در مسیر چشم انداز

مهمترین موضوع اقتصاد كشور ما داشتن یك افق روشن پیش روی مسئولان و دولتمردان و خارج شدن افق فكری و شیوه عملكرد از حالت سلیقه ای به حالت مشخص است، حالتی كه روی آن وفاق نیز باشد. سند چشم انداز نظارت بر این دارد كه آرمان انقلاب و قانون اساسی كه یك میثاق ملی است، تبدیل به یك كاركرد مشخص و یك عملكرد روشن شود و تكلیف همه در این افق ۲۰ ساله روشن شده است.
سند چشم انداز می گوید ایران كشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی، فناوری در سطح منطقه شامل كشورهای آسیای میانه، قفقاز و همسایگان ایران مانند تركیه است. یكی از فرازهای مهم سند چشم انداز به این مسأله اشاره دارد كه در تهیه و تدوین برنامه توسعه این نكته مورد توجه قرار گیرد كه شاخصه های كمی كلان از قبیل نرخ سرمایه گذاری، درآمد سرانه تولید، اشتغال، كاهش نرخ تورم، كاهش فاصله درآمد میان دهك های بالا و پائین جامعه، رشد و فرهنگ و آموزش و پژوهش و توانایی های دفاعی و امنیتی باید متناسب با سیاست های توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز تنظیم و تهیه شود.
سند چشم انداز برای كل جامعه است و برای دولت تنها نیست، البته سیاست گذاری با دولت است. ولی مردم نیز باید به جایگاه واقعی خود در چشم انداز آگاه باشند و در نهایت مردم، نهادهای مدنی، دانشگاه ها، حوزه ها، مساجد و كانون های گوناگون باید همه با نگاه افق چشم انداز، محور ها و برنامه های خودشان را تنظیم كنند.
● چشم انداز از نگاه رهبری
رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان مختلف نظام تاكنون بار ها بر سند چشم انداز تأكید داشته اند. ایشان در دیدار با استانداران كشور نهادینه شدن این سند در استان ها را خواستار شده و فرمودند: «باید به گونه ای عمل كرد كه تلاش برای تحقق چشم انداز ۲۰ ساله كشور، به یك حركت نهادینه در همه استان ها، تبدیل شود.
مبنای تنظیم چشم انداز ۲۰ ساله كشور بر اساس كار كارشناسی بوده است و تحقق این چشم انداز بسیار روشن، نیازمند حركت و تلاش هماهنگ تمام مسئولان كشور است و استانداران در این زمینه وظیفه ای جدی بر عهده دارند. »
ایشان همچنین درسفر به استان كرمان در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال گذشته گفتند: «آبادانی كشور، پیشرفت مادی و معنوی جامعه و دستیابی به رتبه اول منطقه ای كه در سند چشم انداز ۲۰ ساله پیش بینی شده است، در سایه تعمیق ایمان و افزایش انگیزه های دینی جامعه و بویژه نسل جوان امكان پذیر است كه معلمان در این زمینه نقشی اساسی برعهده دارند.»
رهبر معظم انقلاب همچنین در دیدار خود با ائمه جمعه سراسر كشور كه در تاریخ ۲۳ آبان سال ۱۳۸۴ صورت گرفت، با اشاره به حركت مقتدرانه نظام جمهوری اسلامی ایران به سوی اهداف خود، تنظیم سند چشم انداز ۲۰ ساله را براساس خطوط اصلی انقلاب و مواضع امام (ره) برشمردند و مهمترین ضرورت های كشور را «حفظ وحدت و هوشیاری»، «حفظ روحیه و ارزش های انقلابی با دمیدن روح امید، عزم و كار و تلاش در جامعه» و «استفاده مناسب و صحیح از موج اقبال مردم بویژه جوانان به معنویت و ارزش های انقلاب» دانستند. از نكات قابل توجه تأكید رهبر انقلاب به چشم انداز ، در حكم تنفیذ ریاست جمهوری دكتر احمدی نژاد است.
ایشان در این حكم با توصیه به رئیس جمهور برای پرهیز از شتاب زدگی خاطرنشان كردند دولت جدید و خدمتگزار با برنامه ریزی صحیح و با همان كیفیتی كه در سند چشم انداز ۲۰ ساله مقرر شده است اهداف مهمی همچون عدالت، رفاه عمومی و توسعه همه جانبه را پیگیری كند.
رهبر انقلاب در این حكم اظهار داشتند: تحقق برخی اهداف به سال ها كار و تلاش نیاز دارد و ملت ایران ضمن درك این واقعیت، از مسئولان كار و تلاش بی وقفه و جدی را می طلبد.
یكی از مهمترین مواردی كه در سخنان رهبر معظم انقلاب به آن اشاره شده است، لزوم حضور مردم در جهت دستیابی به اهداف چشم انداز است.
ایشان در تاریخ ۱۳ دی ماه سال گذشته در جمع اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی با تأكید بر اهمیت مسأله فرهنگ عمومی و وظیفه اصلی این شورا برای مهندسی فرهنگی كشور تصریح كردند: «در شرایط جدید كه مردم با حضور گسترده در انتخابات پایبندی خود به اسلام، ارزش های انقلاب و آرمان های امام (ره) را بار دیگر به نمایش گذاشتند، زمینه مناسب برای تصحیح جهت گیری های فرهنگی كشور براساس سند چشم انداز ۲۰ساله فراهم شده كه لازمه آن پویایی، نشاط و نوآوری مضاعف در شورایعالی انقلاب فرهنگی و شوراهای اقماری آن است. »
● ایران چشم انداز می خواهد
ایران بدون چشم انداز در واقع ایران بدون هدف و آرمان است، ولی ایرانی كه دارای چشم انداز باشد، به این معناست كه ملت و دولت به سوی افق روشنی در حركت هستند. به همان میزان كه دولت و ملت به چشم انداز، آگاه و اعتقاد و باور داشته باشند، به همان میزان جامعه هدفمند و دارای آرمان خواهد بود.
اگر كشوری داری افق باشد، تمام برنامه ها به آن سمت جهت داده و از اصطكاك ها جلوگیری می شود و تحرك، نشاط و پویایی در جامعه بوجود می آید ولی اگر در جامعه ای چشم انداز وجود نداشته باشد، آن جامعه، متحیر، سرگردان و متعارض خواهد بود.
چشم انداز اگر بخواهد تحقق پیدا بكند، نیازمند تحول است؛ بدون تحول، چشم انداز تحقق پیدا نمی كند . در حقیقت اقتصاد كشور ما نیازمند تغییرات اساسی است. محیط اقتصادی ایران باید تغییر كند و چشم انداز برای این درست شده است كه به یك انقلاب اقتصادی- اجتماعی كشیده شود، یعنی جامعه را متحول كند، حال اگر چشم انداز پشت موانع بایستد، انقلابی صورت نمی گیرد. چشم انداز یك چالش است كه نظام درست كرده تا خودش و جامعه را به چالش بكشاند، به تعبیر دیگر چشم انداز در حقیقت یك راهنمایی است برای هدایت چالش ها كه به صورت خودجوش در جامعه ما وجود دارد.
چشم انداز همه جنبش های اجتماعی را هدایت می كند تا ما به هدف خاص برسیم، مثلاً اگر در انقلاب ۲۲ بهمن چشم انداز نداشتیم، انقلاب پیروز نمی شد، اگر پیروز هم می شدیم، آن را از دست می دادیم .علت این كه در ۲۲ بهمن ایران موفق شد، این بود كه یك چشم انداز روشن و كاملی داشت : استقلال ، آزادی و جمهوری اسلامی.
یعنی تحول بزرگی در سیاست درست شد. حالا انقلاب دوم، یك انقلاب اقتصادی و فرهنگی است، چشم اندازی كه در حال حاضر تدوین شده است، برای این است كه این انقلاب اتفاق بیفتد و این انقلاب موفق بشود .
● الزامات تحقق چشم انداز
از چند زاویه می توان الزاماتی را بری تحقق سند چشم انداز ۲۰ ساله نظام متصور بود. یكی از این زوایا، مسائل اقتصادی است .زوایای دیگر، مسائل فرهنگی، جامعه شناسی سیاسی و سیاست خارجی است. در واقع باید گفت همچنان كه خود چشم انداز ماهیتی چند بعدی دارد، الزامات تحقق آن هم چند بعدی است.
این مسأله از آن جهت در كشور ما اهمیت دارد كه به این قبیل مسائل معمولاً تك بعدی نگاه می شود. مثلاً بسیاری از سیاستگذاری های اقتصادی بعد از جنگ صرفاً از بعد اقتصادی و آن هم با نگاه ها و رویكردهای مهندسی تدوین می شد و مشاهده شد كه غفلت از ابعاد فرهنگی- اجتماعی در برنامه ریزی های اقتصادی، چقدر خسارت بار بود.
درباره الزامات اقتصادی تحقق سند چشم انداز، باید یادآور شد كه پیرامون اول شدن ایران در اقتصاد و فناوری و علم در منطقه، دو دیدگاه كاملاً متمایز در كشور وجود دارد. یك دیدگاه می گوید برای جبران فاصله مان با جهان، باید با نظام سلطه بین المللی سازش كنیم، رفتار هنجارپذیر در عرصه روابط بین الملل داشته باشیم تا غرب به ما اعتماد كند و فناوری برتر را به ما بدهد.
دیدگاه دوم می گوید فناوری برتر وارد كردنی نیست، بلكه خلق كردنی است. اگر بخواهیم از نظر فناوری و اقتصادی اول بشویم، باید روی پای خودمان بایستیم و با اعتماد به نفس، هوشمندی و حداكثر استفاده از نتایج زحمات علمی دیگران، خودمان با همت خودمان به مرزهای علمی- فناوری برسیم و این مرز ها را بشكنیم.
در نگاه اول، مسأله «انتقال تكنولوژی » و «جذب سرمایه گذاری خارجی» اهمیت فوق العاده ای دارد و در نگاه دوم «نهضت نرم افزاری» و «رفع موانع تولید و سرمایه گذاری» اهمیت كلیدی و اساسی دارد. بدون آن كه از انتقال فناوری و جذب سرمایه گذاری خارجی غفلت شود.
این دو نگاه به مسأله توسعه علمی- اقتصادی البته جدید نیست و از ۲۰۰ سال پیش كه ایرانیان متوجه جلو افتادن غرب و عقب ماندن ایران شدند، این دو نحله فكری پیدا شد. اگر در تاریخ تجدد و توسعه ایران دقت كنیم، افرادی مانند میرزا ملكم خان، تقی زاده و رضا خان را می بینیم كه معتقد بودند برای جبران عقب ماندگی ما ازغرب، باید یكسره غربی شویم، از فرق سر تا نوك پا!
نگاه دوم می گوید ما باید نكات مثبت غرب را بگیریم، مثل نظم اجتماعی، روحیه جسارت و ماجراجویی علمی- اقتصادی و اعتماد به نفس. جالب است كه این ها همه در اعتقادات اصیل دینی و ملی ما ریشه دارد.
اگر بخواهیم مهمترین منادیان نگاه دوم را نام ببریم، باید از اقبال، مدرس، امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای یاد كنیم. این نگاه معتقد است فناوری پیشرفته، كلید سلطه غرب است و غرب، هرگز فناوری درجه یك را به ما نمی دهد. اگر فناوری درجه یك را بخواهیم، باید خودمان به دست آوریم.
تحقق سند چشم انداز ۲ الزام بزرگ و اساسی دارد. در درجه اول اعتماد به نفس علمی و عزم و ایمان عمومی برای این كه صرفاً به دنبال انتقال فناوری نرویم، بلكه خودمان دانش جدید غرب را یاد بگیریم، آن را توسعه دهیم و در خطوط تولید و كارخانه ها و مزارع و معادن به كار گیریم و الزام دوم تحقق سند چشم انداز، همت عمومی مسئولان برای رفع موانع تولید و سرمایه گذاری است.
اگر در فناوری واقعاً پیشرفته هم بشویم اما این فناوری به وسیله بخش خصوصی به خط تولید وصل نباشد، تازه شوروی سابق می شدیم كه غول فناوری اما كوتوله اقتصادی بود .
● توسعه همه جانبه
بحث چشم انداز بحث توسعه همه جانبه است. توسعه همه جانبه ایجاب می كند كه بتوانیم همه شرایط و نیازهای توسعه را فراهم كنیم. اگر بخواهیم به توسعه همه جانبه به قدرت اول منطقه دسترسی پیدا كنیم و اگر بخواهیم توسعه لازم را در زمینه علم و فناوری داشته باشیم، اگر بخواهیم هویت اسلامی و انقلابی جمهوری اسلامی را حفظ كنیم و اگر بخواهیم شرایط سازندگی و رشد و توسعه را داشته باشیم و در كنار آن روابط مؤثر بین المللی را ارتقا دهیم و ده ها ویژگی دیگر را برای كشور تأمین كنیم و جامعه ایران، جامعه ای پیشرفته باشد، قطعاً یكی از ضرورت ها امنیت جامعه و امنیت اجتماعی و همچنین امنیت ملی در كنار توسعه همه جانبه است.
در پایان باید گفت : همه باید خود را با سند چشم انداز منطبق كنند. مجلس شورای اسلامی باید برای برنامه های ۲۰ سال آینده، یعنی ۴ دوره، برنامه ریزی كند. برای تحولات قانونی و تحولاتی كه كشور نیاز دارد. دولت از همه بیشتر وظیفه دارد. چون مسئولیت عمده اجرای چشم انداز به عهده دولت است. و در نهایت قوه قضائیه نیز باید برای تحقق اهداف چشم انداز خود را مهیا كند .

حسین احمدی

منبع : روزنامه ایران