راهکارهایی برای نظم پذیری کودکان در سنین مختلف

کودک دوساله شما دیوار را با ماژیک خط خطی کرده، بچه پنج ساله تان پس از اینکه به او «نه» گفتید باز هم شیرینی می خواهد، فرزند هفت ساله شما دروغ می گوید. ممکن است در لحظه اول از عصبانیت منفجر شوید اما برای رسیدن به یک راه حل بهتر باید صبور بود، به علاوه اینکه می دانید اگر عصبانی شوید در آخر کار با یک عذرخواهی یا قرار گرفتن کودک در وضعیت دفاعی به پایان می رسد. خونسرد بودن علاوه بر اینکه اوضاع و احوال را آرام تر می کند به فرزندتان نیز فرصت می دهد تا حرف هایمان را بهتر بشنود اما اگر فریاد بزنید همه چیز را از پایه خراب خواهید کرد چون فرزندتان به جای پی بردن به کار اشتباهش، متوجه خشم و ناراحتی شما می شود. مقاله یی که پیش روی شما است حاوی راهکارهایی است درباره چگونگی رفتار با کودکان در سنین مختلف و روش هایی برای نظم پذیر کردن آنها.
● کودکان زیر دو سال تا دو سالگی
کودکان زیر دو سال و کودکان نوپا به طور طبیعی بسیار کنجکاو هستند، بنابراین باید موارد وسوسه انگیز مانند ضبط صوت، ویدئو، جواهرات و خصوصاً مواد شوینده و داروها را کاملاً دور از دسترس آنها قرار داد. هنگامی که کودک نوپا یا حتی به شکل سینه خیز به طرف چیز خطرناکی می رود خیلی با آرامش به او بگویید نه، و کودک را از آنجا دور کنید یا او را با چیز دیگری سرگرم کنید. تایم اوت (یا توقف کوتاه مدت بازی) روش موثری برای نظم دادن به کودکان نوپا است. هنگامی که کودک نوپا چیزی را پرتاب می کند یا گاز می گیرد و... باید برای یک الی دو دقیقه او را در جایی نشاند تا آرام شود مثلاً روی صندلی آشپزخانه، تایم اوت طولانی تر برای کودکان نوپا مناسب و موثر نیست.
نکته مهم این است که نباید کودک را حتی به آرامی کتک زد. نه سیلی، نه پشت دستی و نه هیچ چیز دیگری، فقط باید به او گفت که رفتارش غیرقابل قبول است. کودکان زیر دو سال نمی توانند ارتباطی بین رفتار خودشان و تنبیه بدنی متعاقب آن برقرار کنند و فقط از آن تنبیه احساس درد می کنند. هرگز فراموش نکنید که کودکان بیشترین یادگیری را از مشاهده بزرگ ترها خصوصاً والدین شان کسب می کنند. مسلماً اگر والدین خود نظم داشته باشند و وسایل خودشان را سر جایش بگذارند، تاثیر بیشتری روی کودک دارد تا صرفاً به او بگویند اسباب بازی هایت را جمع کن و سر جایش بگذار،
● سنین سه تا پنج سال
با رشد کودک درک او از رابطه بین رفتار و نتایج حاصل از آن بیشتر می شود. بنابراین باید به او توضیح دهید که چه انتظاراتی از او دارید، مثلاً اگر کودک سه ساله یی برای اولین بار با مدادرنگی روی دیوار اتاق نشیمن نقاشی کرد، باید برایش توضیح دهید که چرا اجازه چنین کاری را ندارد و مدادرنگی فقط برای کاغذ است و اگر او دوباره این کار را تکرار کرد او را وادار کنید که در تمیز کردن دیوار کمک کند یا مثلاً به او بگویید که برای بقیه روز حق استفاده از مدادرنگی را ندارد. کلید دستیابی به نظم و ترتیب کودکان، ثبات است. والدین باید هر دو روی قوانینی که در خانه می گذارند توافق داشته باشند و از آن حمایت کنند. نکته مهم دیگر این است که در حالی که برخی از رفتارهای کودک را مورد تنبیه قرار می دهید فراموش نکنید که رفتارهای خوب او را هم تحسین کنید. تحسین و تمجید را اصلاً دست کم نگیرید. برای نظم پذیری و تربیت کودک پاداش و تشویق به مراتب بیشتر از تنبیه تاثیر دارد. تایم اوت برای این گروه سنی نیز روش مناسبی است. مکان مناسبی برای این کار انتخاب کنید. کودک را آنجا بگذارید و از او بخواهید درباره رفتارش فکر کند اما به خاطر داشته باشید که طول مدت تایم اوت باید با سن کودک متناسب باشد. اغلب متخصصان معتقدند که یک دقیقه به ازای هر یک سال از سن مناسب است و برخی هم معتقدند تایم اوت باید تا زمانی باشد که کودک آرام بگیرد. همچنین به کودک فقط کارهایی که نباید انجام دهد را متذکر نشوید بلکه کارهای درست و مناسبی هم که می تواند انجام بدهد را برایش توضیح دهید.
● سنین شش تا هشت سال
در این گروه سنی نیز تایم اوت روش بسیار موثری است. به خاطر داشته باشید که ثبات یک امر حیاتی است. اگر به اصولی که مطرح می کنید پایبند نباشید به تدریج از اتوریته و اقتدار شما کم می شود. کودکان باید باور کنند آنچه را که می گویید، انجام می دهید. بنابراین مراقب باشید هرگز تهدیدهای تنبیهی غیرمنطقی مطرح نکنید. (مثلاً دیگر هرگز اجازه نمی دهم تلویزیون تماشا کنی،)
در حال عصبانیت هیچ تهدیدی نکنید زیرا با فروکش کردن خشم تان، متوجه اشتباه خود و غیرمنطقی و غیرعملی بودن حرف تان می شوید. مثلاً اگر قرار است برای گردش به جایی بروید اما بچه ها روی صندلی عقب اتومبیل جروبحث و دعوا می کنند، می توانید تهدید کنید که اگر جروبحث را تمام نکنید، دور می زنم و به خانه برمی گردم. این تهدیدی است که می توانید دقیقاً انجام دهید. صحت و صدق حرف های شما، موجب می شود تا کودکان اعتبار و ارزش بیشتری برای حرف های شما قائل شوند. اما همیشه به خاطر داشته باشید که تنبیهات زیاد، از قدرت شما به عنوان پدر یا مادر کم می کند زیرا اگر تنبیه زیاد و طولانی باشد کودک انگیزه خود را برای تغییر رفتار از دست می دهد و احساس می کند دیگر چیزی برای به دست آوردن ندارد.
● سنین نه تا دوازده سال
در این سنین بچه ها بزرگ تر و عاقل ترند و خواهان استقلال بیشتری نیز هستند. همچنین مایلند که به طور مستقل کارهایشان را انجام دهند و خود مسوول کارهایشان باشند، پس باید به آنها آموخت که پیامدها و عواقب کارهایشان را نیز بپذیرند. مثلاً اگر بچه یی تا هنگام خواب تکالیفش را انجام نداد، آیا باید او را بیدار نگه داریم و حتی به او کمک کنیم تا تکالیفش را انجام دهد؟ مسلماً نه، زیرا در این صورت فرصت آموختن یک درس زندگی را از او دریغ کرده ایم. در این سنین باید به بچه ها آموخت که اگر تکالیف را انجام ندهی خودت در مدرسه با پیامدهای آن مواجه خواهی شد. به طور طبیعی والدین کودکان شان را از اشتباهات نجات می دهند اما نباید به جای آنها مسوولیت کارهایشان را به عهده بگیرند. آنها باید عواقب و پیامدهای طبیعی کارهایشان را ببینند تا بتوانند تصمیمات درست اتخاذ کنند.
● سنین سیزده سال به بالا
در این سنین نوجوان باید بداند که از او چه انتظاراتی دارید و آنچه درباره عواقب کارها، گفته اید را درک کرده باشد. همان طور که برای یک کودک چهار ساله وقت خواب تعیین می کنید و حتماً طبق آن برنامه کودک را می خوابانید، نوجوان نیز نیازمند است که تمام حدود و مرزبندی ها برایش گفته شود. مقرراتی درباره انجام تکالیف، معاشرت با دوستان، ساعاتی که نباید بیرون از منزل باشند و نظایر آن را تعیین کنید اما قبل از آن باید درباره این موارد با نوجوا ن تان تبادل نظر کنید و به یک نتیجه برسید. البته ممکن است نوجوان اظهار شکایت کند اما در نهایت متوجه می شود که باید نظارتی بر رفتار او باشد. اگر نوجوان مقررات خانه را زیر پا گذاشت، بهترین روش گرفتن برخی از امتیازات از او است. کنترل و مسوولیت برخی از امور را به نوجوان تان بدهید. این کار نه تنها از اقتدار شما به عنوان والدین کم نمی کند بلکه سبب می شود نوجوان ارزش بیشتری برای تصمیم های شما قائل شود. در برخورد با نوجوانان بهتر است روی رفتارها و نکات مثبت آنها تاکید کرد و بر آن اساس به آنها امتیاز داد و تشویق شان کرد.
● از تنبیه بدنی بپرهیزید
بحث برانگیزترین روش برای نظم دادن به کودکان تنبیه بدنی یا کتک زدن است. آکادمی پزشکان اطفال امریکا (AAP) با ارائه دلایل زیر کتک زدن (حتی به صورت ملایم) را منع می کند.
۱) با زدن به پشت دست یا... کودک به او می آموزید که هنگام عصبانیت کتک زدن اشکالی ندارد.
۲) کتک زدن حتی به شکل خفیف آن مانند زدن به پشت او و... از نظر جسمی برای کودک مضر است.
۳) کتک زدن به جای آنکه به کودک بیاموزد تا رفتارش را تغییر دهد، او را از والدینش می ترساند و کودک را وادار به پنهان کاری می کند.
۴) برای کودکانی که می خواهند جلب توجه کنند، احتمالاً زدن به پشت یا دست او، اتفاقاً پاداش محسوب می شود زیرا از نظر آنها حتی توجه منفی به مراتب بهتر از بی توجهی است.

جنیفر پندلی
ترجمه؛ فرانک باجلان

منبع : روزنامه اعتماد