند باشد وانسان یا موجودات زنده را تحت تأثیر قرار دهد. به بیانی دیگر؛ موسیقی هنر بیان احساسات توسط صداها است.
حس شنوای در انسان ها موهبتی است که به هر فرد شنوا این امکان را می دهد تا از شنیدن آوای موسیقی لذت برده و با قدرت مسحور کننده اصوات ارتباط برقرار نماید. هنر موسیقی هنری است که بی واسطه با مخاطبش ارتباط برقرار می نماید. شاید به توان گفت این ویژگی رمز محبوبیت این هنر در طول تاریخ حیات بشر بوده است. موسیقی در تمام سطوح زندگی همراه همیشگی انسان بوده است؛ گاه رخت آیین های مذهبی به تن کرده ودر طلب باران و دفع شر حیوانات درنده نغمه سرایی کرده و گاه سرود شادی و شور زندگی را نواخته است. باید گفت دانش اکثر مردم درباره موسیقی به عنوانی یک علم در حد کم و پایینی قرار دارد. شناخت فرم ها و اصطلاحات این هنر به شنونده کمک می کند تا با انتخاب صحیح بتواند قطعه ای مطابق با سلیقه شنیداری خود یافته و از آن لذت ببرد. در این مجال سعی داریم به توضیح برخی از اصطلاحات رایج در حوزه فرم های موسیقایی و شیوه های اجرایی آن بپردازیم.
«اپرا» واژه ای است که هم در هنرهای نمایشی و هم در هنر موسیقی بسیار شنیده می شود.این هنر بر روی یک سکو یا سن نمایشی که هماهنگ و سازگار با فضای موسیقی ساخته شده انجام می شود. اپرا را می توان یک نمایش موسیقایی دانست که موسیقایی بودن آن بر نمایشی بودنش ارجحیت دارد. اما در آن عناصر ویژه تئاتر مانند صحنه پردازی و طراحی دکور، طراحی جامه ها، چهره پردازی و بازیگری وجود دارند.در این گونه موسیقایی واژه هایی که بازگو می شود؛ یعنی اپرانامه (libretto)؛ سخن پردازی گفتاری نبوده بلکه به گونه آوازی و سرودی هستند. خوانندگان اپرا را یک گروه از همنوایان همراهی می کنند. همنوایان می توانند یک گروه کوچک سازی باشند یا یک ارکستر سمفونیک کامل. البته امروزه این هنر به مانند گذشته نیست و گاه با سبک های دیگرموسیقی آمیخته شده یا به تنهایی و بدون نمایش اجرا می شود.از جمله رهبران ارکستر اپرا می توان از «گوستاومالر» نام برد.
در همین جا خوب است نگاهی نیز به واژه «اورتور» داشته باشیم. «اورتور» قطعه ای سازی است که به عنوان مقدمه برای اپرا، اوراتوریو، باله و سایر آثار دراماتیک یا به عنوان یک قطعه مستقل اجرا می شود و معمولاً شامل نغمه های اصلی آن اثر است.
این قطعه در اجراهای نمایشی زمانی که هنوز پرده نمایش بالا نرفته، توسط ارکستر اجرا می شود. در موسیقی ایرانی، از اواخر دوره قاجار، برای اولین بار توسط درویش خان مقدمه ای به نام پیش درآمد قبل از درآمد اجرا می شود. واژه معادل پیش نوا از سوی فرهنگستان زبان وادب فارسی برای اورتور پیشنهاد شده است. از دیگر اصطلاحات رایج در هنر موسیقی «ارکستر» است. ارکستر مجموعه واحدی است از نوازندگان سازهای گوناگون که با هم به اجرای قطعات موسیقی می پردازند. یک ارکستر کوچک را معمولاً ارکستر مجلسی (chamberتorchestra) می نامند. ارکسترهای کامل و دارای همه سازهای لازم را با نام هایی مانند ارکستر سمفونیک (هم آوا)، یا ارکستر فیلارمونیک (نوادوستان) نیز می نامند. این صفت ها اشاره ای به نوع سازهای بکار رفته یا نقش و سبک ارکستر ندارند و بیشتر برای نامگذاری های گوناگون بر روی ارکسترهای چندگانه ای که در یک شهر قرار دارند به کار برده می شوند.
برای نمونه، نامگذاری گروه هایی مانند ارکستر موسیقی ملی ایران، ارکستر سمفونیک تهران وارکستر فیلارمونیک تهران که کار هر سه همان اجرای آثار موسیقی است. سازگان های فیلارمونی معمولاً از سوی یک انجمن دوستداران موسیقی (انجمن فیلارمونیک) پشتیبانی می گردند مانند انجمن فیلارمونیک تهران. واژه «سازگان» از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای معادل «ارکستر» پیشنهاد شده است. درمقابل واژه «ارکستر» که اشاره به همنوازی تعدادی نوازنده دارد، واژه «رسیتال» وجود دارد که اشاره به تک نوازی یک نوازنده می کند. رسیتال در حقیقت اجرایی آوازی و یا بدون کلام توسط یک نوازنده (گاهی همراه با پیانو) و یا اجرایی از کارهای یک آهنگساز است. ابتکار رسیتال تکنوازی پیانو منسوب به «فرانس لیست» است.
تکنوازی و اجرای گروهی ساز در واژه «کنسرتو» قابل تعریف هستند. «کنسرتو» قطعه ای موسیقی است که برای ارکستر و یک ساز (معمولاً پیانو یا ویولن) تصنیف شده است. نقش ارکستر در مجموع همراهی ساز تکنواز است و به همین ترتیب ساز تکنواز نقش اصلی را طی تمام قطعه ایفا می کند.مجموعه قطعه های موسیقی که تکنواز (یا خواننده) برای رسیتال یا ارکستر آماده می کند را «رپرتوار» می گویند. تعداد قطعه های موسیقی در رپرتوار، معمولاً زیادتر از قطعه هایی است که در برنامه رسیتال یا کنسرت اعلام می شود، زیرا ممکن است مخاطبان پس از اتمام برنامه، اجرای قطعه های دیگری را طلب کنند.سمفونی از دیگر فرم های محبوب موسیقایی است. سمفونی قطعه معمولاً ارکسترال در موسیقی کلاسیک است که از چند موومان تشکیل شده است. کلمه انگلیسی symphony از کلمه یونانی گرفته شده است. شروع آن به قرن هجدهم میلادی بازمی گردد. سمفونی های اولیه در ابتدا همان اورتورهای اپرایی بودند. زمانی که سمفونی فرم مستقلی پیدا کرد موومان چهارمی به آن افزوده شد. «یوهان کریستیان باخ» و «موتزارت» و «بتهوون» در شکل گیری آن تأثیر بسزایی داشته اند.

منبع : روزنامه ابرار